Zelden gebeurt het dat een overheid recht heeft op bijna 900 miljoen euro middelen, maar die niet meteen opvraagt. Maar dat is wat Vivaldi nu noodgedwongen doet: de eerste schijf Europees relancegeld van 847 miljoen wordt nog niet opgevraagd voorlopig. Dat bevestigt staatssecretaris van Relance Thomas Dermine (PS). België moest voor de Europese Commissie 22 voorwaarden vervullen voor dat geld: allen hervormingen of belangrijke economische ingrepen. Daarbij zaten zware dossiers als de 5G en de bedrijfswagens. Maar het pensioendossier doet de zaak stokken: dat moet van de Europese Commissie “duurzaam” zijn, en dus niet netto meer kosten. Een minimale aanpassing, waarbij bevoegd minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS) voorstelde om de pensioenbonus te verminderen, om zo toch nu al de Commissie tegemoet te komen, werd niet aanvaard door de coalitiepartners. Die willen veel verder hervormen. In december leidde dat nog tot een fel conflict tussen premier Alexander De Croo (Open Vld), die een voorstel neerlegde, en de PS, die dat boos afwees. De sfeer is gekeerd, is bij liberalen te horen: “Informeel is al veel werk gedaan, er kan nu een menu gemaakt worden met thema’s en dan de timing afspreken.” Bij de PS houdt men vaste koers: “Als er besparingen zijn, moeten er ook nieuwe taksen komen.” Eind februari is een nieuwe deadline: dan wil men de Commissie kunnen antwoorden.

In het nieuws: België vraagt voorlopig haar Europees relancegeld niet aan.

De details: Een stemming over verplichte transparantie rond eigenaars van vennootschappen, die eind februari moet volgen, is de aanleiding om tegen dan ook de pensioenen te moeten regelen.

• “De Europese chantage over de pensioenhervorming is niet acceptabel. Europa is helemaal niet bevoegd voor pensioenen”, zo sneerde Paul Magnette (PS) nog eind 2022. En over de premier, die een eigen, ambitieuze hervormingsagenda voor de pensioenen had neergelegd, klonk het “dat zijn methode meer dan ooit niet deugt”.
• In het nieuwe jaar lijkt de soep toch iets minder heet gegeten te worden. Vivaldi is namelijk in alle discretie, voor zover dat mogelijk is in dit dossier, bezig om een uitweg te zoeken in het lastige pensioendossier.
• Daar zet de Europese Commissie wel degelijk het mes op de keel: zij voegden voor elke lidstaat in ruil voor massa’s relancegeld toch een lijst van nodige hervormingen toe. Voor België waren dat 22 voorwaarden, in ruil voor uiteindelijk 4,5 miljard euro. Bij het kabinet van Dermine, de bevoegde staatssecretaris, zijn ze best trots dat het merendeel daarvan wel al gerealiseerd is. Zo is onder meer eindelijk een nieuw 5G-netwerk geregeld, zijn de hervormingen rond de vergroening van de bedrijfswagens een feit, is er betere rapportering van de overheidsuitgaven…
• Maar ook voor de pensioenen vroeg de Commissie dus hervormingen, onder meer op vlak van gender (vrouwen werden benadeeld), maar ook meer solidariteit (de laagste pensioenen zijn fors opgetrokken) en convergentie (we lopen meer gelijk met andere Europese pensioensystemen). Alleen op het punt ‘duurzaamheid’ stokt het al langer. Dat woord is Europees jargon om betaalbaarheid uit te drukken: die hervormingen mogen niet netto net nog meer kosten dan de vorige systemen.
• Dat was overigens afgelopen zomer, toen Vivaldi een pensioenakkoord sloot, ook de bekommernis van de rechtervleugel van de regering: zouden al die plannen, met stimuli voor diegenen die langer willen werken, niet net de staatskas meer gaan kosten? Uiteindelijk werd opgenomen in de notificaties van het Vivaldi-akkoord van deze zomer dat dat niet mocht. Een paar maanden later bleek uit verschillende ramingen en studies dat dat wél het geval was.
• Het is dus niet enkel de Europese Commissie die aanpassingen aan de laatste pensioendeal eist, ook het eigen akkoord binnen Vivaldi verplicht de PS en bevoegd minister van Pensioenen Karine Lalieux daartoe.
• Bij de PS-kabinetten reageren ze daar heel onderkoeld op: “Natuurlijk staat dat in de notificaties van de deal deze zomer, wij gaan daar niet tegenin. Wij hebben dan ook voorstellen neergelegd, Karine heeft de plannen klaargemaakt, om een paar kleine aanpassingen te doen, zodat het allemaal budgetneutraal wordt.”
• Maar daar hapte de rechtervleugel van Vivaldi niet op. Dat kon ook moeilijk anders: premier De Croo ging midden december veel verder, toen hij eigen voorstellen neerlegde op de Kern. “Die zijn niet doorgesproken geweest: De Croo en Lalieux waren net bezig met een rondje langs alle vicepremiers om een akkoord af te toetsen, waarna hijzelf eenzijdig eigen ideeën dropt, zonder haar op de hoogte te brengen. Hoe is dat een normale aanpak?”, zo reageert men vandaag nog altijd stellig bij de PS.

