Morgen trekt Ursula von der Leyen naar het Europees Parlement, om daar in haar State of the Union met een fors pakket aan energiemaatregelen neer te leggen. En opvallend daarbij: geen spoor van een prijzenplafond op gas. Nochtans was dat de grote overwinning, die minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) en premier Alexander De Croo (Open Vld) vrijdag claimden, na afloop van de Europese raad van energieministers. De consensus die er daarover volgens Van der Straeten was, en waarvoor ze vrijdag triomfantelijk naar de tv-studio’s trok, blijkt ondertussen verdampt. Al komt er een herkansing: het pakket van de Commissie moet terug naar de Europese Raad, en zal mogelijk pas beslist worden op de EU-top van regeringsleiders begin oktober in Praag. Mogelijks krijgen Van der Straeten en De Croo het tegen dan alsnog in het pakket. “Ze hebben te vroeg victorie gekraaid. De berg zal een muis baren”, zo klinkt het commentaar vanuit de Vlaamse regering, waar men zich ergerde aan de “triomfantelijke krantenkoppen”, voor het Vivaldi-duo.

In het nieuws: De Europese Commissie komt met drie grote maatregelen: de grote winsten van energiebedrijven worden afgeroomd, de prijzen van stroom uit hernieuwbare energie en kernenergie krijgen een plafond, én de EU gaat energiebesparingen opleggen.

De details: Over een prijsplafond op gas raakt men het niet eens. Het zit dan ook niet in de plannen van de Commissie.

• “Ik nam mijn collega van Italië apart, even voor de vergadering, en we zwoeren samen, ‘we gaan hier niet buiten voor we een akkoord hebben over dat prijsplafond‘.” Het was een bijzonder trotse Van der Straeten die vrijdagavond en ook in het weekend nog vertelde over haar wedervaren op de Europese top, eerder die dag. En hoe zij daarbij, samen met die Italiaanse collega, heel de zaal van 27 Europese energieministers had overtuigd.
• Met eerst een tweet, en daarna mediaoptredens, onder meer rechtstreeks in Het Journaal op Eén vrijdagavond, claimde ze die grote diplomatieke triomf: maandenlang was er binnen de Europese Unie geen eensgezindheid over het voorstel dat het duo Van der Straeten-De Croo op tafel had gelegd.
• De premier en zijn minister van Energie opereerden daarbij in absolute tandem: ook de liberaal De Croo debiteert al maanden “dat hij gelooft in de markt, maar als die niet meer functioneert, je wel moet ingrijpen”, en er dus een plafond moest komen op de gasprijs. Tot nu vond hij maar weinig gehoor: een groep landen, onder meer Nederland, Denemarken en Duitsland, huivert voor ingrijpen op de marktprijs, omdat de bevoorrading dan in gevaar zou komen. Bovendien waarschuwen die landen ervoor dat het technisch zeer moeilijk uit te werken valt.
• En ook in het pakket maatregelen dat de Europese Commissie vorige week al voorstelde, en aan de Europese raad van Energieministers overmaakte, was van zo’n algemeen prijzenplafond geen sprake. Wel stelde von der Leyen voor om enkel voor gas uit Rusland zo’n plafond in te voeren.
• Dat botste op weerstand in die raad, vrijdag: een aantal landen dat nog erg afhankelijk blijft van Rusland, vreest dat de kraan dan helemaal dicht gaat in Moskou. En anderen, zoals Polen, Italië en België wilden niet enkel het Russische gas begrenzen qua prijs, maar alle gasimport in Europa.
• Dat laatste was, volgens Van der Straeten, dan ook gelukt na de meeting: een consensus over een prijzenplafond was in de maak. Wat volgde was een ererondje langs de vaderlandse media. Maar dat er in de conclusies van de meeting op vrijdag bitter weinig spoor was dat precieze plafond, was meer dan een teken aan de wand: was het nu overeen gekomen op alle gas, enkel op pijplijn, of ook voor LNG? De Europese diplomaten wisten het zelf blijkbaar niet.
• Morgen, wanneer von der Leyen naar het Europees Parlement trekt voor haar State of the Union, zit het plan ook niet meer in het pakket van de EU, zo bleek gisteren al uit wat lekte op Reuters en Bloomberg.

De reacties: Van “valse hoop geven”, tot “de berg die een muis zal baren”, en “een liberale premier die constant zijn lot verbindt aan de groenen”.

