De kat komt op de koord. Een eisenbundel, verpakt in een vriendelijke brief van twee pagina’s, gericht aan premier Alexander De Croo (Open Vld), viel dinsdag in de bus van de Wetstraat 16. Engie, de Franse energiereus die eigenaar is van zeven Belgische kerncentrales, speelt een rondje blufpoker. De CEO, Catherine MacGregor, dreigt de Belgische regering af: wil ze echt Doel 4 en Tihange 3 verlengen, dan wil MacGregor concessies. De gigantische factuur van meer van 41 miljard euro voor de afbraak van de zeven centrales en de berging van het afval moet worden gedeeld en de Belgische overheid moet mee aandeelhouder worden in de overblijvende twee kerncentrales. Onaanvaardbare eisen voor Vivaldi, dat in maart al een intern akkoord sloot, om die twee centrales open te houden. Maar daarin hadden de groenen die Engie-eis al voorzien: mee instappen in de uitbating van kerncentrales is een rode lijn. Net als de factuur van de afbraak doorspelen.

In het nieuws: Via VRT-journalist Luc Pauwels lekt de afdreigbrief van Engie.

De details: Als de onderhandelingen mislukken, krijgen Groen en Ecolo vreemd genoeg wat ze eigenlijk wilden.

• De regering De Croo werkt aan een ‘doorstart’ in het zomerakkoord. Gisteren bekeek de regeringstop voor het eerst gezamenlijk in conclaaf de non-paper die de premier daarover op tafel had gelegd, de zogenaamde ‘ambitienota’. Maar terwijl geheel verwacht geen akkoord bereikt werd over de defensie-uitgaven (hieronder meer daarover), viel bijkomend bijzonder onprettig nieuws op de mat.
• Want de premier kreeg post, van Engie-baas MacGregor, vanuit haar hoofdkantoor in La Défense, de Parijse zakenwijk. De brief is er niet naast. Hij gaat in tegen een aantal fundamentele principes die Vivaldi voor zichzelf had uitgetekend.
• Dat zit zo: in maart besliste de federale ploeg, na maanden van interne worstelingen, om uiteindelijk toch de jongste kerncentrales, die van Doel 4 en Tihange 3 te verlengen. Dat was het zogenaamde ‘plan B’ van Vivaldi, waarbij energieminister Tinne Van der Straeten (Groen) en ook Ecolo veel liever alle centrales definitief hadden gesloten, en voor de transitie een paar gascentrales wilden bijbouwen. Uiteindelijk werd het beide: én twee kerncentrales open, én twee nieuwe gascentrales, of plan A + B. Voor die twee kerncentrales moest Vivaldi wel nog langs bij Engie, de uitbater.
• Tegelijk dwongen de groenen in de marge van dat energieakkoord, waarbij Ecolo en Groen wel uiteindelijk moesten plooien over langer kernenergie gebruiken, een aantal duidelijke bijkomende afspraken af, onder de coalitiepartners:
  • Zo stapt België expliciet niet in de uitbating van kernenergie, geen nationalisatie en zelfs geen participaties dus, sprak Vivaldi af.
  • En tegelijk werd de wet op de kernuitstap van 2003 niet teruggedraaid: het is dus uitstel van executie voor kernenergie, maar de deur blijft nog steeds dicht op lange termijn.
  • Plus: voor de afbraak bleef voor de groenen één principe gelden, en Vivaldi bevestigde dat collectief: de vervuiler betaalt.
• Tegen dat ‘kader’ van bijkomende afspraken zegt Engie nu duidelijk ‘neen’. Want in de eisen van het bedrijf om Doel 4 en Tihange 3 open te houden, leggen ze een hele bundel op tafel, die rechtstreeks ingaat tegen wat Vivaldi gezamenlijk besliste.
  • Engie had het al langer over “een evenwichtige verdeling van de risico’s” en een “stabiel juridisch kader”. Nu maakt het bedrijf het concreet en vraagt dat België wel heel praktische “risicospreiding” aanvaardt: mee in het kapitaal stappen van de kerncentrales.
  • Dat betekent dat de federale overheid mee de bijkomende investeringen zou dragen, om de jongste centrales klaar te maken om tien jaar langer mee te gaan.
  • In ruil zou de overheid dan mee aandeelhouder worden van Doel 4 en Tihange 3.
  • Dat laatste lijkt meteen een sluwe methode om ook de systematisch druk om “overwinsten” af te romen wat weg te halen: dan moet de staat haar eigen overwinsten ook gaan beknippen.
  • En tenslotte klap op de vuurpijl: als België mee eigenaar wordt, moet het natuurlijk ook delen in de kosten van de berging.
• Let vooral op dat laatste: de ‘vervuiler betaalt’ geldt dan nog wel, maar de Belgische overheid is dan zelf vervuiler geworden.

