De PS blijft werken aan een staatshervorming, ook al beweerde Paul Magnette (PS) letterlijk het omgekeerde, op zijn nieuwjaarsreceptie. De focus blijft daarbij op Brussel liggen, en het toekomstige institutionele lot van de hoofdstad. De oude discussie van gewest en gemeenschap duikt daarbij onvermijdelijk op. Onder leiding van Brusselse PS-baas Ahmed Laaouej zijn de voorzitters van de Franstalige partijen in Brussel “in het geheim” bijeen gekomen om een gezamenlijk standpunt te zoeken. Dat die meeting lekt in de pers is veelzeggend: de posities voor 2024 liggen ook in Brussel gevoelig, niet alleen ten opzichte van de Vlamingen. Wallonië staat immers met een eigen dynamiek, die ook assertief is ten opzichte van Brussel: bewijze de verdeling van het Europees relancegeld, waar Brussel bekaaid van afkwam, met ‘dank’ aan Waals minister-president Elio Di Rupo (PS). Daar wilden de Brusselse politici, ook vanuit de Brusselse regering, iets tegenover zetten: voorstellen om hun gewest op te waarderen tot het volwaardig niveau van Vlaanderen en Wallonië zijn klaar. Maar vragen van de Vlaamse kopstukken in Brussel, om ook betrokken te worden, negeerde Laaouej.

In het nieuws: Een ‘geheime’ vergadering van Franstalige kopstukken is zo geheim dat ze lekt, in La Libre.

De details: PS, MR, Ecolo, Les Enganges en DéFI vergaderden in de hoofdstad om een gezamenlijk standpunt te vinden rond een nieuwe ronde staatshervormingen, de zevende dan.

• “Ik heb het altijd gezegd: ik zal altijd proberen om zonder de N-VA een regering te vormen. Wij gaan zeker niet over het confederalisme praten. De PS zal nooit een partner zijn om het over een confederale toekomst van België te hebben, want dat is geen toekomst voor België.” Voor de camera’s van Terzake was Paul Magnette (PS) vorige week wel heel affirmatief, in het Nederlands.
• Het sloot perfect aan bij de boodschap die hij deze zomer al gaf, naar aanleiding van een regionalistisch congres dat ze toen hielden bij de PS: “Geen nieuwe staatshervormingen“, als het van Magnette afhangt, is de officiële lijn van de partij. Kwestie van over het communautaire in 2024 geen opbod te krijgen met de zelfverklaarde Belgicist Georges-Louis Bouchez (MR).
• Meteen volgde ook een PS-congres achter gesloten deuren, een unicum, maar wel dé methode om geen verkeerd beeld te zetten. Want Magnette is als de dood dat over hem zou gesproken worden zoals over Conner Rousseau: die laatste krijgt systematisch het verwijt een ‘bromance’ te hebben met Bart De Wever (N-VA), als zouden beiden nu al een coalitie gemaakt hebben. Ook Rousseau deed overigens afgelopen weekend grote moeite om dat te ontkrachten, door fors uit te halen naar N-VA.
• Voor de PS is het dus wat lastig dat uitgerekend nu wel lekt dat men in Brussel volop, onder leiding van die PS, aan het werken is aan de krijtlijnen van een zevende staatshervorming, na de zesde die in 2011 onder leiding van toenmalige premier Elio Di Rupo (PS) werd gefinaliseerd.
• Volgens La Libre kwamen vorige week dinsdag Ahmed Laaouej (PS), Céline Fremault (Les Engagés), David Leisterh (MR), Rajae Maouane (Ecolo) en François De Smet (Défi) samen, vergezeld van elk een sjerpa, om het net daarover te hebben: een gemeenschappelijke lijn vinden, “tegenover het verenigde front van de Vlamingen”, om straks te gaan onderhandelen. De PVDA-PTB was niet welkom. Er waren in november al vergaderingen, voor Pasen volgen er meer.
• Dat er naast PS-zwaargewicht Laaouej twee partijvoorzitters aanschoven, met Maouane en De Smet, en daarnaast de leiders van MR en Les Engagés in Brussel, zegt iets over het gewicht van de meeting. Inhoudelijk wil niemand van de deelnemers iets kwijt, wel herhaalt Laaouej wat hij dit weekend al verklaarde: “De Franstalige Brusselaars moeten hun gemeenschappelijke belangen verdedigen, en dringend van Brussel zelf een volwaardige regio maken.”
• En daarbij deed Laaouej, in 2020 een van de grote tegenstanders intern van Magnette om met N-VA een deal te maken, meteen een scheut olie op het vuur: “De aanvallen en de arrogantie van een zeker Vlaanderen, dat met een mengeling van minachting en hebzucht naar Brussel kijkt, moeten een antwoord krijgen.”