De essentie: De stok achter de deur moet nu die Commissie zijn, maar echt stevig is die niet.

• Dat de PS weinig happig is om nog veel te hervormen, laat staan symbolische gunstregimes te gaan slopen zoals bij Defensie of de NMBS, is wel duidelijk. Een jaar voor de verkiezingen heeft Magnette geen enkele zin om de vakbonden tegen de haren te gaan strijken.
• En waarom zou hij? De onderhandelingen over die pensioenen zaten vanaf de start nogal asymmetrisch ineen: dé grote eis van de socialisten, om het minimumpensioen netto naar 1.500 euro te brengen, haalden ze al binnen bij het schrijven van het regeerakkoord. De nodige hervormingen en aanscherpingen van onder meer de pensioenleeftijd zelf, zeker voor bepaalde sectoren, die bleven vaag en zonder garantie.
• Voor de PS is het dus simpel: ofwel gaat men voor de kleine aanpassingen die Lalieux wil doen, ofwel trekt men een nieuw blik échte onderhandelingen open. “En met een nieuw hoofdstuk kom je weer bij de oude, klassieke methode die we dan hanteren: de regel van één derde, één derde en één derde”, zo is ferm bij de PS te horen.
• Met andere woorden: al wat De Croo en de liberalen nog willen, moet dan gaan met het principe dat er één derde besparingen kunnen, als er ook één derde nieuwe taksen bijkomen om het te financieren, met het overige één derde aan speciale maatregelen. Toverwoorden als een vermogenstaks zijn dan niet meer ver weg.
• Bij Open Vld sust men: “Er is nog werk aan. Maar er kan nu al een menu gemaakt worden met thema’s en dan kunnen we de timing afspreken om die in te vullen met maatregelen. Informeel is wel al veel afgetoetst maar er is hier nog wat tijd voor nodig“, zo is te horen. Daar wil men absoluut dat De Croo nog een grote hervorming kan doen: na het debacle rond Eva De Bleeker (Open Vld) heeft de premier nieuwe succesjes nodig. De Engie-deal was daarbij een eerste stap.

De timing? Eind februari zou men toch het Europees relancegeld willen aanvragen.

• Even uitstel om zelf de schijf van 847 miljoen euro op te vragen kan. Maar niet eindeloos. Eigenlijk gebruikt Vivaldi een ander dossier als een goed excuus, om de zaak naar eind februari te verdagen.
• Dat dossier draait rond de transparantie van eigenaarsstructuren, om fiscale reden: de zogenaamde ‘Ultimate Beneficial Owners’ of UBO-regeling. Daarbij wil de fiscus graag weten wie de echte aandeelhouders, of achterliggende partijen bij een transactie zijn: alleen zo kunnen ze die dan ook juist gaan belasten.
• Die verplichte UBO-regeling is gisteren wel in de Kamer in Commissie al gestemd, maar kan pas eind februari plenair definitief goedgekeurd worden. Op dat moment zijn dan 21 van de 22 voorwaarden vervuld, en zou het logisch zijn dat tegen dan ook de pensioenen op groen licht staan.

Opvallend: Een onderzoek naar advertenties op Facebook geeft niet meteen een helder beeld van de politieke uitgaven op dat platform, in heel Europa.