• In de Wetstraat waren er heel het weekend al reserves over de triomf van de tandem Van der Straeten-De Croo. Cd&v-voorzitter Sammy Mahdi speelde het offensief, door al op zaterdagmorgen te waarschuwen voor “valse hoop”: “Het euforisch reageren is wel ongepast, zolang de beslissing nog niet genomen is.”
• Ook bij de MR had voorzitter Georges-Louis Bouchez weinig woorden nodig om heel de Europese ‘overwinning’ van Vivaldi te relativeren. Bij de Franstalige kijkt men al veel langer met stijgend onbegrip naar het feit dat de liberale premier “constant zijn lot verbindt aan dat van de groenen”.
• Vanmorgen, nu de teksten van von der Leyen bekend raakten, reageert men met wat Schadenfreude in de Vlaamse regering. Daar vond men de triomfantelijke pers en de krantenkoppen “een schande”. “Van der Straeten en de premier hebben te vroeg victorie gekraaid. De Europese berg zal, vrees ik, een muis baren”, zo stelt een minister.
• Bij Groen maakt men zich sterk dat het plafond er toch alsnog zal komen. Maar voorlopig moet men sceptische vragen beantwoorden: “De buit was al binnen?“, zo kreeg vicepremier Petra De Sutter (Groen) vanmorgen op Radio 1 voor de voeten geworden. “Neen, we hebben met Europese landen een signaal gegeven dat het meer moet zijn dan een plafond op Russisch gas“, zo stuurde De Sutter de communicatie van Van der Straeten een beetje bij.
• “Zo werkt de EU nu eenmaal, Europa gaat nu ook de Belgische expertise toepassen, en we gaan de voorstellen technisch uitwerken”, zo stelde De Sutter nog. De hoop is dat de technische voorstellen alsnog klaar raken deze maand, en zo het prijzenplafond mee in het pakketje maatregelen komt.
• Want na de Commissie morgen, komen de concrete plannen nog eens op het bord van de Europese energieministers, die later deze maand opnieuw op een Europese raad bijeen komen: raakt men er tegen dan technisch én ideologisch wel uit, is de vraag.
• Meer dan vermoedelijk is het wachten op de echte EU-top, met Europese regeringsleiders, om de knopen voor heel het pakket door te hakken. Op 6 en 7 oktober is zo’n top in Praag gepland, en op 20 en 21 oktober volgt nog een Europese top in Brussel. Het duurt dus nog even voor de berg überhaupt iets baart.

De essentie: Europa gaat wel fors ingrijpen, maar heeft andere speerpunten dan het prijzenplafond.

• Los van de perceptieoorlog rond dat prijzenplafond, is de Commissie vast van plan om met een paar stevige ingrepen te komen.
• Zo is er sprake van een “uitzonderlijke en tijdelijke” heffing op de grote winsten van de energiesector, met name van de fossiele brandstoffen zoals olie, gas en steenkool, zowel de producenten als de raffinaderijen. Er zal gekeken worden hoe sterk hun winst in 2022 is toegenomen, ten opzichte van de jaren 2017, 2018 en 2019. Er komt een minimumpercentage voor heel de EU, de lidstaten kunnen dat zelf dan hoger zetten.
• Voor kernenergie, bruinkool en hernieuwbare bronnen komt er een plafond op de prijs waartegen ze elektriciteit mogen verkopen. Dat plafond moet wel verzekeren “dat de energiecentrales winstgevend blijven”, het wordt dus nog een huzarenstukje dat technisch ineen te krijgen.
• Daarnaast zet de Commissie ook fors in op de reductie van de consumptie. Von der Leyen wil de algemene consumptie 10 procent lager krijgen, plus op de piekuren, een drie tot vier uren in de werkdag, nog eens 5 procent reductie in de energieconsumptie. Dat laatste kunnen de lidstaten dan zelf bepalen, mogelijk in functie van de pieken en dalen van de groene stroomproductie.
• Zowat alle experten zijn het erover eens dat niet de subsidiëring van consumptie, wat een prijzenplafond in essentie is, maar het verminderen van de vraag, meteen de zwaarste hefboom op de effectieve marktprijzen zal zijn.
• De vraag is of die verlaging in consumptie er echt enkel gaat komen met “informatiecampagnes”, waar de Commissie het over heeft. Een verplichte vermindering, die dan uitgewerkt moet worden, zou meteen een veel sterker signaal zijn naar de markten: maar durven de lidstaten dit aan?
• Overigens daalden de Europese gasprijzen fors, na nieuws over de Europese maatregelen, vlotte aanvulling van de Europese gasvoorraden, onder meer door gas uit de VS én een reeks Oekraïense doorbraken aan het front: op een paar weken tijd is alweer de helft van de prijs weg, gisteren noteerde men 190 euro per megawattuur. Op 26 augustus piekte ze nog naar 346 euro per megawattuur. Maar voor de energiecrisis werd 30 euro per megawattuur als een ‘normale prijs’ gezien: het einde van het lijden is nog lang niet in zicht.
• Een analyse van de Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs van gisteren leest alvast optimistisch: “We geloven dat Europa de puzzel van de gasvoorraad vullen, zonder Russisch gas, heeft opgelost: de Nord Stream 1-gaspijplijn is naar nul export gegaan, en toch zijn de Europese gasvoorraden bovengemiddeld gevuld, met meer dan 90 procent naar verwachting tegen eind oktober 2020”. En nog meer: “Het is onze overtuiging dat de gasprijzen in Europa deze winter verder zullen dalen van de huidige niveaus naar onder de 100 euro per megawattuur in het eerste kwartaal van 2023, zeker omdat er opluchting zal zijn op de markt wegens het door de winter geraakt zijn.”

