Een overeenkomst over nauwere samenwerking op het gebied van politie, politiek en handel tussen China en tien eilandstaten in de Stille Oceaan ligt op tafel. Het Westen vreest een uitbreiding van de invloed van China over een groot deel van de Stille Oceaan, en dat zo de wereldorde zal worden verstoord.

Worden de Solomoneilanden het volgende Hongkong? Deze kwestie staat al enkele weken op de internationale politieke agenda. De eilandstaat distantieert zich van Australië en zoekt toenadering tot Peking inzake veiligheidsaangelegenheden. Met andere woorden, het land zal in geval van nood een beroep kunnen doen op Chinese politieversterkingen, of een opleiding kunnen volgen bij de politie van het land. Maar in de internationale arena wekt deze overeenkomst de indruk dat het land afstevent op dezelfde situatie als Hong Kong, waar China steeds meer zijn controle uitoefent. Een dergelijke controle door China over een cruciaal punt voor de handel in de Stille Oceaan baart het Westen zorgen. Ook ziet het Westen dat China er al een militaire basis vestigt, maar Peking ontkent dit.

Worden de andere eilanden in de Stille Oceaan de volgende Solomoneilanden? Het lijkt erop dat China zijn invloed op de Solomoneilanden niet wil stopzetten. Negen andere eilandnaties in de Stille Oceaan zijn in het vizier, meldt Associated Press. Volgens een ontwerp van de overeenkomst, dat AP kon inkijken, zou de geplande overeenkomst met deze landen betrekking hebben op dezelfde politie- en veiligheidskwesties: opleiding en samenwerking, voor “traditionele en niet-traditionele” veiligheid.

Maar de geplande overeenkomst houdt daar niet op. De deal heeft ook betrekking op de visserij (met name tonijn, een belangrijke bron van inkomsten), met de “gezamenlijke ontwikkeling van plannen voor visserijondernemingen”. China wil ook zijn medewerking aanbieden bij het opzetten van lokale internetnetwerken, wat in het Westen vaak wordt gezien als een open deur voor spionage. Uiteindelijk ligt ook de mogelijkheid van de oprichting van een vrijhandelszone met deze landen op tafel.

Diplomatiek bezoek

Aanstaande woensdag bezoekt de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi deze landen. Hij landt op de Solomoneilanden om zijn tournee te beginnen, die hem naar Kiribati, Samoa, Fiji, Tonga, Vanuatu, Papoea-Nieuw-Guinea, de Cookeilanden, Niue en Micronesië zal brengen. Dit zijn de tien landen waarmee China de overeenkomst “gezamenlijke ontwikkelingsvisie” wil ondertekenen.

Het bezoek zal uiteraard rond dit thema draaien. Op 30 mei is in Fiji een gezamenlijke bijeenkomst met de ministers van Buitenlandse Zaken van de tien landen gepland. Wang Yi zou graag aan het eind van de bijeenkomst de steun van de tien voor deze vooraf opgestelde overeenkomst kunnen aankondigen, zo meldt AP.

Hoe voelen andere landen zich?

Maar hoe voelen de landen zich? De Solomoneilanden zijn voorstander van nauwere samenwerking met China. Dit is geen verrassing, aangezien zij intussen de overeenkomst over veiligheid met China hebben ondertekend, los van de overeenkomst die voor de 10 samen is gepland.

Samoa, met recent verkozen president Fiame Naomi Mataafa, lijkt zich af te keren van het Chinese invloedsbeleid, hoewel die er niet helemaal tegen is. Zo annuleerde het land bijvoorbeeld een Chinees project voor de aanleg van een haven, en kondigde het aan dat het de pro’s en contra’s van Chinese investeringen voor het eiland grondig zou bestuderen, alvorens deze te aanvaarden. In de komende dagen zullen de reacties van andere landen interessant zijn om te volgen.

Micronesië is hoe dan ook tegen: Koude Oorlog of Wereldoorlog

Micronesië is licht uitgedrukt geen fan van het project. De federale staat is een nauwe bondgenoot van de Verenigde Staten, verbonden door een Verdrag van Vrije Associatie – maar dit belet niet dat het land een “grote vriendschap” met China heeft, die president Panuelo hoopt te kunnen voortzetten ondanks zijn onenigheid met het project.

Dit schreef hij in een brief aan de andere negen leiders, die AP heeft kunnen inzien. Daarin spreekt hij over bedreigingen voor de plaatselijke stabiliteit, toenemende geopolitieke spanningen, de Chinese overname van de visserij-industrie en de communicatie, met het onderscheppen van e-mail- en telefoonverkeer van mensen. Hij is uitgesproken in zijn kritiek op de door China voorgestelde overeenkomst: “Het is de meest spel-veranderende overeenkomst in de Stille Oceaan in ons leven, en het dreigt een nieuw tijdperk van koude oorlog in het beste geval, en wereldoorlog in het slechtste geval te brengen.

Vergiftigd geschenk?

Maar er zijn ook voordelen voor de landen: China heeft zich ertoe verbonden hulp te bieden, ten bedrage van twee miljard dollar, om de coronapandemie te bestrijden (sommige van deze eilanden zijn pas zeer laat getroffen), en zou ook 200 artsen sturen. Peking wil landen ook helpen de opwarming van de aarde tegen te gaan; sommige eilanden dreigen rechtstreeks te verdwijnen als de zeespiegel stijgt. Samenvattend kan worden gesteld dat landen economisch, politiek en veiligheidsvoordeel kunnen behalen, maar dat deze voordelen gepaard gaan met bepaalde verplichtingen. Elke staat zal moeten nagaan welke kant van de balans gunstiger is.

Aan de andere kant is het Westen altijd bezorgd als het invloed verliest aan China. Maar wat kan zij doen om deze landen in haar gelederen te houden? De Solomoneilanden, bijvoorbeeld, melden herhaaldelijk dat zij zich verwaarloosd voelen door het Westen. Frans-Polynesië en Nieuw-Caledonië uiten vaak de wens om zich los te maken van het moederland Frankrijk en onafhankelijkheid op te eisen.

Het valt nog te bezien hoe de landen op de Chinese voorstellen zullen reageren. Maar zelfs indien het akkoord wordt verworpen, kan het nog dienen om het Westen ervan te overtuigen dat in de geopolitiek en de diplomatie niets ooit zeker is.

(kg)