Letterlijk: “We moeten onze munt voorbereiden op de toekomst”, zegt ECB-voorzitter Christine Lagarde in een mededeling. “We zien de digitale euro als een digitale vorm van contant geld die kosteloos voor alle digitale betalingen kan worden gebruikt en die aan de hoogste privacynormen beantwoordt. De digitale euro zou naast contant geld bestaan, dat altijd beschikbaar blijft, zodat niemand achterblijft.”

Meer details: Na een tweejarige onderzoeksfase geeft Lagarde het startschot voor de “voorbereidingsfase”, die ook twee jaar zal duren.

• De ECB zal onder meer de technologiebedrijven selecteren voor de ontwikkeling van de betaalinfrastructuur.
• Er komen ook testen en experimenten op het gebied van gebruikerservaring, privacy, financiële inclusie en ecologische voetafdruk.
• Officieel is het besluit om een digitale euro uit te geven wel nog niet genomen. “De start van de voorbereidingsfase is niet een besluit om al dan niet een digitale euro uit te geven”, zegt de ECB. “Een dergelijk besluit zal pas door de Raad van Bestuur worden genomen wanneer het wetgevingsproces van de Europese Unie is afgerond.” Maar uit alles blijkt dat Frankfurt ervan uitgaat dat dit maar een formaliteit is.
• “Een digitale euro zou gebruikt kunnen worden bij betalingen tussen mensen onderling, in winkels, online en voor transacties met de overheid”, zo schetst de ECB het toekomstbeeld. “Er bestaat op dit moment geen ander betaalmiddel waarmee dat allemaal mogelijk is. De digitale euro zou deze leemte opvullen.”

Drie hete hangijzers

1. Quid privacy?

• Het meest onderscheidende kenmerk van cash geld is de anonimiteit ervan: als u een briefje van 50 euro aan iemand geeft, is daar op het moment van die transactie geen enkel digitaal spoor van. “Is zo’n anonimiteit met een digitale variant wel gegarandeerd?”, vragen privacy-experts zich af.
• “De munt zou de hoogste mate van privacy bieden en gebruikers in staat stellen direct betalingen te doen met centralebankgeld”, zegt de ECB daarover.
• Het zal mogelijk zijn om kleine betalingen offline uit te voeren, waarbij de privacy wordt gerespecteerd, zegt de Nationale Bank in een toelichting. Bij grote transacties zal er dus wellicht wel een vorm van registratie zijn.
• Lagarde moest onlangs toegeven dat de digitale euro niet volledig anoniem zal zijn.

2. Substituut voor cash?

Nog een vraagteken bij het project: sommige critici vrezen dat de digitale euro vroeg of laat het einde van cash geld zal inluiden. Daar is geen sprake van, zo sust de ECB. Beide vormen van cash – fysiek en digitaal – zullen naast elkaar bestaan.

3. Overbodige innovatie?

• De meest fundamentele kritiek op de digitale euro vertrekt vanuit de vaststelling dat er vandaag al een heleboel manieren bestaan om digitaal te betalen, van Payconiq over PayPal tot cryptomunten.
• Het onderscheid tussen betalingen en overschrijvingen (bijvoorbeeld naar de bankrekening van de winkelier) wordt ook almaar diffuser.
• Hoewel de ECB beweert “een leemte” in te vullen, is het dus niet meteen duidelijk welke maatschappelijke nood de centrale bank precies probeert te beantwoorden.

De vlucht vooruit

Conclusie: Met de digitale euro lijkt de ECB vooral een plaatsje te willen veroveren in de betaalgewoonten van morgen, om te vermijden dat pakweg Bitcoin of het betaalsysteem van techreuzen als Facebook of X/Twitter de norm worden. “Initiatieven zoals crypto-activa, de metaverse en artificiële intelligentie luiden ongetwijfeld grote digitale veranderingen in. Ons geld moet klaar zijn om het hoofd te bieden aan dergelijke ontwikkelingen”, schrijft de Nationale Bank. (ddw)