Vanmorgen kwam het Rekenhof naar de Kamer, met een toelichting van zijn nota, waarbij het uiterst kritisch is voor de staatsfinanciën: “Is de situatie houdbaar?” vraagt het zich af. Zo ver gaat de Europese Commissie net niet, maar de aanbevelingen die ze loste, bij de jaarlijkse doorlichting van alle EU-lidstaten, zijn duidelijk: België moet echt ingrijpen. Daarbij heeft ze een hele resem aanbevelingen klaar, over wat de federale regering kan doen. Onder meer het werkloosheidssysteem moet worden hervormd. Maar nog duidelijker: “Hervorm het fiscaal systeem”, zo schrijft de Commissie. “Terechte Europese aanbevelingen”, reageert minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v), die nog voor de zomer met zijn hervormingsplannen wil komen. Maar is er ruimte binnen Vivaldi? Want opvallend genoeg heeft premier Alexander De Croo (Open Vld) voor zijn groot ‘zomerakkoord‘ in totaal zeven werven naar voor geschoven. Maar daarbij zit geen fiscale hervorming.

In het nieuws: “We moeten ervoor zorgen dat ons land sterk genoeg is om komende crisissen te counteren”, zo zegt vicepremier en minister van Financiën Van Peteghem vanop de eurogroep, de bijeenkomst van Europese ministers.

De details: De Europese Commissie draait alvast niet rond de pot, en komt met een hele lijst aan maatregelen die België zou moeten nemen, om haar financiën weer gezonder te maken.

• Gezellige bende, die eurogroep, zo lijkt het: Van Peteghem kreeg bij aanvang van zijn Spaanse evenknie Nadia Calvino en van zijn Oostenrijkse tegenhanger Magnus Brunner een cadeautje. Het gebeurt immers niet zo vaak dat een van hen vader wordt: na Josephine en Florine werd Van Peteghem vorige maand opnieuw papa, van Olivia deze keer.
• Maar het politieke cadeau kreeg Van Peteghem gisteren in de vorm van een droog rapport van de Europese Commissie. De financiële experten, onder leiding van Europese Commissarissen Paolo Gentiloni voor Financiën en Valdis Dombrovskis voor Economie, presenteerden gisteren hun doorlichting van België. Die doorlichting doet de Commissie normaal jaarlijks, maar door corona was het financieel en economisch een abnormale periode.
• Nu herneemt men de oefening. En meteen is men bijzonder kritisch, en wil men dat België hervormt. En daarin zit, schijnbaar speciaal voor Van Peteghem, een sterk pleidooi om snel een grote fiscale hervorming door te voeren in België. Laat dat net zijn waar de cd&v-vicepremier voor pleit.
• Wat de Commissie zoal zegt over de fiscaliteit:
  • “Geef prioriteit aan hervormingen ter verbetering van de budgettaire houdbaarheid.”
  • “Hervorm de belasting- en uitkeringsstelsels om negatieve arbeidsprikkels te verminderen door de belastingdruk te verschuiven van arbeid naar andere bronnen.”
  • “Verminder de belastinguitgaven en maak het belastingstelsel meer investeringsneutraal.”
• De Commissie pleit onomwonden voor een vereenvoudiging van het takssysteem in België, een analyse die Vivaldi overigens ook al maakte in 2020. In haar regeerakkoord zijn de principes van een “brede takshervorming” al vastgelegd: dat wil ze “moderniseren, vereenvoudigen, meer rechtvaardig en meer neutraal maken”. De Commissie legt ook de loopholes bloot: het ontbreken van een taks op huurinkomsten vindt ze vreemd, op z’n minst. Net als de belastingaftrek voor de aankoop van een tweede woning. En ook de royale fiscale stelsels voor het pensioensparen zijn bizar, voor de Commissie.

Het effect: De Europese Commissie gooit de knuppel in het Vivaldi-hoenderhok.