Opvallend: Jan Jambon (N-VA) trekt net nu twee dagen naar Ierland.

• Qua timing kan het tellen: op het moment dat het binnen zijn regering wat rommelt over de timing en de ‘sense of urgency’ rond de energiecrisis, en sommige leden van zijn regering wel degelijk nadachten en aandrongen over een soort vervroegde Septemberverklaring, trekt de Vlaamse minister-president Jan Jambon (N-VA) op reis. “Niet slim”, zo verklaart een regeringslid in Het Nieuwsblad vanmorgen.
• Gisteren nog deed Jambon er alles aan om de discussie over het vroeger brengen van een deel van zijn Septemberverklaring te smoren: “Neen, die plannen lagen niet op tafel. En neen, het blijft zoals het voorzien was”, zo reageerde zijn kabinet. “Wie denkt dat we gaan vervroegen zal toch het regelement van het Vlaams Parlement eens moeten lezen: de heropening is de vierde maandag van september”, zo klinkt het strijdvaardig bij N-VA binnen de Vlaamse regering vandaag.
• Wat wel zo is: men wil een pakket energiemaatregelen al vroeger brengen, mogelijks vrijdag. Dus toch een vervroeging, maar noem het niet de Septemberverklaring. Daarop dringen cd&v en Open Vld al langer aan, maar N-VA blijft herhalen dat alles wat budgettaire impact heeft, binnen het kader van de begrotingsbesprekingen moet blijven: en die eindigen met de Septemberverklaring.
• Vorige week was er al een ministerraad, met daarop maatregelen die in principe geen budget moeten kosten. Deze week is er het budgettaire kader, met morgen weer een ministerraad. En vrijdag kan er dan, mogelijks, afgeklopt worden op een heel energiepakket, dat Jambon en zijn viceminister-presidenten Hilde Crevits (cd&v) en Bart Somers (Open Vld) dan kunnen aankondigen.
• Tegelijk trekt Jambon nu op een al lang gepland bezoek naar Ierland. Binnen zijn ploeg zijn er een aantal ministers die vanmorgen schuifelend toegeven dat het wat “ongelukkig is”, en “niet meteen het moment”, maar “dat het nu precies is alsof Jan helemaal niets goeds meer kan doen”.
• In Het Nieuwsblad haalt de oppositie alvast uit. Hannelore Goeman (Vooruit): “We wisten al dat Jambon liever in het buitenland zit dan zijn regering te leiden. Maar op een moment dat zoveel mensen niet meer weten hoe ze hun facturen moeten betalen, verwacht ik van een minister-president dat die daar de hoogste prioriteit van maakt.”

Genoteerd: De minister-president bijt fel van zich af.

