Getrouwheidspremie en fiscaal gunstregime spaarboekjes weer ter discussie

Een advies van de concurrentiewaakhond BMA aan de regering blaast een aanslepende kwestie nieuw leven in: hoe kunnen we Belgische spaarmarkt dynamischer maken? Het gaat zowel om de concurrentie tussen spaarboekjes onderling als met andere financiële producten.

De concurrentie tussen spaarboekjes

Ter herinnering: De rente op een spaarboekje had tot 2009 geen twee, maar drie componenten: de basisrente, de getrouwheidspremie en de aangroeipremie. Die laatste premie werd onder toenmalig minister van Financiën Didier Reynders (MR) afgeschaft, om het spaarboekje eenvoudiger te maken.

Vandaag wakkert het BMA-advies een gelijkaardige discussie weer aan: moet de wetgever de getrouwheidspremie niet afschaffen, zoals destijds met de aangroeipremie?

Werken met slechts een spaarrente, met een uniforme berekeningswijze, zou vergelijkingen tussen bankaanbiedingen fors vergemakkelijken.
De situatie vandaag is immers dat de banken erg creatief geworden zijn met de voorwaarden voor zo’n getrouwheidspremie en de looptijd ervan. Daardoor zien veel spaarders door het bos de bomen niet meer, klaagt Testaankoop aan.
Die techniek wordt wel eens vergeleken met de wirwar aan telecomabonnementen. Ook in die sector leidt dat tot twijfelende consumenten, met als eindresultaat dat ze niet durven over te stappen naar de concurrentie.
Vandaar dat verscheidene economen, zoals Gert Peersman (UGent) of Hans Degryse (KU Leuven), pleiten voor een beperking of afschaffing van de getrouwheidspremie. Dat moet leiden tot meer transparantie, lagere omschakelingskosten en dus meer dynamisme op de spaarmarkt.

De concurrentie tussen spaarboekjes en andere spaarproducten

Nog een vaak terugkerend idee: De BMA vraagt zich in zijn regeringsadvies ook af het fiscale gunstregime voor het spaarboekje niet afgeschaft moet worden. Ook dat is allerminst een nieuw idee. Het is intussen al bijna acht jaar geleden dat een expertengroep met onder meer Geert Noels precies hetzelfde voorstelde aan toenmalig minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA).

Meer details: Momenteel is bij het spaarboekje tot 980 euro aan rente-inkomsten vrijgesteld van belastingen, in tegenstelling tot bij andere spaarproducten. De inkomsten daarboven worden belast aan 15 procent roerende voorheffing.

Volgens verscheidene economen is er echter geen reden om dat fiscale gunstregime in stand te blijven houden. Het gebrek aan fiscaal neutraliteit belemmert alleen de overstap naar andere spaarproducten.
Yves Delacollette, de ex-topman van Deutsche Bank België, gaat nog een stap verder en spreekt van een “cadeau aan de banken”, die dankzij het gunstregime met relatief lage spaarrentes decennialang de klanten aan zich kunnen binden. “De vrijstelling van de roerende voorheffing op gereglementeerde spaarrekeningen is in werkelijkheid een confiscatie van dit belastingvoordeel door de banken, die zich zo verrijken over de rug van hun (kleine) klanten dankzij een ingewikkeld en ondoorzichtig systeem van premies en andere voorwaarden”, zo schrijft hij op het sociale netwerk LinkedIn.
Er is enorm veel geld mee gemoeid: op de spaarboekjes staat opgeteld een bedrag van 279 miljard euro, en voor de rush op de Staatsbon ging dat zelfs boven 300 miljard euro.

Naar een gelijk speelveld?

Hoewel er al jarenlang twee duidelijke voorstellen op tafel liggen die de Belgische spaarmarkt wakker kunnen schudden, is er een lange weg af te leggen voor die eventueel ook werkelijkheid kunnen worden. Daar is uiteraard vooreerst politieke consensus voor nodig binnen een federale regering.
Bovendien leert de geschiedenis dat elke wijziging in de fiscaliteit van financiële producten, zoals de hervorming van het spaarboekje, erg gevoelig ligt, zowel bij de consumenten als bij de betrokken banken, verzekeraars en beurshuizen.
Hoewel de theorie van een gelijk speelveld en een geharmoniseerde fiscaliteit voor spaarproducten veel voorstanders kent, blijkt het een aartsmoeilijke zaak om dat naar de praktijk te vertalen.
“Vele van de voorstellen vergen aanpassingen aan wetgeving, en moeten dus grondig bekeken worden. Daarnaast zal het belangrijk zijn om hierbij rekening te houden met de specificiteit van de Belgische banksector en de Belgische markt in het algemeen”, zegt bankenkoepel Febelfin in een eerste reactie.