• “N-VA en Vlaams Belang absolute koplopers Europees”, en ook “Belgische partijen pompen dubbel zoveel in Facebook als Nederland”. Het collectief AdLens, die onderzoek doet naar uitgaven van partijen op Facebook in België, scoorde gisteren en vanmorgen wel erg veel aandacht in de Vlaamse media, met een vergelijking van de cijfers voor 2022.
• Het collectief activisten, die een achtergrond hebben bij Groen, maar ook bij de socialisten en cd&v, naar eigen zeggen, hebben veel tijd gespendeerd aan het opzoeken van de uitgaven die politieke partijen doen op de twee grote online platformen voor politieke advertenties: Facebook en Google.
• Die twee platformen zijn daarvoor behoorlijk transparant, in tegenstelling tot de klassieke media: ze lijsten die uitgaven op, en maken ze publiek. Het is dan aan vrijwilligers, om door alle namen van de pagina’s op Facebook te gaan, en de bedragen van de pagina’s van partijen zelf, én hun kopstukken, op te lijsten. Zo komt AdLens aan de bedragen en uiteindelijk de headlines in de kranten.
• Daarbij zijn wel interessante conclusies te trekken, die staan als een huis: 2022 was opnieuw een recordjaar voor de Belgische partijen. En opnieuw spendeerden dezelfde partijen het meest: N-VA op één, met 1,7 miljoen euro, Vlaams Belang op twee, met 1,2 miljoen, PVDA op drie met 446.000 euro. Daarna volgen een hele stoet partijen, die allemaal toch tussen de honderd- en driehonderdduizend euro geven. Enkel de PS valt op, met amper 18.000 euro uitgaven op de partij.
• Daarnaast zijn er dan de politici zelf, die ook op hun pagina’s spenderen. Daar leidt Tom Van Grieken (Vlaams Belang) de dans qua uitgaven in België op Facebook, met 363.000 euro, gevolgd door Bart De Wever (N-VA) met 231.000 euro en Conner Rousseau (Vooruit) met 129.000 euro.
• Tot zover de vergelijkingen die opgaan: binnen België dus. Want het onderzoek leidt dus ook tot een beetje vreemde stellingen, alsof de twee grootste Vlaamse partijen ook meteen de grootste uitgaven doen van heel Europa.

• Dat strookt alvast niet met de eigen cijfers, die AdLens in het onderzoek heeft via Facebook, over uitgaven in de rest van Europa. In totaal spendeerde men in België vorig jaar voor 7,2 miljoen euro aan politieke advertenties op Facebook, of zo’n 642 euro per duizend inwoners. Maar in Zweden bijvoorbeeld, ging het om 20 miljoen euro, of zo’n 2.000 euro per duizend inwoners. Dat is niet onlogisch voor 2022: in Zweden waren er verkiezingen, net als in Denemarken en Hongarije, die allemaal hoger scoren in absolute én relatieve termen dan België.
• Wat is dan het probleem: het onderzoek van AdLens splitst zich toe op politieke partijen, en heeft die uitgaven voor België fijnmazig toegewezen, uit alle data van dit land, per partij. Voor Zweden en Denemarken hebben ze wel naar de pagina’s van de partijen gekeken, maar niet naar specifieke campagnepagina’s of andere themapagina’s. Vaak gebruiken partijen nochtans die om ook te spenderen: anders komt Facebook onmogelijk aan dergelijke bedragen voor pakweg Zweden en Denemarken.
• Met andere woorden: meer dan vermoedelijk spendeerden Deense, Zweedse en ander Europese partijen veel meer, maar het onderzoek van AdLens onderzocht dat niet in detail. Zelfs een vergelijking tussen Nederland en België is dan niet zo simpel: bij de noorderburen werd gewoon meer uitgegeven (10 miljoen euro) aan politieke advertenties dan bij ons. Per capita is het verschil overigens klein.
• Jan Steurs, de trekker van het programma van AdLens en oud-kabinetsmedewerker bij Groen, geeft dat ook toe: “We hebben niet voor elk Europees land alle uitgaven toegewezen. Enkel voor België en Nederland, maar ook voor Hongarije, zijn we diep in de data gegaan”, zo stelt hij. Dat verklaart waarom in de Europese lijstjes van zijn onderzoek ook plots de Hongaarse partijen zo hoog opduiken, net als de Vlaamse.
• Bovendien valt in de lijst van Facebook op dat grote landen als Polen, Turkije of Frankrijk relatief weinig politieke Facebook-advertenties zouden hebben. Ook daar lijkt het eerder om een probleem van benchmarking te gaan: in sommige landen labelt Facebook veel strenger wat ze als “politieke advertenties” beschouwen, dan in andere landen. Europese vergelijkingen maken wordt zo dus wel heel problematisch.
• Bovendien kan de bedenking gemaakt worden dat politieke campagnes in België behoorlijk beperkt zijn, qua mogelijkheden: televisie en radio zijn duur en wettelijk gelimiteerd, net als grote affiches. En sommige partijen, met name Vlaams Belang, krijgt bij veel media geen toegang om te adverteren. Sociale media zijn zo misschien wel aantrekkelijker, en geven in België relatief meer return op de investering dan in andere Europese landen.
• Toch is het onderzoek tegelijk wel andermaal de opening van hetzelfde debat, dat de Wetstraat al een paar keer heeft meegemaakt: Belgische partijen zijn te rijk door de overdreven partijdotaties, en hebben dus de middelen om zich ‘massaal’ op sociale media te storten, is de redenering.
• Zowat elke partij, met uitzondering van de MR, is het ondertussen eens over het feit dat de bedragen die uitgekeerd worden aan de partijpolitiek te hoog zijn. Alleen raakt men het maar niet eens over hoe het systeem te hervormen, en de dotaties terug te dringen.