• De woordvoerder van Jambon wil niet horen van de kritiek, dat het niet het moment is om nu op reis te trekken: “Weet u hoe belangrijk dit soort reizen net is, ook binnen de internationale crisis, net om oplossingen te vinden? Die reis gaat over hernieuwbare energie, over de export tussen Dublin en de haven van Antwerpen-Zeebrugge. En ja, er is ook een heel korte culturele dimensie, mag het nog, als minister van Cultuur?”
• Men stipt aan dat het om “offshore windenergie” gaat, “en investeringen, die je nu moet beklinken”. “Of de minister-president nu fysiek in Dublin is of in Brasschaat, of in Brussel, dat doet er niet toe om maatregelen te nemen. Hij is op alle ministerraden, en tussendoor wordt de zaak via werkgroepen en berekeningen ook door hem aangestuurd”.
• Jambon kwam het afgelopen jaar vanuit de Vlaamse oppositie van Vooruit en Groen onder vuur, omwille van zijn vele reizen. En hij raakte mee in de discussie rond de federale premier Alexander De Croo (Open Vld), die federaal hetzelfde verwijt kreeg, en waarbij men dat linkte aan zijn internationale carrièreplanning. Vervolgens zocht het kabinet van de Zestien nauwkeurig uit wie het meeste dagen in het buitenland had gezeten, en dat bleek wel degelijk niet De Croo, maar Jambon te zijn.
•  “Maar de premier is zelf ook op reis gegaan recent, hij is in Noorwegen geweest met Elon Musk, ook over energie. Elk zijn ding. Zou het beter zijn dat Jan zich beperkt tot contacten in Vlaanderen, om een internationale crisis op te lossen?”, zo klinkt het fel. Overigens is ook federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) in Dublin, “zij doet ook haar werk”, is bij Jambon te horen.

Waar het echt om draait: Bij Open Vld en cd&v dringen ze aan op fel ingrijpen, met Vlaamse centen.

• Los van timing, is er ten gronde wel degelijk een felle discussie gaande binnen de Vlaamse ploeg, over de centen. Want het gevoel bij Open Vld en cd&v is dat het federale niveau wel al erg veel inspanningen gedaan heeft, meer dan 4 miljard euro tot nu toe, in de energiecrisis, terwijl het Vlaamse niveau achterblijft. Maar voor N-VA blijft het belangrijk om de tering naar de nering te zetten, en niet die begroting helemaal op te blazen.
• Bij Terzake gisteren maakte Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert duidelijk dat hij met zijn partij aandringt op ingrijpen, met Vlaams geld ook. “De Vlaamse regering heeft wel degelijk nog veel financiële middelen. De dotatie van de Vlaamse regering verhoogt door de hoge inflatie, die dotatie wordt geïndexeerd en de regering krijgt dus extra middelen”, zo stelde Lachaert.
• Ook cd&v bevestigde vorige week nog dat het principe voor hen is dat “alles wat de Vlaamse ploeg extra krijgt door de crisis, teruggegeven moet worden aan de mensen”. Dus ook die indexering.
• “Op een moment dat bakkers en slagers zo veel verlies maken dat ze ermee dreigen te stoppen, vind ik het vreemd dat de N-VA en hun voorzitter Bart De Wever, komen zeggen dat hun zakken dichtgenaaid zijn. Sorry, maar we moeten de bedrijven en zelfstandigen helpen met overbruggingssteun zodat ze deze winter kunnen doorkomen”, zo stelde Lachaert.
• Het antwoord kwam vanmorgen al van de N-VA en De Wever. Die speelden in op het nieuws van L’Echo, dat de Waalse regering last heeft om opnieuw leningsvoorwaarden te onderhandelen met Belfius, de huisbankier, omwille van de slechte financiële situatie van het Waals Gewest. “Toch pleiten sommigen er tegenwoordig voor om ook Vlaanderen te Walloniseren door torenhoge extra schulden op te bouwen. Voor wie dat nog onduidelijk was: dan is het met onze welvaart gedaan”, zo tweede De Wever. 
• Verder volgt N-VA een heel andere redenering: “Het ergste is wel dat je helaas nooit meer verschil zal maken dan een tiental euro’s, als we de facturen van de mensen willen verlichten vanuit het Vlaamse niveau. Het zijn de internationale energieprijzen waar iets aan moet gebeuren. Tenzij we tien miljard vrijmaken, maar dat zal niet gebeuren, want iemand moet dat op het einde van de rit ook betalen hé”, zo licht een N-VA-minister toe.  
• Vanuit de oppositie legde Groen alvast een eigen alternatief Vlaamse begrotingsvoorstel op tafel, waarbij ze 2,5 miljard extra willen inzetten op energiemaatregelen. Dat geld moet onder meer komen uit de provisie die is aangelegd om de coronamaatregelen te betalen, maar wat nooit helemaal opgebruikt werd.
• Groen wil zo onmiddellijk de Vlaamse heffingen weg uit de energiefactuur, en vooral, ze willen zwaar investeren in zonnepanelen, isolatie en renovatie, zo zeggen voorzitter Jeremie Vaneeckhout (Groen) en Vlaams fractieleider Björn Rzoska (Groen). Daarbij willen ze dat de Vlaamse overheid zelf haar gebouwen vol legt met zonnepanelen: nu heeft maar 5 procent daarvan eigen zonne-energie, dat willen ze optrekken naar 80 procent tegen 2025. Voor de sociale woningen zouden dezelfde percentages moeten gehaald worden.
• Opvallend was dat regeringspartij Open Vld net opperde om de subsidies voor particulieren op zonnepanelen terug te draaien: de hoge prijzen maken dat dergelijke panelen op minder dan twee jaar terugverdiend zijn. Geen subsidie meer nodig dus, was de redenering van Bart Somers (Open Vld). Het vrijgekomen geld kon dan naar meer isolatiemaatregelen gaan. Maar cd&v floot hem daar al voor terug. Ongetwijfeld ligt die discussie op tafel bij de begrotingsbesprekingen. 