Waarover dit gaat: De volgende staatshervorming zal sowieso over Brussel gaan.

• Dat men in Brussel volop aan het nadenken is over hoe het politiek beter en logischer georganiseerd kan worden, is niet nieuw. Zeker aan Franstalige kant, is er bij de nationale partijen een overtuiging dat het institutionele kluwen in de hoofdstad veel te ingewikkeld ineen zit.
• Brussel is immers geen volwaardig gewest vandaag, zoals Vlaanderen en Wallonië: het zit officieel op een lager niveau. En tegelijk zijn er de gemeenschappen, de Vlaamse en de Franse, die grote delen van de persoonsgebonden materie beheren, zoals cultuur en vooral onderwijs. Plus daarnaast nog eens drie gemeenschapscommissies, de Vlaamse gemeenschapscommissie VGC, de Franse gemeenschapscommissie COCOG, en de gemeenschappelijke gemeenschapscommissie GGC, telkens met eigen organen.
• Die laatste, de GGC, beheert bijvoorbeeld een deeltje van de Brusselse gezondheidszorgen. Zo kwam men overigens tijdens de coronacrisis tot de vaststelling dat er negen ministers van Volksgezondheid zijn in België. Om maar te zeggen: een kat vindt haar jongen er niet meer in terug, in sommige van die Brusselse instellingen.
• Wat daarbij ook meespeelt: aan Franstalige kant leeft ook dat de Vlamingen in de hoofdstad disproportioneel veel politieke macht hebben, in verhouding tot hun stemmen: de Brusselse regering is net als de federale in pariteit samengesteld. Er zijn dus voor veel minder kiezers evenveel ministers: met een paar duizend stemmen aan Vlaamse kant ben je er een toppoliticus met uitgebreid kabinet.
• Daarbij keert een oude discussie vaak terug: is het nu een Belgisch federalisme met twee, of met drie? Kiest België voor een structuur van gewesten (met drie dus, Vlaanderen, Wallonië en Brussel) of is het er een van gemeenschappen (met enkel Vlamingen en Franstaligen). In Vlaanderen vallen gemeenschap en gewest grotendeels samen, ook fysiek, in één regering. In Franstalig België is die fusie er nooit geweest, omdat de Brusselaars zich er ook echt anders zien, en de dynamiek in Namen, in de Waalse regering, een eigen richting in is geslagen.
• Bij de communautaire gesprekken die Paul Magnette en Bart De Wever in 2020 hielden, leek men ook de richting van die gewesten in te slaan, een België met drie dus, geen twee: meer autonomie voor Brussel, in ruil voor stappen richting meer (con)federalisme, was de essentie van de deal. Magnette presenteerde dat eind 2020 ook officieel in zijn plannen als een federalisme met “drie of vier” volwaardige gewesten, waarbij de gemeenschappen grotendeels verdwenen.
• Zo leek de richting van een nieuwe staatshervorming, zelfs na de mislukking van het paarsgele verhaal, in 2020 wel vast te liggen: een sterker én eenvoudiger Brussel, volwaardige gewestvorming daar, en in ruil meer autonomie ook voor Vlaanderen. Al kwam Magnette dus ook openlijk en fors terug op die redenering, om toch maar afstand tussen hem en N-VA te creëren.