Het begin van het einde: Kan Marie Arena (PS) zich redden?

• De voormalige minister-president van de Franse Gemeenschap en kopstuk van de PS, Marie Arena, neemt nu ontslag als ondervoorzitter van de Commissie Mensenrechten in het Europees Parlement.
• “Deze beslissing is genomen, gezien de niet-aflatende politieke en mediatieke aanvallen, die niet alleen mezelf en mijn imago beschadigden, maar ook het vele werk dat we hebben gedaan in die Commissie”, zo reageerde Arena als vermeend slachtoffer aan Belga.
• Zij blijft haar onschuld uitschreeuwen, “er valt me niets te verwijten”. Dat is niet wat anderen binnen de grote socialistische familie in het Europees Parlement daarvan denken: de schade die Arena heeft aangericht, samen met uiteraard Europese Parlementsleden Eva Kaili, die in de cel zit, en Marc Tarabella (PS), wiens onschendbaarheid wordt opgeheven om vervolgd te worden, is bijzonder groot voor de rode fractie. Die is al haar geloofwaardigheid rond mensenrechten kwijt.
• Maar of Arena daarmee verdere schade kan ontlopen is maar zeer de vraag. Feit blijft dat ze bijzonder dicht stond bij Eva Kaili en Antonio Panzeri, met wie ze op één jaar tijd letterlijk honderden telefoontjes pleegde. Abnormaal, tenzij je wel zeer innig samenwerkt. En dat Italiaans oud-Parlementslid is de spilfiguur in de zaak. “Ik ben op geen enkele manier al onderzocht, en ook in mijn kantoor of bij mij thuis zijn geen huiszoekingen gedaan”, zo stelt Arena.
• Tegelijk moest ze gisteren wel duiden waarom een reisje naar Doha, in mei vorig jaar, niet officieel werd aangegeven bij het Parlement. Dat bracht Politico uit. De tweedaagse trip werd georganiseerd door Qatar zelf, die de reis ook uiteraard betaalden. En dat heeft Arena nooit aangegeven, wat nochtans wel verplicht is voor elk Parlementslid. Ze spreekt van een “vergetelheid”, en zal die “rechtzetten”. Volgens haar was die reis ook geen cadeau, maar een “werkuitstap, met vergaderingen, en niet om mij te ontspannen”.
• In het Europees Parlement blijft het thema bijzonder actueel alvast. Vandaag komt Roberta Metsola, de voorzitter van dat Parlement, met een reeks aanbevelingen om de regels nog aan te scherpen voor Europese Parlementsleden en mogelijke corruptie. Zo krijgen voormalige Europese Parlementsleden tot twee jaar na hun mandaat het verbod te lobbyen, en krijgen ze niet langer zomaar toegang tot dat Parlement. Ook informele samenwerkingsgroepen met landen buiten de EU, zoals de ‘vrienden van Marokko’, kunnen niet langer.
• Bij de PS blijft men ondertussen opvallend stil rond de affaire. Maar het kan verklaren waarom men bij de MR, met Georges-Louis Bouchez, opnieuw wel erg assertief rondloopt de laatste dagen. Terwijl men bij de Franstalige socialisten een lastig corruptiedossier moet ondergaan, boekte Bouchez immers zijn “grootste politieke overwinning binnen Vivaldi” zo ziet hij het zelf: het openblijven van de kerncentrales.

