Het nieuws: Over maximaal drie jaar is het zover. Dan kan het Finse kernafval 455 meter onder de grond worden geborgen, in een stoffig tunnelnetwerk genaamd Onkalo, of: ‘holte’, ‘schuilplaats’, ‘nest’.

• De site, aan de westkust van het Scandinavische land, is de eerste ter wereld waar kernafval in een civiele context veilig en permanent wordt opgeslagen.
  • In de Amerikaanse ‘Waste Isolation Pilot Plant‘ (WIPP) bestond dit al eerder in een militaire context.
• De ingebruikname van Onkalo betekent dat het nucleaire afval niet langer in een tijdelijke opslagplaats rond één van de kerncentrales wordt gedeponeerd.
• Deze bewaarmethode past momenteel zo goed als elk land met kernreactoren toe, en komt eigenlijk neer op aanmodderen; het probleem doorschuiven naar de volgende generatie.

Pro atoomstroom

Context: Het project was nooit controversieel in Finland, waar de publieke opinie in meerderheid kernenergie als betrouwbare en onvermijdelijke technologie ziet. Dat laatste zeker in het licht van het streven naar een netto-nuluitstoot van broeikasgassen.

• Tekenend: Zélfs de Finse groenen zijn pro.
  • Zo verklaarde de voorzitter van de groene partij in het Finse parlement, Atte Harjannes, vorig jaar in de Duitse krant Die Welt dat de ecologisten hun visie op kernenergie hadden bijgesteld en dat zij zich daarbij “op de wetenschap” baseerden: “Natuurlijk is kernenergie duurzaam. De hoeveelheid afval is zeer klein in vergelijking met de enorme hoeveelheid CO2-neutrale energie die een kerncentrale produceert. Dit afval kan veilig worden opgeslagen, in tegenstelling tot de broeikasgassen die worden uitgestoten door een kool- of gascentrale”, klonk het.
• On topic: In de gemeente van Onkalo, Eurajoki hebben de inwoners dan weer gevochten om de bergingssite toegewezen te krijgen. “Het voelde ook echt als een overwinning”, zo omschrijft burgemeester Vesa Lakaniemi de uitkomst van de selectieprocedure tegenover de Nederlandse nieuwssite NOS.
  • De berging van het kernafval betekent voor dit afgelegen stadje niet alleen jobs, maar ook extra belastinginkomsten. Kernenergieproducent Posiva zorgt zelf voor het aanvullen van de stedelijke schatkist.
  • Daarnaast heeft Eurajoki al drie actieve kernreactoren, in de kerncentrale Olkiluoto. De laatste, Olkiluoto 3, was de eerste kernreactor die in Europa werd besteld na de ramp in Tsjernobyl in 1986. Bij volledige operationaliteit, verschaft die een vermogen van 1.650 MW aan het Finse elektriciteitsnet. Dat is zo’n 15 procent van de Finse energievraag.

“There is no alternative” (TINA)

Daarbij komt nog het feit dat er wat de berging betreft voor de Finnen eigenlijk geen andere mogelijkheid was.

• Juhani Vira, een technische natuurkundige met als expertise kernafval, laat door De Morgen in dat verband het volgende optekenen: “Eigenlijk bestaat er geen alternatief. We hebben een wet die verbiedt het gevaarlijke afval te exporteren. Methoden om radioactief materiaal te veranderen in een onschadelijk goedje zijn in ontwikkeling, maar zullen nooit al het verbruikte splijtstof kunnen verwerken.”

Eindberging

Technische opportuniteiten: de granieten ondergrond van Finland, van bijna twee miljard oud, leent zich overigens perfect tot geologische eindberging. Dat wil zeggen: opslag in een aardlaag die zo stabiel is, dat alles wat je erin begraaft voorgoed verdwijnt.

• “Interessant hierbij te vermelden is dat deze granieten ondergrond deel uitmaakt van het Baltische ‘kraton’, dat de laatste 600 miljoen jaar geen tektonische activiteit meer gekend heeft“, laat Manuel Sintubin, geoloog aan de KU Leuven, weten in een reactie aan deze site.

Maar hoe gaat die berging in haar werk?

• De zogeheten gebruikte splijtstofstaven (het kernafval) worden eerst in roestvrijstalen buizen geschoven, die vervolgens worden verzegeld. “Die verpakking alleen al zorgt ervoor dat geen straling naar buiten komt”, zo schrijft het onderzoeksmedium De Correspondent.
• Daarna komen ze terecht in meterslange, koperen capsules. Die verdwijnen dan elk in één put. Vervolgens worden die uitgegraven tunnels en schachten met klei opgevuld.
• Zo zal Onkalo volgens de Finnen “totaal onbereikbaar” zijn, luidt het. En laat ons daar net de kern van de geologische berging raken: “passieve veiligheid zonder enige menselijke interventie”, aldus Sintubin. Geen controle of bewaking nodig, en aan destructieve invloeden van buitenaf, zoals oorlogen of milieurampen, onttrokken.
  • “Deze methode zal naar verwachting de blootstelling aan straling gedurende tienduizenden jaren beperken”, valt dan weer te lezen op de site van de Finse publieke omroep YLE.
  • “Dit is de enige manier om deze nucleaire erfenis niet door te schuiven naar de volgende generaties“, concludeert de Belgische academicus.

En nu? Een definitieve vergunning voor de opslag van het afval in Onkalo wordt naar verwachting in 2024 afgegeven.

Met dank aan Manuel Sintubin voor zijn bijdrage

(as)