The Big Picture: Er beweegt ook wel iets binnen Franstalig België.

• Dat met name de Brusselse politici zich dus opmaken voor een nieuwe institutionele ronde is gekend. “Binnen de Brusselse regering hebben we dat ook zo afgesproken: we wilden gesprekken organiseren, om minstens elkaars standpunt goed te kennen en dat voor te bereiden”, zo zegt een regeringslid. “En bedoeling was om ook de Vlamingen in Brussel daar bij te betrekken.”
• Wat daarbij zeker speelt: in Brussel voelen de Franstalige partijen ook dat de banden met Wallonië niet meer evident zijn. Een wake-up call op dat vlak was de verdeling van het Europees geld voor de relance, 4,5 miljard euro. Daarbij trok Brussel met Rudi Vervoort (PS) als minister-president zeker aan het kortste eind. Maar het was volgens insiders vooral Elio Di Rupo (PS) de Waalse minister-president, die hem in de gracht had gereden, met Jan Jambon (N-VA), de Vlaamse minister-president, die instemmend volgde.
• Plus, er zijn tal van andere dossiers, zoals het rekeningrijden, waarin goed zichtbaar is dat de dynamiek in de hoofdstad gewoon anders is, bij PS, maar evengoed bij Ecolo, dan bij de Waalse afdelingen van diezelfde partijen.
• Voor hen is het dus kwestie van daar een eigen structuur te vinden, die ook ‘losser’ staat van Wallonië. Maar of daarvoor al de gemeenschappen helemaal zouden moeten sneuvelen? Daarvoor pleit officieel geen enkele Franstalige partij: allemaal willen ze officieel die ‘Waals-Brusselse Federatie’, zoals de Franse Gemeenschap officieel heet, toch nog laten voortbestaan. Zeker Laaouej pleitte daar dit weekend nog luidkeels voor.
• Aan Vlaamse kant in Brussel vroegen Groen, Vooruit en Open Vld al aan Laaouej om ook mee aan tafel te kunnen gaan, en informeel de zaak voor te bereiden: daarop kwam geen antwoord. Maar alle drie de regeringspartners willen het gewest versterken, en de gemeenschapsbevoegdheden toch fel verminderen. “Enkel onderwijs en cultuur zouden we daar moeten houden”, zo is de conclusie, waarbij geld ook een rol speelt: Vlaanderen pompt nu jaarlijks miljoenen euro’s in het Nederlandstalig onderwijs in de hoofdstad. Dat willen de Vlaamse Brusselaars niet verliezen.
• De twee andere spelers op het bord, N-VA maar zeker ook cd&v, willen helemaal niet weten van het terugdringen van de gemeenschappen in de hoofdstad. “Een hoofdstad moet sterke linken hebben met de grote Vlaamse en Franse taalgemeenschappen, anders is het geen hoofdstad”, is de mantra bij N-VA. Daar merkt men overigens fijntjes op dat Laaouej ook zichtbaar de gemeenschappen niet lost, wat Magnette wel van plan leek.
• Overigens reageert men bij N-VA wel aangenaam verrast op het ‘lek’ van de geheime vergadering. “Om samen gewoon ‘non’ te zeggen, moet je niet vergaderen. Je zegt gewoon ‘non’. Enkel wie uitgaat van onderhandelingen, stemt de violen en slijpt de messen”, zo is aan de top te horen.

Officieel: We zijn de slechtste leerling van de EU-klas.