Pijnlijk: Het Europees Parlement benoemt de kabinetschef van de Parlementsvoorzitter als grote baas van de administratie.

• Een beetje het niveau van een bananenrepubliek, de benoeming van de nieuwe secretaris-generaal van het Europees Parlement. Maar geen onbelangrijke job, zo schrijft Politico: een budget van 2 miljard euro en 8.000 man personeel zit onder de functie.
• En die is, ondanks een zogenaamde selectieprocedure, compleet politiek aangeduid: de grootste fractie in het Europees Parlement, de EVP, waar cd&v Europees deel van uitmaakt, zette er haar mannetje. Het gaat om de omstreden Alessandro Chiocchetti, de kabinetschef van Roberta Metsola (EVP), de huidige Parlementsvoorzitter.
• De benoeming, waarbij elke kandidaat voor de schijn tien minuten voor een jury moest komen opdraven, is deel van een hele carrousel, waarbij ook de andere grote blokken, de liberalen en socialisten, hun pionnen mochten zetten in de administratie. De groenen protesteerden fel tegen de deal, en noemden het “een klap in het gezicht” van de andere kandidaten, en “compleet het Parlement onwaardig”.
• Chiocchetti was jarenlang een dichte medewerker van Silvio Berlusconi in Italië, in zijn Forza Italia. In die partij werkte hij ook als assistent voor Marcello Dell’Utri, die veroordeeld werd tot een gevangenisstraf van zeven jaar, wegens banden met de maffia. 

We geven het u nog mee: Mathieu Michel (MR), de meest nuttige aller staatssecretarissen, gaat “eigenhandig met een schroevendraaier” de stellingen van het Brusselse Justitiepaleis verwijderen, indien nodig.

• Eén lid van de Vivaldi-ploeg blijft ons fascineren, ook in tijden van diepe energiecrisis, een ontsporende begroting, dreigende energiearmoede en een recessie die om de hoek loert: Mathieu Michel. De broer van de Europese president Charles is in 2020 in de federale regering gesukkeld, met dank aan de familiale banden richting voorzitter Georges-Louis Bouchez (MR).
• En los van de ‘Digitalisering’, heeft Michel ook nog ‘Regie der Gebouwen’ in zijn pakket: een departement waar de MR zeer gevoelig voor is, want op die manier hebben ze greep op grote bouwprojecten in het land.
• Michel heeft het nu gevonden: na 40 jaar zal hij, en niemand anders, de eeuwige stellingen rond het Brusselse Justitiepaleis verwijderen. Dat paleis moet tegen 2030, bij de 200-jarige viering van België eindelijk gerenoveerd zijn. Destijds werd het megalomane gebouw gezet als pronkstuk van het nieuwe, onafhankelijke land: het was meteen zo duur in aanbouw dat het België haast ruïneerde, was het niet voor de Rotschild-bank geweest om kredieten te verstrekken.
• In Sud Info kondigde Michel nu aan dat hij de zaak zal fixen: de renovatie komt er. Die was overigens in het Europese relanceplan ook geschoven, om geld te krijgen. “De deadline voor de renovatie is 2024”, zo maakt hij zich sterk. “We zullen de steigers verwijderen en niemand zal me tegenhouden. Als mijn opvolger het niet doet, kan ik je zeggen dat ik mijn schroevendraaier zal pakken en ze zelf zal verwijderen!”. Genoteerd.