• Van Peteghem kon zijn enthousiasme moeilijk verbergen: meteen tweette hij de hele tekst met aanbevelingen rond, met de boodschap dat dit “terechte aanbevelingen” waren. “We moeten het traject starten om ons budget opnieuw op orde te krijgen, gekoppeld aan noodzakelijke hervormingen.”
• Dat toont meteen de wil van cd&v en Van Peteghem om voor die hervormingen te blijven vechten. Dat met name de MR de plannen met lange tanden tegemoet ziet, is algemeen geweten. Maar ook Open Vld en de premier zelf, slepen met de voeten, zo lijkt.
• Vrijdag legde de premier immers zijn plannen op tafel om een aantal werven te lanceren, en tot één groot ‘zomerakkoord’ te komen. Maar bijzonder opvallend: van een fiscale hervorming is geen sprake in de plannen van De Croo.
• De premier en de cd&v-vicepremier vormden in de twee beginjaren van Vivaldi een tandem, op sociaal-economisch vlak. Niet verwonderlijk, omdat Open Vld en cd&v, als Vlaamse centrumpartijen, tot de rechtse vleugel van Vivaldi mogen gerekend worden. Van Peteghem rekende daarbij ook op steun van de premier, wanneer zijn hervormingen aan de beurt zouden komen. Maar die relatie vertroebelde zichtbaar in het najaar van 2021, toen bleek dat De Croo niet in staat was om zijn liberale familiegenoten van de MR mee te krijgen, om te hervormen.
• Zelfs op kleine dossiertjes die Van Peteghem lanceerde, zoals de sociale lasten die profvoetballers betalen, ging Georges-Louis Bouchez (MR) dwarsliggen. En over die grote hervorming gaf Bouchez achter de schermen al onomwonden toe: ze komt er niet.
• Maar de Europese Commissie geeft nu nog eens het ultieme argument: het is gewoon nodig om die hervormingen verder te zetten, en een forse taxshift door te voeren om de lasten op arbeid te verminderen. Enkel zo kan men naar een werkzaamheidsgraad van 80 procent, de heilige graal om de overheidsfinanciën eindelijk gezond te maken.

De vaststelling: Het Rekenhof en de Europese Commissie waarschuwen niet voor niets.

• Dat de Europese Commissie gisteren meteen ook de strenge begrotingsregels voor de lidstaten alweer een jaar opschort, was geheel verwacht: te veel Europese landen halen de 3 procentnorm van het tekort op de begroting simpelweg niet. Zo is de externe druk weg voor Vivaldi.
• Maar in zijn nieuwste rapport is het Rekenhof, de instelling die de overheidsfinanciën controleert, bijzonder kritisch over de lange termijn: “De houdbaarheid van de Belgische overheidsfinanciën is niet gegarandeerd”, zo stellen zijn experten, die waarschuwen voor stijgende rentelast, wanneer de ECB de rente gaat verhogen om inflatie te bestrijden.
• Het Rekenhof schermt met 6,5 miljard euro aan rentelasten die België nu jaarlijks betaalt. Maar volgens zijn ramingen stijgt dat door naar 9,1 miljard euro in 2027. Vandaag geeft het toelichting in de Kamer.
• Ook de Europese Commissie waarschuwt daarvoor, met tekorten van 5 procent van het bbp op de begroting dit jaar, en nog 4,4 procent volgend jaar. Aan dat tempo ontstaat in het voorjaar van 2023 een huizenhoog probleem, als de Commissie dan de Europese Maastrichtnormen weer gaat afdwingen. Want er is niet alleen het tekort zelf, maar ook de schuldgraad. De totale overheidsschuld mag volgens Europa niet meer dan 60 procent van het bbp zijn. Vandaag is dat voor België 107,5 procent, maar de Commissie verwacht dat het aantikt naar 110,2 procent in 2025. “De risico’s voor de houdbaarheid van de schuld op middellange termijn lijken hoog“, zo merkt het Europese rapport dus op.

De politieke discussie: Ook over de Vivaldi-discussie rond ‘koopkracht’ en met name de verlaging van de btw op gas, heeft de Commissie iets te zeggen.

• Een van die zeven werven die premier De Croo nu naar voor schuift, is de fameuze ‘koopkracht’. Vivaldi wacht tot halfweg juni op de expertengroep, die aanbevelingen naar voor moet schuiven, en wil nog voor de zomer dan met concrete resultaten komen. Dat is wat de socialisten en groenen al nadrukkelijk vroegen.
• Daarbij komt de vraag op tafel wat er met de ‘energiemaatregelen’ moet gebeuren: de verlaging van de btw op gas en elektriciteit. Want wat de Europese Commissie daarover te zeggen heeft, zal Van Peteghem veel minder graag lezen. Hij ontpopte zich in het najaar tot dé grote voorstander van die verlaging van de btw op gas en elektriciteit van 21 procent naar 6 procent, samen met Vooruit-voorzitter Conner Rousseau.
• Die laatste maatregel vindt de Europese Commissie echt niet goed: heel expliciet haalt men uit naar de fiscale stimuli voor fossiele brandstoffen. Dat is zeker iets waar de Commissie in 2023 streng afkeurend naar zal kijken: is er dan nog steeds dat die verlaagde btw? Met een uitgebreid sociaal tarief heeft de Commissie veel minder problemen: dat is wél “tijdelijk en gericht”, zo zegt ze. En ze maant vooral aan om versneld in groene energie te investeren.
• Ook bij economen, zoals Paul De Grauwe, die lid is van de expertengroep van De Croo, is die maatregel van de btw-verlaging al scherp bekritiseerd. Plus, binnen de groene coalitiepartners mort men daarover: het subsidiëren van fossiele brandstoffen is vloeken in de kerk voor hen.
• Dat belooft dus meteen een erg interessante discussie te worden binnen de regering: bij de socialisten wil men die verlaagde tarieven op de btw eigenlijk permanent maken. Maar staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker (Open Vld) waarschuwde al over de gigantische kost die dat met zich meebrengt. Ook zij wil de maatregel eigenlijk afbouwen.

