Europa telt nog steeds veel gebieden waar nieuwe biotopen voor bruine beren zouden kunnen worden gecreëerd. Dat is de boodschap van een studie van het Duitse Centre for Integrative Biodiversity Research (iDiv), een samenwerking tussen de Leipzig Universität, de Universität Martin Luther Halle-Wittenberg en de Universität Jena.

De onderzoekers beweren dat een effectief beheer van de soort – inclusief een vermindering van de directe druk door mensen – de bruine beren in veel van de geselecteerde gebieden zou kunnen helpen terugkomen. Het is volgens hen nu vooral belangrijk verder te werken aan het herstel van de soort en tegelijkertijd maatregelen te nemen om potentiële conflictsituaties aan te pakken.

Jacht

“Vijfhonderd jaar geleden waren er bijna overal in Europa bruine beren te vinden,” zegt onderzoeksleider Nestor Fernandez, professor natuurbehoud aan de Universität Halle-Wittenberg. “In de volgende eeuwen werd de soort echter in veel regio’s uitgeroeid. Het verval van de bruine beren moet vooral worden toegeschreven aan een verlies van leefgebieden en de jacht.”

“Tegenwoordig leven er in Europa nog ongeveer zeventienduizend bruine beren, verdeeld over tien populaties en tweeëntwintig landen. Sommige populaties zijn echter bijzonder klein in getal en zijn dan ook bijzonder kwetsbaar. De jongste jaren is de jacht op bruine beren in Europa wel verboden of sterk beperkt.

“In de toekomst zouden de beren sommige delen van Europa opnieuw kunnen koloniseren,” beweren de onderzoekers. “Er zijn nog veel gebieden in Europa waar er momenteel geen beren zijn, maar die in principe geschikt zouden zijn als habitat.”

“Europa heeft meer dan één miljoen vierkante kilometer habitat die voor een kolonisatie door bruine beren geschikt zou kunnen zijn. Daarvan is ongeveer 37 procent momenteel nog niet door bruine beren bevolkt. Dat is een oppervlakte van ongeveer 380.000 vierkante kilometer.”

“De kans op een toekomstige herkolonisatie kent echter een bijzonder grote variatie. Vele gebieden zijn immers geografisch sterk geïsoleerd, wat een terugkeer van de beer op natuurlijke wijze onwaarschijnlijk zou maken.”

Mensen

“Het feit dat er nog steeds een geschikte habitat voor bruine beren bestaat, betekent voor het behoud van de soort een geweldige kans,” zegt professor Fernandez. “Wetenschappers zien nu al dat ongeveer 70 procent van de Europese berenpopulatie tekenen van herstel vertoont. Het is waarschijnlijk dat de beren zullen terugkeren naar een aantal gebieden die op dit ogenblik nog niet door soortgenoten zijn ingenomen.”

De onderzoeker wijst erop dat de voorbije jaren de houding van de Europeanen ten opzichte van wilde dieren sterk is gewijzigd. Er kan volgens Fernandez immers worden vastgesteld dat veel mensen zich momenteel positief opstellen over een terugkeer van grote zoogdieren.

© Nestor Fernandez

“Tegelijkertijd moet ervoor gezorgd worden dat mogelijke conflicten wegens de comeback van de beren met sommige menselijke activiteiten al in een vroeg stadium moeten worden aangepakt,” betoogt de onderzoeker.

“Dergelijke conflicten ontstaan meestal wanneer beren gewassen eten of bijenkorven beschadigen. Ze vallen ook af en toe schapen aan. Directe aanvallen van beren op mensen zijn echter uiterst zeldzaam. Beren blijven meestal zelf liefst uit de buurt van mensen.”

Kaart

De onderzoekers creëerden een kaart die het mogelijk maakt te voorspellen in welke gebieden een terugkeer van de beren mag worden verwacht. In blauwe gebieden kan de soort op dit ogenblik al worden aangetroffen. Groene regio’s zijn potentiële nieuwe woonplaatsen.

“Deze kaarten kunnen beleidsmakers helpen bij de identificatie van mogelijke conflictgebieden, zodat gerichte maatregelen kunnen worden genomen om potentiële problemen te vermijden,” zegt Nestor Fernandez. “Onder meer zouden compensatiebetalingen kunnen worden voorzien voor de schade die de dieren zouden kunnen aanrichten.”

Verder ziet de onderzoeker een constructie van fysieke barrières, zodat onder meer bijenkorven voor de beren onbereikbaar zouden worden. Daarnaast wijst hij op de plaatsing van elektrische hekken en het gebruik van waakhonden om velden en weilanden te beschermen, terwijl ook gevraagd wordt naar een correcte voorlichting van de bevolking.

De onderzoekers waarschuwen verder dat beren zich niet aan nationale grenzen houden. “Daarom is de introductie van een gemeenschappelijk beleid voor het beheer van de bruine beer en andere wilde dieren op Europees niveau wenselijk,” zegt Fernández.

“Momenteel kunnen daarbij tussen de verschillende lidstaten van de Europese Unie belangrijke afwijkingen worden opgetekend. Ook de compensatieschema’s zijn vaak op andere pijlers gebouwd.