Op de agenda geweest: De drugsoorlog blijft woekeren. Topoverleg leverde geen grootse communicatie op.

• Een Nationale Veiligheidsraad kreeg hij niet, maar Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA) werd gisteren wel op de koffie ontvangen bij Annelies Verlinden (cd&v), de minister van Binnenlandse Zaken én Vincent Van Quickenborne (Open Vld), minister van Justitie. Vooraf klonk De Wever stevig, hij had op ATV deze week al een heuse ‘noodkreet’ gelanceerd, maar achteraf leek hij toch wat gesust. Al is dat tijdelijk.
• Er zal toch snel iets moeten gebeuren, is de redenering van De Wever. En daarbij ligt één zaak voor de hand: het verhogen van het aantal speurders voor de federale gerechtelijke politie in Antwerpen, zo’n 150 man. Voor Vivaldi zijn er plannen om tot 114 man extra te gaan tegen 2024.
• En De Wever wil ook dat er zo’n 350 mensen bijkomen om de haven zelf beter te bewaken, bij de scheepvaart politie zit nu maar zo’n 100 man daar.
• Verlinden wees er in de Kamer gisteren ook al op dat er steeds meer speurders bijkomen én dat er meer dan 30 vacatures openstaan. Maar meer dan vermoedelijk blijft het dossier zo sudderen, tot er een volgende escalatie van geweld komt.

Om te blijven volgen: De MR wil wel degelijk de militairen in de haven, en brengt dat op de kern.

• “Het is toch logisch van het leger te sturen?” De regering heeft nog niets beslist op dat punt. Alleen noteren we dat Ludivine Dedonder (PS), de minister van Defensie, wel verklaart “dat het leger zich niet meer zal bezighouden met vluchtelingen, met terrorisme, met de strijd tegen drugs. Wat doet het leger dan nog wel?”, zo reageert men scherp bij de MR in het debat over militairen in de Antwerpse haven.
• De Antwerpse burgemeester De Wever opperde dat, al heeft die andere prioriteiten op z’n verlanglijstje. Maar de MR blijft het thema bespelen: vicepremier David Clarinval (MR) zal een voorstel op de kern brengen, zo bevestigt men aan de Guldenvlieslaan, het MR-hoofdkwartier.
• Vraag is wie van Vivaldi daarin zal willen meegaan. Want niet alleen de PS van Dedonder zei al ‘njet’ op die vraag richting militairen. Opvallend is dat Open Vld erg vocaal is over het thema, met Kamerlid Jasper Pillen (Open Vld) die zich roert. “Het is niet ernstig om op die manier te spreken over militairen en militaire inzet. Daarnaast is het zelfs niet duidelijk wat voor opdrachten die zullen uitvoeren. Is dat statische bewaking, of gaan ze ook mensen moeten fouilleren en auto’s doorzoeken? Niet alleen hebben ze hier niet de juiste training voor genoten; militairen zijn niet gemandateerd om mensen tegen te houden, te fouilleren of valiezen of auto’s te doorzoeken.”
• Pillen haalt ook aan dat de vorige civiele missie, Operatie Vigilant Guardian, waarbij het leger instond voor de bescherming van luchthavens en treinstations na de aanslagen in 2016, nefast was voor het trainingsniveau en de motivatie van militairen. Daarnaast heeft Defensie het het komende jaar al bijzonder druk: “We gaan op een bepaald moment duizend militairen tegelijkertijd in operatie hebben. De rest zal dan moeten trainen om hun af te lossen. De militairen zijn niet talrijk genoeg om overal aanwezig te kunnen zijn.”
• Maar De Wever en Bouchez krijgen niet geheel onverwacht steun van Vlaams Belang: “Het is niet mijn rol om De Wever te verdedigen, (hij komt trouwens laat met ons voorstel te steunen) maar ik zou echt willen dat onze straten beveiligd worden.” Tom Van Grieken vindt het daarbij een “onderbelicht probleem dat cocaïne in alle lagen van de bevolking wordt gebruikt”. Meteen stelt hij voor om ministers en Parlementsleden te onderwerpen aan willekeurige drugtests.

(nd)