Tussen de lijnen: Die kosten van afbraak en berging zijn misschien wel hét meest cruciale element in heel de koehandel.

• In 1991 ging de kerncentrale Chooz A dicht: een gezamenlijk Frans-Belgisch project, aan de grens tussen beide landen, langs de Maas. Die reactor van 300 megawatt had van 1967 tot 1991 stroom voorzien voor beide landen, en werd toen gesloten. De ontmanteling, onder de bevoegdheid van EDF, de Franse nucleaire reus, loopt ondertussen ruim dertig jaar later nog steeds. En het einde is lang niet in zicht. Het reactorvat in Chooz A werd pas in 2016 helemaal buiten dienst gesteld. Om maar te zeggen: het afbreken en ontmantelen, laat staan het bergen van afval, is een proces van decennia. De kosten zijn navenant.
• Dat zullen ze straks ook zijn voor de afbraak van drie centrales in Tihange, en vier in Doel: samen de zeven kerncentrales die Engie bezit. Ramingen hebben het over een kostprijs van afbraak en berging die zal oplopen tot zo’n 41 miljard euro, rekening houdend met inflatie in de toekomst. Heel lastig voor Engie, de grote tegenhanger van EDF in Frankrijk, dat eigenlijk helemaal geen ‘nucleair’ bedrijf is: het is de fusie van GDF (gas) en Suez, en de zeven Belgische kernreactoren passen eigenlijk helemaal niet meer in zijn wereldwijde strategie.
• Het verklaart waarom MacGregor en ook de Belgische baas Thierry Saegeman het spel met de Belgisch regering zo hard spelen: ze willen proberen die molensteen om hun nek zo los mogelijk te trekken.
• Tegelijk ligt op dit moment in de Kamer het wetsontwerp klaar van Vivaldi om Synatom, het fonds dat die afbraak en berging moet betalen, definitief te regelen. Tot nu toe was dat maar losjes gedaan. Decennia geleden werd dat fonds opgezet, en begin 2000 kreeg het een update. Maar het rammelt: Engie heeft nu nog altijd tal van ontsnappingsmogelijkheden.
• Want via het Synatomfonds legde Engie wel een provisie aan, die zo’n 14 miljard euro bedraagt op papier, maar tegelijk mocht de Franse moeder meteen weer 75 procent van dat geld uitlenen. Een garantie om terug te betalen was er niet.
• De nieuwe wet snoert Synatom stevig aan: in plaats van de financieel directeur van Engie Electrabel, die het auditcomité voorzit, komen er drie onafhankelijke bestuurders, en een waakhondorgaan: de Commissie Nucleaire Voorzieningen of CNV.
• Die gaat elke drie jaar de toekomstige kost ook herzien: de vraag of het afval op 200 of 400 meter diepte geborgen zal worden, of zelfs helemaal niet onder de grond, maar in een gebouw dat om de 100 jaar wordt afgebroken en herbouwd (zoals Engie nu wil), bepaalt uiteraard de finale rekening. Ondergrondse berging is een pak duurder. Eind dit jaar wordt al een eerste keer opnieuw bepaald hoe men de kost inschat.
• En nog meer: Engie Electrabel zal de komende jaren niet zomaar dividenden aan Parijs kunnen blijven uitkeren. Zonder goedkeuring van de CNV wordt er geen dividend uitbetaald.