• Nieuwe cijfers van het Europees bureau voor statistieken, Eurostat, bevestigen wat de Wetstraat al wist: België is nu officieel de lidstaat met de slechtste begrotingscijfers. Die lopen op tot 5,1 procent van het bbp, terwijl het gemiddelde in Europa ‘maar’ 3,3 procent van het bbp is.
• Dat die Europese cijfers niet goed zijn, is een algemeen fenomeen: de energiecrisis hakte er overal in de EU toch stevig in. In het derde kwartaal verslechterde bijna overal de begrotingen. Maar toch ook opvallend: drie landen klokken wél af met een overschot. Buurland Nederland zit op 0,4 procent, Portugal op 1,3 procent en Ierland zelfs op 3,1 procent overschot.
• De Europese Commissie was al eerder erg kritisch voor de Belgische begroting en met name de energiemaatregelen, die ze veel te weinig gericht noemt. Zo is er een btw-verlaging die miljarden kost, maar die eigenlijk niet doelgericht werkt voor de zwakste, maar voor iedereen geldt. 

Berekend: Het Agentschap voor de Schuld gaat uit van een meerkost van de schulden, door de hogere rente, van 10 miljard euro.

• Ook al niet om vrolijk van te worden: de stijgende rente kost een grote schuldenaar als België handenvol geld. Extra geld. Want nu de Europese Centrale Bank haar rentevoeten heeft verhoogd, om de inflatie het hoofd te bieden, komen er plots veel meer kosten bij om te lenen.
• Het tikt stevig aan. Op alle obligaties die België vorig jaar uitgaf, zogenaamde OLO’s, zal in de loop der jaren zo’n 10 miljard euro meer aan rente moeten betaald worden dan in 2021. Dat berekende het Agentschap voor de Schuld, en staat in L’Echo. Die OLO’s gingen in 2021 nog aan een rentevoet van 0,2 procent. Vorig jaar was dat aan 3,2 procent. In totaal werd voor 44 miljard euro aan die OLO’s uitgeschreven en zo dus geleend.

Het seizoen van de nieuwjaarsrecepties: Open Vld wordt ‘de optimisten’.

• Het was in 2007 letterlijk de slagzin waar toenmalig premier Guy Verhofstadt (Open Vld) naar de kiezer stapte: ‘Optimism is a moral duty’, de boutade van liberale filosoof Karl Popper. En in een gratis boekje dat elke kiezer kreeg, 8JV (acht jaar Verhofstadt) baadde alles in die optimistische saus: de zeurders waren de oppositie, Yves Leterme (cd&v) op kop, Verhofstadt was de visionair. Het liep uit op een enorme verkiezingsnederlaag voor Open Vld.
• Maar kijk, zo’n 15 jaar later komt alles terug: ook huidige liberale premier Alexander De Croo (Open Vld) tapt helemaal uit het vaatje van het optimisme. Een recept waar overigens ook Charles Michel (MR) op zijn beurt op terugviel, toen die als premier van de Zweedse regering meer recent zijn kans waagde.
• De Croo zijn nieuwjaarsspeech stond bol van dezelfde retoriek die Verhofstadt ooit hanteerde. En je moet het de man uit Brakel geven: hij kan, net zoals Verhofstadt, een zaal bespelen en opnaaien. De achterban reageerde enthousiast, als was het een generale repetitie voor een verkiezingsjaar in 2024 waarbij Open Vld hoe dan ook heel haar electorale campagne zal opbouwen rond de figuur van de premier.
  • “Onze kracht ligt in ons geloof dat het beste nog moet komen.”
  • “Mensen die samenwerken, kunnen alles aan.”
  • “Ik heb echt mijn buik vol van al het politiek geklaag, van het negativisme en de afbraakretoriek.”
  • “Ik verkies de wilskracht van de flandriens, die blijven trappen, ook bij wind tegen.”
  • “Met al dat geruzie koopt de Vlaming juist niks.”
• Een ‘talking point’ dat ook in 2024 terug komt, en dat ook Michel eindeloos hanteerde: het aantal gecreëerde jobs. De premier pochte met het cijfer van 200.000 stuks, die er op twee jaar tijd bijkwamen.
• Lachaert moest noodgedwongen wat in de schaduw van zijn premier opereren, al zette De Croo de jonge vader wel nog eens extra in de bloemetjes. De partijvoorzitter trok een wat duidelijkere blauwe lijn, met de focus op de noodzaak om werkenden meer te belonen, en zo voor meer actieven te zorgen. En er was een opstapje naar een partijcongres in het voorjaar, wanneer Open Vld het over ‘groene maatregelen’ zal hebben.
• Opvallend in de zaal: het pijnlijke debacle rond de begroting en de bevoegde staatssecretaris moest zichtbaar worden doorgespoeld. Eva De Bleeker (Open Vld) toonde eens te meer dat ze een trouwe partijsoldaat blijft: ze daagde op, en ging ostentatief postvatten vlak naast nieuwkomer Alexia Bertrand (Open Vld, MR), die haar plek in de regering overnam, nadat De Croo haar tot ontslag dwong. Het leverde het noodzakelijke plaatje van schouder-aan-schouder op.
• Ook onvermijdelijk onder de spotlights: Vincent Van Quickenborne (Open Vld), die een overdonderend applaus kreeg rond z’n strijd tegen de drugsmaffia, waardoor hij zelf in een safehouse moest.
• Buiten voerden tegelijk de politievakbonden luidruchtig actie, met voetzoekers en rookbommetjes. Zij verwijten Van Quickenborne “woordbreuk” omdat de NAVAP-regeling voor de pensioenen sneuvelde, net als beloofde loonsverhogingen.

