In Antwerpen is een ware estafetteloop aan de gang met het initiatiefrecht. Nadat zowel PVDA als Vooruit dat recht doorgaven zonder er twee weken gebruik van te maken, verzaakt ook Groen aan het recht. Vlaams Belang neemt het initiatief wel op. Maar dat lijkt vruchteloos.

Key takeaways

• In Antwerpen willen Vooruit en N-VA enkel spreken met elkaar. Groen geeft daarom het initiatiefrecht door.
• Vlaams Belang denkt dat er wel nog valt te praten met N-VA en houdt het recht vast.
• Elders in Vlaanderen ontstaan ook bizarre situaties door het nieuwe initiatiefrecht. De roep om een evaluatie klinkt luid.

In het nieuws: Groen doet niet mee met “de absurde politieke situatie” en geeft het initiatiefrecht in Antwerpen door.

• Nadat het initiatiefrecht van burgemeester Bart De Wever (N-VA) afliep, kwam het terecht bij PVDA. Lijsttrekker Jos D’Haese gaf het onmiddellijk door aan Vooruit, omdat N-VA en Vooruit toch al besloten hadden samen te besturen. Vooruit speelde het initiatiefrecht echter direct door aan Groen. De twee weken die lijsttrekker Kathleen Van Brempt (Vooruit) zou krijgen om een bestuursakkoord met N-VA af te ronden, zouden te krap zijn. Door het initiatiefrecht naar Groen te passen, kochten Vooruit en N-VA tijd tot eind december.
• Groen zei initieel zich te beraden over wat de partij met dat initiatiefrecht zou doen. Nog geen dag later kwam lijsttrekker Bogdan Vanden Berghe (Groen) met het antwoord: ook hij geeft het recht verder door. “Op vraag van mijn afdeling heb ik mij bij Vooruit en de N-VA geïnformeerd of zij geïnteresseerd zijn om de coalitie te verruimen en zo de progressieve inbreng in het stadsbestuur te vergroten”, legt Vanden Berghe het proces uit. Maar Vooruit en N-VA zijn vastbesloten om enkel met z’n tweeën een coalitie te vormen. Gesprekken met Groen halen niets uit. “Mocht die context veranderen, blijven wij steeds bereid om onze verantwoordelijkheid op te nemen”, laat de Groen-politicus nog weten.
• Vanden Berghe geeft het stokje door aan Vlaams Belang. Hij laat doorschemeren dat volgens hem ook Vlaams Belang weinig kan beginnen: “Binnen de Antwerpse context lijkt elke initiatiefnemer die niet tot Vooruit of de N-VA behoort op dit moment een keizer zonder kleren. Dat is een absurde politieke situatie waarin ik niet wil meespelen”.

Aandachtspuntennota

Gevolgd: Vlaams Belang houdt het initiatiefrecht wél vast.

• “Ik begrijp niet dat de andere partijen onmiddellijk de handdoek in de ring gooien”, haalt lijsttrekker Filip Dewinter (Vlaams Belang) aan. Hij wil het gesprek aangaan met N-VA en cd&v. Dewinter ziet het als zijn “democratische plicht” om in de gesprekken “de meer dan 20.000 Antwerpse Vlaams Belang-kiezers te vertegenwoordigen”.
• Daarom maakt Dewinter tegen dinsdag een “aandachtspuntennota” op basis waarvan hij gesprekken wil voeren. Hij gaat er vooralsnog van uit dat De Wever langs wil komen om te praten. “Het kan toch niet de bedoeling zijn dat de N-VA en Vooruit het nieuwe decreet zomaar naast zich neerleggen? De Wever schuift een decreet opzij dat door zijn eigen partij werd goedgekeurd”, citeert de VRT hem.
• Dewinter zegt nog niet vooruit te willen lopen op het mogelijke antwoord dat hij van De Wever kan krijgen, maar hij weet wel dat het hoogstens bij gesprekken zal blijven. “Ik maak me uiteraard weinig illusies over een coalitie met Vlaams Belang”.

Tijdsdruk om een akkoord te vormen

De vraag: Hoe nuttig of absurd is de initiatiefregel van Bart Somers?

• De regel dat elke partij maar 14 dagen krijgt om een coalitie te vormen, zorgt voor tijdsdruk. In Gent gaf dat als resultaat dat de kartellijst Voor Gent toch graag een akkoord met N-VA wilde voor Groen het initiatiefrecht kreeg. En in Ranst merkten PIT en Vrij Ranst dat er met N-VA geen akkoord bereikt kon worden binnen de twee weken en kozen ze voor Vlaams Belang.
• De Standaard haalt de situatie in Houthalen-Helchteren aan als toonbeeld van zenuwachtigheid. Daar was de huidige socialistische burgemeester Alain Yzermans (Hoppah) gesprekken met de kartellijst N-VA-Buur begonnen. Toen de discussies over de schepenposten gevoerd werden, ontstond er onenigheid. Yzermans wilde voor de deadline een akkoord bereiken en ondertekende met zeven leden van N-VA-Buur de voordrachtsakte. Lijsttrekker Filip Gielen (N-VA-Buur) viel daardoor uit de boot. Uit onvrede stapten twee leden van N-VA-Buur, die de akte wel ondertekend hadden, uit de politiek.
• En ook in Izegem is er een bizarre situatie ontstaan. STiP+ ondertekende een voordrachtsakte met Vlaams Belang, maar zag uiteindelijk van de coalitie af. Huidig initiatiefnemer Bert Maertens (N-VA) kan niets doen, want STiP+ mag volgens de regels geen tweede akte ondertekenen. Maertens denkt dat een schepencollege aanduiden door een blinde stemming binnen de nieuwe gemeenteraad de enige optie is.
• Het idee dat alles eerlijker verloopt omdat de grootste partij initieel het initiatiefrecht krijgt, klopt ook niet, meent Kurt De Loor (Vooruit), lijsttrekker in Zottegem. Hij kon niets doen met zijn verkiezingsoverwinning, omdat Matthias Diependaele (N-VA) niet met hem wilde spreken. Volgens De Loor had N-VA al een voorakkoord met cd&v en de lokale liberalen. Diependaele ontkent dat, maar volgens De Loor “moet je ziende blind zijn om dat niet door te hebben”.
• Zowel De Loor als Maertens willen dat de Vlaamse regering de regels die voormalig Vlaams minister Bart Somers (Open Vld) invoerde, herbekijkt. Al denkt De Loor dat het onmogelijk is om voorakkoorden te vermijden. In Antwerpen trekt ook Bogdan Vanden Berghe van leer over de nieuwe regels: “Niet alleen de nieuwe methode om een coalitie te vormen moet serieus geëvalueerd worden, maar ook de nieuwe regelgeving rond de opkomstplicht moet nog eens grondig bekeken worden”. De nieuwe Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Hilde Crevits (cd&v) beloofde al dat er een evaluatie komt.