Key takeaways

• De Europese Commissie en Moldavië hebben een akkoord bereikt over een uitgebreide tweejarige strategie gericht op het bereiken van energieonafhankelijkheid en -veerkracht voor Moldavië.
• De EU zal een steunpakket van 250 miljoen euro beschikbaar stellen, waarvan 100 miljoen euro halverwege april beschikbaar zal zijn.
• De financiering gaat ook naar duurzame energie-efficiëntieprojecten van lokale overheden, huishoudens en het MKB.

De Europese Commissie en Moldavië hebben overeenstemming bereikt over een uitgebreide tweejarige strategie om energieonafhankelijkheid en veerkracht voor Moldavië te bereiken. Dit strategische plan is erop gericht Moldavië los te weken van Russische energiebronnen en het land volledig te integreren in de energiemarkt van de EU. Het totale steunpakket zal tot 2025 250 miljoen euro bedragen, waarvan de EU half april 100 miljoen euro beschikbaar heeft gesteld.

Daarnaast is een apart aanbod van 60 miljoen euro gedaan voor inwoners van de regio Transnistrië (Linkeroever) in Moldavië, onder bepaalde voorwaarden met betrekking tot fundamentele vrijheden en mensenrechten. Dit steunpakket voor de korte termijn zal directe verlichting bieden aan Moldavische consumenten die worstelen met de stijgende energiekosten op de rechteroever. Het omvat volledige compensatie voor overtollige elektriciteitskosten tot 110 kWh per maand voor alle huishoudens tot 31 december 2025. Er zal een noodfonds worden opgericht om de meest kwetsbare huishoudens bij te staan en sociale instellingen zoals kleuterscholen, scholen en ziekenhuizen zullen volledige dekking krijgen voor de gestegen elektriciteitskosten.

Volledige uitfasering van Russische energiebronnen

Door samenwerking met internationale financiële instellingen zal 50 miljoen euro extra beschikbaar worden gesteld voor de financiering van duurzame energie-efficiëntieprojecten van lokale overheden, huishoudens en kleine en middelgrote ondernemingen (KMO’s). De strategie omvat ook een financiering van 60 miljoen euro voor de meer dan 350.000 inwoners in de regio Transnistrië die in januari een koudegolf doormaakten als gevolg van de opschorting van de energieleveringen door Gazprom.

Op de lange termijn zal de EU-steun Moldavië in staat stellen zijn energiezekerheid te vergroten door middel van strategische investeringen en hervormingen die gericht zijn op een energietransitie. Dit zal uiteindelijk zorgen voor een volledige uitfasering van Russische energiebronnen. Het pakket is een voortzetting van de inspanningen van de Europese Unie en haar partners om Moldavië minder kwetsbaar te maken op energiegebied.

Drie fasen

De alomvattende strategie zal zich in drie fasen ontvouwen, waarbij zowel onmiddellijke behoeften als langetermijnuitdagingen worden aangepakt. De eerste fase omvat 30 miljoen euro noodsteun van de EU, die op 27 januari werd aangekondigd. 10 miljoen euro zal de aankoop door Moldavië van elektriciteit van de Europese markten voor de rechteroever vergemakkelijken, waardoor de stijging van de consumentenprijzen wordt verzacht. De resterende 20 miljoen euro zal worden gebruikt voor de aanschaf van essentiële gasvoorraden om te voldoen aan de basisbehoeften van de bevolking in de regio Transnistrië.

De tweede fase omvat een extra 100 miljoen euro aan financiële steun aan Moldavië tegen half april om de hogere energierekeningen voor consumenten op de rechteroever te verlichten. Er is ook financiering beschikbaar voor de inwoners van de regio Transnistrië, afhankelijk van de vooruitgang die wordt geboekt bij het handhaven van de fundamentele vrijheden en mensenrechten. In de derde fase zullen de Commissie en internationale partners acties en investeringen financieren die gericht zijn op het versterken van de veerkracht en onafhankelijkheid van Moldavië op energiegebied, naast ondersteunende maatregelen om de energiekosten voor alle Moldavische burgers te verlagen. Deze initiatieven zullen worden geïntegreerd in de hervormingsagenda in het kader van het groeiplan voor Moldavië en worden uitgevoerd tot 2026.

Gazprom staakt gasleveringen

Het uitgebreide steunpakket voor energie is een bewijs van de niet aflatende inzet van de EU voor Moldavië. Na goedkeuring door de medewetgevers zal het groeiplan voor Moldavië naar verwachting nog voor de zomer een eerste tranche beschikbaar stellen om de economie van het land te stimuleren en het proces van toetreding tot de EU te ondersteunen.

Gazprom is zijn contractuele verplichtingen niet nagekomen door de gasleveringen aan de regio Transnistrië in Moldavië stop te zetten. Deze schending heeft een ernstige energiecrisis veroorzaakt met ingrijpende economische en sociale gevolgen voor de inwoners van Moldavië, met name verwoestende gevolgen voor het levensonderhoud van de mensen in de regio Transnistrië.

Doorgaande steun

Tot nu toe heeft de EU tussen 2021 en 2024 240 miljoen euro aan directe begrotingssteun gegeven aan het energiesysteem van Moldavië om de meest kwetsbare bevolkingsgroepen te helpen. Daarnaast is er 640 miljoen euro aan investeringen gemobiliseerd via internationale financiële partners, waarbij 64 miljoen euro aan subsidies is gemobiliseerd ter ondersteuning van energie-efficiëntie-initiatieven in openbare en particuliere gebouwen en de overgang naar hernieuwbare energiebronnen. De EU biedt ook steun voor capaciteitsopbouw en neemt het initiatief voor het Moldavische fonds voor energie-efficiëntie in woningen.

Moldavië heeft sinds 2023 295 miljoen euro aan macrofinanciële bijstand van de EU ontvangen, waarvan 220 miljoen euro in de vorm van leningen en 75 miljoen euro in de vorm van subsidies. Deze fondsen geven prioriteit aan hervormingen in de energiesector, naast andere belangrijke gebieden.

Elektriciteitsnet van Moldavië geïntegreerd in het Europese elektriciteitsnetwerk

Sinds 2022 is het elektriciteitsnet van Moldavië geïntegreerd in het Europese elektriciteitsnetwerk op het vasteland. Op 1 december 2024 werd de exportcapaciteit van de EU naar Oekraïne en Moldavië verhoogd van 1,7 naar 2,1 GW, inclusief 315 MW voor Moldavië. Eind december werd een overeenkomst bereikt waardoor Moldavië verder kan profiteren van ongebruikte capaciteit die aan Oekraïne is toegewezen.

Met hulp van de EU diversifieerde de Rechteroever in 2022 tijdens het hoogtepunt van de gascrisis met succes van de Russische gasleveringen. Sindsdien wordt de Rechteroever uitsluitend bevoorraad vanuit de gasmarkten van de EU.

Wil je toegang tot alle artikelen, geniet tijdelijk van onze promo en abonneer je hier!