De essentie: De Croo heeft een pak werk, voor de zomer.

• Naast de koopkracht, die voor de zomer moet geregeld worden, volgens de nota die De Croo vrijdag presenteerde, zijn er dus nog zes werven.
• Daarbij is er Defensie, met het optrekken van het budget tot 2 procent, is iets wat tegen de NAVO-top in Madrid eind juni moet worden uitgeklaard. Ook gisteren bereikte de kern geen akkoord, de groenen willen niet weten van een verdere budgetverhoging, ook al heeft die pas in 2024 een effect op de begroting. De patstelling blijft.
• Daarnaast ook een klassieker: de pensioenhervorming. Daarover is de Commissie in haar rapport erg kritisch: de vergrijzing is een zware uitdaging voor België. De uitgaven voor pensioenen en ouderenzorg, stijgen tegen 2030 met nog eens 14 procent. Tegen 21 juli wil De Croo dus witte rook, in samenwerking met PS’er Karine Lalieux op Pensioenen. Maar de ideologische tegenstellingen tussen links en rechts zijn ondertussen niet weg.
• En ook voor het uitvoeren van de arbeidsdeal, het akkoord dat Vivaldi in februari sloot, moet de premier voorbij de PS, met name minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS). Ook hier geeft de premier zijn ploeg de tijd tot de nationale feestdag van 21 juli, traditioneel het moment waarop de federale regering met vakantie vertrekt. Overigens is die arbeidsdeal klein bier bij wat de Europese Commissie aanbeveelt: daar pleiten ze voor “een hervorming van het systeem van de werkloosheidsuitkeringen” in België. De kans dat die er komt is nihil: de PS ligt radicaal dwars.
• Een vierde werf is het nucleaire, met name de onderhandelingen met Engie. Daar zit alles in één grote pot: het openhouden van twee kerncentrales, maar ook de kost van de afbraak en berging van het afval van de andere vijf, én uiteraard de taks op overwinsten. “Het is niet te verwonderen dat Engie eisen op tafel legt. Het heeft zijn strategische positie, wij de onze. Wij hebben ons kader, dat is vastgelegd binnen de regering“, zo herinnerde Groen-vicepremier Petra De Sutter er de coalitiepartners aan hoe ver de onderhandelingen kunnen gaan. De groenen zijn nerveus, om niet te veel toegevingen aan Engie te moeten doen, wat tot spanning leidt met de liberalen: op de achtergrond dreigen alsnog alle zeven centrales dicht te gaan, als er geen akkoord is.
• Daarnaast wil De Croo ook de snoeiharde kritiek van de top van de Gerechtelijke Politie aanpakken. Die trok de afgelopen maand fors aan de alarmbel, en kwam naar de Kamer met bloedstollende verhalen over criminelen die vrije baan krijgen, omdat er geen budgetten zijn. Vivaldi moet dus geld vinden, wat eerder via besparingen zal moeten dan via extra fondsen.
• Dat alles kan in een begrotingscontrole, die de premier midden juni zou aansnijden, en voor 21 juli zou afronden. Die zou vooral focussen op de 0,2 procent inspanning die al vastgelegd is in het regeerakkoord. Maar wordt dat bereikt? Volgens het Rekenhof alvast niet: het wijst er in zijn rapport op dat de jaarlijkse variabele inspanning “niet gehaald” wordt. Na de zomer zou dan een tweede controle volgen, te zien wat er “bijkomend” kan gebeuren.

Genoteerd: “Neen, Wallonië is niet failliet.”