De essentie: De hele discussie is een rondje politiek driebanden op hoog niveau, tussen Engie en de regeringspartijen.

• Door zelf de (gedeeltelijke) nationalisatie te vragen van twee kerncentrales, gooit Engie de knuppel in het hoenderhok. Daarbij gaat het Franse bedrijf wel zeer ver: zelden vragen private spelers uit eigen beweging om een deel van hun aandelen aan de overheid door te sluizen.
• Maar zo duwt Engie op een zere plek in de coalitie. Het is een publiek geheim dat de MR, met een voluntaristische Georges-Louis Bouchez, wel droomt van zo’n nationalisatie: hij opperde het achter de schermen al meermaals. En meer nog: hij wil niet enkel de twee jongste centrales openhouden, maar liefst veel meer, tot vijf kerncentrales.
• Daarbij voelt de MR zich gesteund door de publieke opinie. Meerdere peilingen toonden al aan dat, in de huidige prijzencrisis, een meerderheid van de Belgen voor kernenergie is, zelfs bij groene kiezers. Een nieuwe studie, betaalt door de pronucleaire lobby van het Nucleair Forum, heeft het over 72 procent voorstanders. Bouchez tweette dat nieuws vanmorgen nog eens gretig rond.
• Dat alles leidt tot hoogspanning, alweer, tussen groen en Franstalig blauw binnen de coalitie. Maar tegelijk kijken ook de andere coalitiepartners met argusogen naar de groenen: die hebben met hun kader rond de kernuitstap, dat ze in maart op tafel legden, een zodanig stevige insnoering gevraagd dat een deal met Engie nu dreigt te mislukken. Dan is dan exact de uitkomst die de groenen al van in het begin wilden: geen kernenergie meer in België.
• De mislukking van mogelijke gesprekken lijkt na de brief van MacGregor plots een pak reëler: het water tussen de Franse speler en het duo De Croo-Van der Straeten, die de onderhandelingen namens Vivaldi voeren, is voorlopig veel te diep. Politiek gezien gaan dan de poppen weer aan het dansen, en kan Vivaldi beginnen aan een rondje zwartepieten. Niet toevallig wilden de groenen daarom net dat de premier van in het begin aan tafel zou zitten, bij de gesprekken met Parijs.
• Een mislukking is het uiteraard nog niet: zowel Engie (dat superwinsten boekt op dit moment in België, die in de miljarden euro’s lopen) als Vivaldi hebben veel meer te winnen bij wél een deal, dan bij stoere brieven sturen. Het lijkt dus eerder een cynische onderhandelingstechniek vanuit Parijs, om plots dat aandeelhouderschap aan te bieden, in ruil voor “het delen van de kosten in de berging” van het afval. ‘Start met een onderbouwd, maar onredelijk openingsbod’, is een klassieker uit de onderhandelingshandboeken.
• Overigens staat de oppositie klaar met geslepen messen. N-VA-energiespecialist Bert Wollants verwoordde het vanmorgen op Twitter zo: “De onderhandelingen zitten muurvast en groene hoop op mislukking wordt stilaan realiteit. Een groene njet duwt ons weer richting gas terwijl andere regeringspartijen laten betijen en enorme verantwoordelijkheid dragen.”

Het stropt: Nog geen witte rook over de defensie-uitgaven.

