Met de gemeenteraadsverkiezingen achter de rug komt de federale regeringsvorming weer in beeld. Formateur Bart De Wever (N-VA) brengt op woensdag de onderhandelaars van de Arizona-partijen (N-VA, Vooruit, cd&v, MR en Les Engagés) bij elkaar. Twee belangrijke vragen moeten beantwoord worden. Lukt het tegen eind november om een akkoord te sluiten? En hoeveel bijsturing is er nodig om het begrotingstekort op te lossen?

Key takeaways

• De federale onderhandelaars gaan weer van start. De Wever zet de deadline op eind november.
• De onenigheden blijven echter bestaan. MR lijkt niet te zullen inbinden, Vooruit ook niet.
• Vermoedelijk zullen er toch extra besparingen en belastingen moeten komen, wat niemand wil.

Wat vooraf ging: MR was niet tevreden over de geplande fiscale hervormingen.

• Eind augustus liep de regeringsvorming spaak. Aanvankelijk leek het alsof MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez vooral viel over een meerwaardebelasting op de winst op aandelen, maar gaandeweg werd duidelijk dat hij de hele supernota van De Wever te links vond. De Wever had toegevingen gedaan aan Vooruit die niet naar de zin waren van Bouchez. Er was ook sprake van een btw-verhoging en accijnzen op brandstof. “De kar met belastingen is overladen. We moeten een ander evenwicht zoeken”, vond Bouchez.
• Door de gemeenteraadsverkiezingen vonden er geen onderhandelingen plaats over moeilijke thema’s. De Wever wordt donderdag opnieuw bij de koning verwacht om verslag uit te brengen. Zelf wil hij eind november met een akkoord komen. “Als we de begroting van 2025 willen stemmen in het parlement, is november de natuurlijke deadline voor de federale formatie”, aldus De Wever.
• De formateur is al die tijd blijven doorwerken. Hij werkte aan nieuwe teksten, die inmiddels af zijn. De Wever beaamt dat er nog werk op de plank ligt. “Voor de gevoelige onderwerpen – het budget, het sociaaleconomische en migratie – zullen nu toch knopen moeten worden doorgehakt”, stelt hij.

Opnieuw MR tegen Vooruit?

Een belangrijke vraag (1): Lukt het om die deadline van eind november te halen?

• De vijf partijen hebben elk overwinningen binnengehaald bij de gemeenteraadsverkiezingen. Zo blijven veel cd&v-burgemeesters aan zet, kon Vooruit overtuigen in Turnhout en Leuven en haalde partijvoorzitter Maxime Prévot (Les Engagés) het in Namen. De Wever won op grootse wijze in Antwerpen. Ook MR boekte winst. Het zorgt ervoor dat ze allemaal goedgemutst kunnen beginnen aan de onderhandelingen.
• Dat MR-voorzitter Bouchez zelf niet kon winnen in Bergen, is voor de anderen allicht een zegen. De kritiek dat Bouchez te veel vroeg was misschien enkel toegenomen als hij de lokale verkiezingen had gedomineerd. Maar van terughoudendheid lijkt geen sprake bij Bouchez. “In Bergen behalen we 30 procent en breken we de absolute meerderheid. Ongezien”, vindt hij.
• En het lijkt er niet op dat de verschillen tussen hem en vooral Vooruit snel weggewerkt zijn. “Er blijven grote meningsverschillen over veiligheid en de fiscale hervorming”, haalde Bouchez aan bij de RTBF. Want ook Conner Rousseau (Vooruit) zette tijdens het voorzittersdebat op VRT nog even in de verf wat zijn eisen zijn. Een “eerlijke verdeling van de lasten” is nodig, meent hij, het liefst met een extra belasting van de grote vermogens. De geplande besparingen van De Wever mogen “niet ten koste van de gezondheidszorg en de sociale zekerheid gaan”, aldus Rousseau.
• Maar de tijd om een oplossing te vinden, dringt wel. België moest normaal tegen 20 september een meerjarenplan ingediend hebben bij de Europese Commissie om het begrotingstekort weg te werken. De Vivaldi-regering vroeg en kreeg uitstel van Europa. Maar zoals De Wever al waarschuwde: dat uitstel kan tot het einde van het jaar.

Extra belastingen lijken onvermijdelijk

Een belangrijke vraag (2): Kan het begrotingstekort worden opgelost?

• Het Belgisch begrotingstekort liep vorig jaar op tot 4,4 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Europa doet twee voorstellen om dat te laten slinken: een mild zevenjarig traject met 0,6 procent van het bbp aan besparingen per jaar, en een vierjarig traject met 0,8 tot 0,9 procent van het bbp aan besparingen per jaar. Om dat zevenjarig traject goedgekeurd te krijgen, verwacht Europa verregaande fiscale hervormingen, waaronder een hervorming van de pensioenen.
• De Wever werkte daarom een begrotingstabel uit voor de komende regeerperiode. Hij besloot dat er tegen 2029 28 miljard euro gevonden moet worden. Dat bedrag werd mooi in twee gedeeld. 14 miljard euro moest door terugverdieneffecten zoals het verhogen van de werkzaamheidsgraad en de productiviteit komen. De andere helft kwam dan door een klassieke sanering, meer besparingen en extra belastingen.
• Maar Europa zou geen genoegen nemen met deze fifty-fifty-verdeling, schrijft onder meer De Standaard. Zij willen een groter aandeel aan saneringen. En laat dat nu net lastig liggen bij haast iedereen: de besparingen bij Vooruit, cd&v en Les Engagés en de belastingen bij MR en N-VA.
• Midden september waarschuwde Pierre Wunsch, de gouverneur van de Nationale Bank, er al voor dat Europa vermoedelijk geen genoegen zou nemen met het grote aandeel aan terugverdieneffecten. Hij bepleitte een hervorming van de arbeidsmarkt maar evenzeer nieuwe belastingen.