• Een breed glimlachende Elio Di Rupo (PS), de Waalse minister-president, presenteerde gisteren de begroting voor het Waals Gewest. En de triomf daarbij: de extra groei op de schuld is gestopt, zo liet Di Rupo weten.
• De cijfers van de Waalse financiën ogen ronduit dramatisch, met een begroting waarop 15 miljard euro aan inkomsten staan, en 19 miljard uitgaven. Naast dat tekort van zo’n 4 miljard euro, is er een totale schuld van zo’n 34 miljard euro: zo’n 240 procent van de totale inkomsten, volgens minister van Begroting Adrien Dolimont (MR). In Vlaanderen bedraagt de schuld zo’n 62,5 procent van alle inkomsten.
• Die schuld wordt straks lastig, wanneer de rente gaat stijgen. Maar van pessimisme geen sprake, bij Di Rupo en Dolimont. Die laatste, een erg jonge minister van de MR, is opvolger van Jean-Luc Crucke (MR) en haalde vanmorgen uit: “Mijn model is niet Vlaanderen. Als men het gebrek aan solidariteit zag, op het federale niveau, na de overstromingen in Wallonië, dat is niet de visie die ik verdedig”, zo stelde hij.
• Eerder had Di Rupo zelf ook al de kritiek op zijn financieel beleid weggelachen. Zondag in de Zevende Dag stelde N-VA-voorzitter Bart De Wever dat “Wallonië de facto failliet is”.
• “Ach, meneer De Wever vergist zich”, zo stelde Di Rupo breed lachend aan Belga. “Dat gebeurt hé, dat hij zich vergist. Weet u, ik geef geen kritiek op zijn beleid in Antwerpen, dat zou ik ook kunnen doen. Maar dat is nutteloos. Solidariteit dat is samenwerken, de ene keer voor Vlaanderen, de andere keer voor Wallonië, met verenigde krachten.”
• Uiteindelijk bespaarde Di Rupo en co zo’n 150 miljoen euro, in een begrotingsconclaaf dat vijf dagen duurde. Daarbij schermden ze met mooie cijfers, en een begroting die tegen 2024 zowaar “in evenwicht” moet zijn. Maar dat lijkt een budgettaire goocheltruc: vier posten van “bijzondere uitgaven” zijn uit de begroting gehouden. Daarbij de coronamaatregelen, de relancemaatregelen, de overstromingen, en extra uitgaven door de oorlog in Oekraïne. Zo tikt het tekort in werkelijkheid aan tot 4 miljard euro.

Pijnlijk: De Senaat komt niet samen. Ze hadden niets te doen.

• Ruim 40 miljoen euro per jaar, zoveel kost het werkingsbudget van de Senaat. Met 180 man, waaronder veel bodes en technisch personeel, zelfs een schrijnwerker en een paar elektriciens, zijn het natuurlijk ook mooie overheidsjobs.
• Maar dat die instelling ondertussen echt niets meer voorstelt, onderstreept ze zelf nog eens duidelijk. Acht keer per jaar komen de Senatoren samen, in principe. Maar de meeting van 10 juni is geschrapt: er staat gewoon niets op de agenda.
• Verschillende partijen pleitten er dan ook onomwonden voor om die Senaat gewoon af te schaffen: het staat in de partijprogramma’s van Vlaams Belang en N-VA, maar ook die van regeringspartijen Groen en Open Vld. Die laatste leverde wel tegelijk de Senaatsvoorzitter, Stephanie D’Hose: een wat lastige politieke positie dus.
• Op Radio 1 verdedigde ze gisteren nog eens ‘haar instelling’ op pijnlijke wijze: “We zijn het enige parlement in het land dat geen regering heeft om te controleren. Dat betekent dat we onze eigen agendasetting doen, en dat doen we vooral over dossiers op lange termijn. Het gaat om dossiers die veel inhoudelijke voorbereiding vergen: een verslag rond fake news, rond bloeddonatie … Dat zijn geen dossiers die je er rap op een of twee weken doorjaagt. Eerst moeten die dossiers ook nog gestemd geraken in commissies alvorens ze naar die plenaire vergadering kunnen komen.”
• Het is een uitleg als een ander, “dossiers op lange termijn” die “veel inhoudelijke voorbereiding vergen”. Maar tegelijk zoekt D’Hose zichtbaar naar nieuwe bestemmingen voor haar huis: “Ik ben een grote voorstander van burgerparticipatie. Ik zou hen graag willen horen in de Senaat, waar we met gemengde panels van senatoren en burgers kunnen nadenken over de dossiers waar mensen van wakker liggen.”
• Bedoeling is dat uit het project van de burgerbevraging van Annelies Verlinden (cd&v), dat zo’n 2,1 miljoen euro kost, inclusief radiospotjes, straks ook burgerpanels vloeien, waarbij burgers geloot worden, om dan hun mening te komen geven. Die zouden dan in de Kamer, of in de machteloze Senaat kunnen praten over de toekomst van het land. Als het dat laatste wordt, bewijst het nog maar eens hoe politiek relevant de hele oefening eigenlijk is.