Ook genoteerd: Jan Jambon (N-VA) zit in Oekraïne.

• Op de Zestien lieten ze vorig jaar eens optellen hoeveel dagen precies Jan Jambon, de Vlaamse minister-president, dan wel in het buitenland had gezeten. Dat was meteen het ultieme argument om federaal de kritiek van de N-VA te counteren, dat premier De Croo te veel met zijn hoofd (letterlijk en figuurlijk) in het buitenland zou zitten: “Zie je wel, Jambon is nog vaker weg”.
• Uit de cijfers bleek dat de man uit Brasschaat inderdaad vaak en veel reist, iets wat de oppositie in het Vlaams Parlement hem ook verwijt, net zoals De Croo federaal. Maar Jambon liet dat niet aan z’n hart komen, en veranderde zijn gewoontes niet.
• Zo duikt hij, ondanks een gebroken enkel, nu op in Oekraïne. Jambon vloog met een kleine delegatie naar Polen, en van daar ging het naar Lviv, de grootste Oekraïense stad in het westen van dat land. Daarna ging het naar Loetsk, in het noordwesten, waar ze een project van Rode Kruis-Vlaanderen bezochten. Die gaan daar 60 noodgeneratoren leveren, om onder meer de drinkwatervoorziening en het ziekenhuis te kunnen voorzien van stroom, ondanks de aanhoudende aanvallen van de Russen op de nutsvoorzieningen in Oekraïne.
• Jambon reist later nog door naar Odessa, de grote havenstad aan de Zwarte Zee. In een speech ter plaatse, opgetekend door het Nieuwsblad, had Jambon het over “de brutale agressie van de Russen die ons continent heeft opgeschrikt”. En hij gaf de Oekraïners ook mee “dat de Vlaamse regering deze militaire invasie van Oekraïne, die de grondbeginselen van het internationaal recht schendt, scherp veroordeelt”.
• Maar: “Vlaanderen zal Oekraïne niet in de steek laten, we doen er alles aan wat in onze mogelijkheden ligt om jullie te steunen”, zo gaf hij mee. Ondertussen zijn er al meer dan 31.000 Oekraïners in Vlaanderen opgevangen als vluchteling.

Uitkijken naar: Vanavond alweer een clash tussen N-VA en Vooruit.