• Het is de eerste werf voor het zomerakkoord, zo lijkt: de verhoging van de defensie-uitgaven naar een uiteindelijke 2 procent van het bbp, waarvan premier De Croo droomt die aan te kondigen op de NAVO-top in Madrid.
• De premier presenteerde zijn plannen gisteren aan de kern, en het werd zoals verwacht meteen een klassieke truc in de Belgische politiek: hoe kunnen we creatief boekhouden? Want wat valt allemaal ‘extra’ onder die 2 procent van militaire uitgaven? La Libre kon een lijst voorstellen inkijken:
  • Een belangrijk deel van wat nu onder het Centrum voor Cyberveiligheid valt, met een civiel budget dus, zou dan net als een pak andere diensten met cyberexpertise van de overheid allemaal onder een nieuwe ‘cybercomponent’ van Defensie komen: naast een landmacht, een zee- en luchtmacht, dus straks ook een cybermacht.
  • Plus, er komt een uitgebreide rol voor Defensie in de “bescherming van kritieke infrastructuur”. Dat kan dan een grotere kustwacht zijn, maar ook een bredere vorm van civiele bescherming, maar binnen het leger. “Energievoorziening, communicatie, logistiek en vervoer”, komen in aanmerking om te ‘beschermen’.
  • En ten slotte is er ook een sociale rol voor defensie-uitgaven. Defensie moet voor De Croo een ‘comité voor sociale mobiliteit’ oprichten, dat “opleidingsprogramma’s moet ontwikkelen voor jongeren, werkzoekenden, mensen die hun loopbaan onderbreken en mensen die van loopbaan willen veranderen”. Een soort VDAB binnen het leger dus.
• Daarnaast wil de premier ook een “Industriële raad voor Defensie” oprichten, die actief de versterking van een defensiesector in eigen land moet ondersteunen: het geld voor al die bijkomende legeraankopen moet naar home grown industrie gaan, of toch minstens Europese industrie gaan, zo is de redenering.
• Een akkoord is er nog niet, het blijft ook een symbolenstrijd na de ronkende verklaringen van de groene voorzitters, maar zo is ‘op z’n Belgisch’ de kloof dus toch al wat gedicht tussen de groene en blauwe coalitiepartners. 

Genoteerd: Alweer geen prettige boodschap over de overheidsfinanciën, deze keer van het Agentschap van de Schuld.

• Week na week pakken donkerdere wolken samen boven de financiën van de nv België. Want terwijl de inflatie in feite bijzonder goed nieuws is voor de grootste schuldenaren (de reële schuld verdampt zienderogen bij geldontwaarding), en dus bij uitstek de Belgische staatskas, blijft het feestje van de lage rente niet duren.
• In de Kamer kwam gisteren het Agentschap van de Schuld langs, dat wat ramingen gemaakt heeft over de rentelast op die gigantische staatsschuld. En die zijn niet min. In de cijferbundel is sprake van een rentedruk van 10,69 miljard euro per jaar, tegen 2027. Dat zijn cijfers die nog hoger liggen dan die van het Rekenhof vorige maand, die uitgingen van 9,11 miljard. En hoe dan ook een gigantische toename: vandaag betaalt België zo’n 6,49 miljard euro aan rente op de overheidsschuld.
• Daarmee voorzien zowel het Rekenhof als het Agentschap van de Schuld, wat iedereen al langer weet: het tijdperk van lage rente is afgelopen. En dat gaat België dus miljarden euro’s extra kosten, op de begroting. De discussie binnen de ECB gaat vandaag over ofwel al met 0,5 procent de rente optrekken voor de zomer, ofwel nu 0,25 procent en opnieuw 0,25 procent in september. Maar dat is slechts het begin.
• Vervelender is vooral dat bij zo’n klimaat van hogere rente de oude problemen van de eurozone onvermijdelijk gaan opduiken. De landen met de hoogste staatsschuld en slechtste economische prestaties (allemaal in Zuid-Europa) komen dan weer onder druk, met name door de verschillen in rente die ze gaan betalen, ten opzichte van Duitsland.
• Het wordt voor België zaak om uit het vaarwater van dat clubje te blijven, maar met een op één na hoogste tekort op de begroting van heel de EU is dat niet evident. Ook de begroting, met een controle binnen twee weken gepland, is een bijkomende ‘werf’ voor het zomerakkoord van De Croo.
• Die beloofd knap lastig te worden. Want ondertussen blijven de coalitiepartners voorstellen spuwen om de uitgaven nog verder te verhogen. Vanmorgen is er zo PS-vicepremier en minister van Werk, Pierre-Yves Dermagne, op de voorpagina van Het Laatste Nieuws. Hij wil sleutelen aan de kilometervergoeding voor werknemers. Die wil hij optrekken naar 0,37 euro per kilometer, een forse verhoging voor veel sectoren, maar het bedrag dat de federale ambtenaren nu al krijgen, als ze zich met de wagen voor het werk moeten verplaatsen.
• De privésector moet dat ophoesten, maar Dermagne heeft een compensatie klaar: voor 0,10 cent wordt die vergoeding dan vrijgesteld van de roerende voorheffing. Kostprijs: zo’n 30 miljoen euro. Bij te schrijven op het schier eindeloze verlanglijstje ondertussen, van de Vivaldi-coalitiepartners.
• En uiteraard heeft ook de MR nog het ‘voorstel van de dag’ klaar: Bouchez lanceert een reeks voorstellen om de werkzaamheidsgraad naar 80 procent te krijgen, in Le Soir, waarvan hij weet dat ze onbespreekbaar zijn voor de PS. Onder meer de beperking van de werkloosheid in de tijd komt nog eens aan bod. En hij wil een pak fiscale kortingen voor de middenklasse.