Een voorstelletje: DéFI, het voormalige FDF, wil nog eens Brussel uitbreiden met de randgemeenten.

• DéFI had zich de laatste jaren omgevormd, van het Fransdolle FDF, naar een soort links-liberale stadspartij. Regeringsdeelname in het Brussels Gewest was daar steevast bij, en de partij levert ook een reeks Brusselse burgemeesters.
• Maar met een nieuw partijcongres herneemt de partij meteen ook een beetje de oude FDF-cultuur, niet toevallig onder impuls van Olivier Maingain (DéFI), al jaren de scherpslijper achter en voor de schermen. In de plaats van Maingain is er nu voorzitter François De Smet (DéFI), maar hij lanceert vandaag nog eens in La Dernière Heure het oude Franstalige idee: de grenzen van Brussel uitbreiden.
• Hij wil in alle randgemeenten een referendum, inclusief in de zes faciliteitengemeente (waar Franstaligen wat meer recht hebben op het gebruik van hun eigen taal, bij contact met de overheid): daarbij moet de bevolking zich uitspreken over aanhechting bij Brussel of niet. “Franstaligen in de rand voelen zich in de steek gelaten. Volgens ons moeten deze inwoners zelf kunnen beslissen tot welk Gewest (Brussel of Vlaanderen) ze willen behoren”, zo stelt hij.
• In één adem wil De Smet ook de rechten van de Nederlandstaligen in Brussel fors inperken: niet langer pariteit in de Brusselse regering, maar één Vlaamse minister. En ook niet langer het systeem van minstens één Nederlandstalige schepen in de Brusselse gemeenten.
• Meteen oogst DéFI scherpe reacties. “DéFI wordt terug het FDF, met dit soort onzin ondermijnen ze het land”, zo reageert cd&v-voorzitter Joachim Coens. Ook Vlaams Belang liet, niet verwonderlijk, al weten “geen morzel grond” te zullen afstaan van Vlaanderen aan Brussel. 

Opvallend: De Wetstraat lijkt wel in verkiezingsmodus, aan de activiteiten van de toppolitici te zien.

• Gisteren was premier De Croo in de haven van Gent, waar Infrabel een nieuwe investering van ruim 30 miljoen aankondigde, om beter goederenverkeer via het spoor naar die haven te organiseren.
• Maar Infrabel heeft het moeilijk om goed technisch geschoold personeel aan te trekken, en dus was de premier wel te vinden voor een stuntje: hij trok werkhandschoenen aan, een geel hesje, en ging zowaar zelf twee platen aan elkaar lassen, staand boven op de spoorwegen. “De toekomst van het vervoer over spoor is cruciaal om industrie in ons land te kunnen houden”, zo vertrouwde hij daar Het Laatste Nieuws toe. Al bleek op de bijhorende foto wel dat hij laste zonder beschermingsbril: politici zijn superhelden.
• Overigens plant de premier, ondanks de kritiek in eigen land over zijn uithuizigheid, opnieuw een buitenlandse trip. Begin juni trekt de koning liefst een week naar Congo, voor een lange rondreis. De Croo vergezelt hem daarbij, al is dat niet voor de hele duur van de reis.
• Voor die trip moeten wel nog snel de stoffelijke resten van Patrice Lumumba, de eerste premier van Congo die in 1961 werd vermoord door Belgen, worden teruggegeven aan het land. De bedoeling is dat de koning en de premier de onthulling van een monument ter nagedachtenis aan Lumumba bijwonen.
• Wie ook haast permanent in overdrive lijkt: Zuhal Demir (N-VA). Zij liet zich voor de cover van Humo bedekken met levende bijen op haar bovenlichaam, wat spectaculaire foto’s moest opleveren én meteen het lot van die bedreigde soort onder de aandacht moest brengen.
• “Met deze bijzondere fotoshoot stapt Demir in de voetsporen van een historische fotoshoot met actrice Angelina Jolie bedekt met bijen”, zo declareert de persdienst van Demir met enige hang naar overdrijving. Jolie zet zich in voor het ‘Women for Bees’-programma van UNESCO.