• Vanavond kruisen minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) en Vooruit-voorzitter Conner Rousseau de degens in Terzake. Het is de uitloper van de uitval die Rousseau in het weekend plaatste naar N-VA, om toch maar genoeg afstand te creëren tussen hem en de Vlaams-nationalisten.
• Vrijdag al noemde hij het voorstel van Weyts om ouders te bestraffen die hun kinderen te weinig in contact brengen met het Nederlands “een debiel voorstel”. Weyts wilde dat doen door eventueel het kindergeld te verlagen, wat zijn eigen coalitiepartners cd&v en Open Vld onzin vonden.
• Maar in de Tafel van Vier nuanceerde Rousseau zijn visie toch wat op de ideeën van Weyts. “Alle ouders moeten Nederlands kunnen”, zo stelde hij toch ferm. En als zou blijken dat ze dat weigeren, moeten ze toch ook kunnen financieel gestraft worden, volgens Rousseau. “Het moet wel een sanctie zijn die controleerbaar is en oplevert”, zo stelde hij. Daarbij denkt hij aan het kindergeld inhouden, om er gezonde maaltijden mee op school te financieren.
• Meteen kreeg Rousseau felle reactie van op links. “Benieuwd waar de onderwijsvisie van Vooruit wél nog verschilt van die van N-VA”, tweette Nadia Naji (Groen). “En zo schopt Vooruit gewoon mee naar beneden, samen met N-VA”, reageerde Jos D’Haese, PVDA-fractieleider in het Vlaams Parlement.
• Maar ook vanuit de meerderheid kreeg Rousseau een felle aanval: “Ik onthoud: kindergeld inhouden is “debiel”, maar een boete opleggen aan ouders die onvoldoende Nederlands spreken is bespreekbaar? Financieel sanctioneren zal geen enkel kind helpen. Wat wel werkt: stimuleren om Nederlands te leren en aanbod versterken”, zo reageerde meteen minister van Jeugd Benjamin Dalle (cd&v).

Om te volgen: Straks moet de Kamer zich buigen over de partijfinanciering.

• Vanmiddag komt de commissie Grondwet samen in de Kamer. Daar staat een heikel punt op de agenda: de partijfinanciering. Dat de Belgische partijen zwemmen in het geld is geen geheim: via de overheid krijgen ze per stem een dotatie, en die loopt hoog op. De bedoeling was ooit om te garanderen dat politici zich niet tot corruptie moesten verlagen, om hun campagnes te betalen.
• Maar vandaag zijn alle partijen zo kleine KMO’s geworden met eigen personeel, vaak zelfs een vastgoedportefeuille, én met een oorlogskas voor de verkiezingen. Een kwalijk politiek effect daarvan: het vergroot de macht van de partijvoorzitters en de particratie nog verder.
• Dat wilde Vivaldi tegengaan, zeker met de groenen die het ook in het regeerakkoord schreven, onder het hoofdstuk ‘Politieke vernieuwing’. En eigenlijk is iedereen in de Wetstraat het er ook over eens: er zit te veel geld bij die partijen. Maar in praktijk blijkt het voor de Kamerleden bijzonder moeilijk om geld en invloed af te nemen van zichzelf.
• In de commissie Grondwet deed een reeks specialisten nochtans aanbevelingen, om de regels te verfijnen: zo moet er een maximumbedrag voor de totale dotatie komen, en niet alleen op basis van de verkiezingsuitslag. Een deel van het geld zou verplicht naar de studiediensten moeten gaan. En het geld en de medewerkers van de Parlementaire fracties zouden niet meer naar de partij mogen gaan.
• Maar of de Kamer die aanbevelingen gaat volgen? Maar zeer de vraag: de PS en de MR zijn koele minnaars van het idee om veel aanpassingen in te voeren. En tout court is het maar de vraag of dit soort dossier wel onder Kamerleden geregeld kan worden: het zijn de partijvoorzitters die dit ultiem bekijken, liefst bij een regeringsonderhandelingen. Zij zijn te veel betrokken partij om dit aan het ‘voetvolk’ over te laten.
• “De tijd dringt, het is aan de Kamer om het initiatief te nemen”, zegt Kristof Calvo (Groen) die zich ook tijdens de regeringsonderhandelingen in 2020 inzette om het er toch door te krijgen.