Geen annulatie: Jawel, de koning en de premier gaan naar Congo. Ondanks oorlogstaal tussen hen en Rwanda.

• Voor De Croo aan zijn begroting begint, is er nog een buitenlandse trip: een koninklijk bezoek aan de voormalige kolonie Congo. Maar hier en daar maakt men zich toch wat zorgen in de Wetstraat: de spanningen tussen Congo en buurland Rwanda zijn weer fel opgelopen de afgelopen dagen.
• Alles heeft te maken met de rebellengroep M23 in Oost-Congo, die op een bepaald moment zelfs de stad Goma onder controle had. Volgens de Congolese regering en president Félix Tshisekedi zijn die rebellen gesteund door Rwanda en hun president Paul Kagame: ze vonden uniformen van het Rwandese leger, en namen zelfs Rwandese militairen gevangen. Rwanda protesteerde fel, en beweerde dat het om een grenspatrouille ging.
• Meteen nam Kinshasa vorige week maatregelen: geen vluchten meer van Rwandair van en naar Kinshasa, Lubumbashi en Goma. In een nota spreekt men van Rwanda als “voornaamste agressor”, zo weet Le Soir.
• Bij Buitenlandse Zaken volgt men de situatie uiteraard op de voet, maar voorlopig is van het annuleren van de koninklijke trip geen sprake. Ook op het Paleis is dat te horen. De militaire dreiging beperkt zich immers tot Goma, en daar komt het gezelschap niet, op de trip die één week duurt. 

Opvallend: Cd&v-kopman Sammy Mahdi geeft Zuhal Demir (N-VA) lik op stuk.

• Het was een opvallende uithaal, een voorbode van een toekomstig cd&v-voorzitter die duidelijk wat meer scherpte in zijn partij wil gaan steken: huidig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi, straks partijvoorzitter, gaf Zuhal Demir (N-VA), de Vlaamse minister van Omgeving, lik op stuk.
• In De Tijd uitte hij zijn bezorgdheid over de audit, die Demir deze week aankondigde, over mailverkeer tussen de administratie van het Agentschap Bos en Natuur, en de Boerenbond. Na tussenkomst van die laatsten zouden een pak landbouwbedrijven zichzelf gered hebben van de fameuze ‘rode lijst’ van bedrijven die moesten sluiten.
• “Het enige dat ik echt hoop, is dat het niet de bedoeling is een heksenjacht tegen onze landbouwers te openen”, zo reageerde Mahdi. “We hebben onze landbouw nodig, of onze voedselzekerheid komt in het gedrang. Ik koop de komende decennia liever Vlaams dan Chinees brood, kaas, groenten of vlees”, zo voegde hij daaraan toe.
• Dat laatste leidde meteen tot wat gniffelende vragen in de Wetstraat: waar is dat Chinees brood dan te koop? “Figure of speech natuurlijk”, zo reageert hij. Maar voor cd&v blijft het punt wel dat de landbouwsector de rechtsonzekerheid beu is, “en de aanvallen ook”, zo is achter de schermen te horen. “Dat heeft weinig te maken met lobbying voor een organisatie, maar alles met voedselzekerheid en gezond boerenverstand.”