Het is intussen genoegzaam bekend dat insecten voedzaam zijn. Het zijn bommetjes van proteïnen, vetten, vitaminen, mineralen en vezels. Toch eten we ze niet, althans niet in de westerse cultuur. In vele andere culturen vormen insecten en larven wel een belangrijke voedselbron. 900 miljoen mensen op aarde lijden aan ondervoeding. Kan het eten van insecten daar verandering in brengen? Veel mensen walgen van het idee alleen. Het roept naast het bederven van de smaak, ook een beeld van primitiviteit op.
Naarmate het wereldvoedselprobleem aanhoudt, komt het eten van insecten echter steeds meer op de voorgrond. Ook groeit het bewustzijn dat er een zware ecologische voetafdruk staat op het eten van dierlijke proteïnen, afkomstig van rund- en varkensvlees of kip, als gevolg van de dierlijke consumptie van water, gewassen en granen. Bovendien is het eten van insecten, een voor de natuur efficiënte omzetting van ‘body mass’. Als kippen maar voor de helft eetbaar zijn, dan zijn insecten en larven dat vaak voor het volle pond. In die zin zijn insecten twee keer efficiënter dan kippen, vier keer meer dan varkens en twaalf keer meer dan runderen. Insecten kunnen bekeken worden als een miniveestapel – één die overal gratis aanwezig is. Of gekweekt kan worden.
Dit is geen nieuw idee. Entomologist Arnold van Huis van de Wageningen Universiteit wijst er op dat zijdewormen, bijen en cochenille al gekweekt, en in een of andere vorm geoogst worden als waren het miniboerderijdieren.
Echter walgen we van het idee dat we insecten op ons bord zouden krijgen. Niettemin is het een feit dat in ons gewoon voedsel veel insectensporen binnensluipen. We zijn er ons niet erg van bewust, of we willen het niet geweten hebben. Dat er goede en slechte insecten en larven zijn, willen we evenmin weten. Insecten dienen te worden verdelgd. Punt uit.
Walging wordt niet enkel ingegeven door persoonlijke smaak, maar ook door een collectieve gewoonte. Net zoals andere consumptieproducten, worden voedselsoorten – en in hun zog merknamen of bio-labels – geassocieerd met een zekere status of een groepsgevoel. In een groep is het belangrijk dat de leden niet afwijken van de gangbare moraal of gewoonte. Als iets wordt aangeboden dat daar niet mee strookt, wordt het op afkeuring onthaald. Dit gedrag wordt doorgegeven van de ene generatie op de andere, of onder vrienden die erbij willen horen, om er zeker van te zijn dat de individuen door de groep geaccepteerd zullen worden. Ook al zou je insecten en larven persoonlijk best te pruimen vinden, dan nog is er die drempel om het niet te doen.
Sociale status speelt hierin ook een rol, en die volgt de leidende cultuur van het Westen. Culturen waar men eeuwenlang insecten gegeten heeft, en waar een gezin dankzij meer welvaart, de mogelijkheid krijgt om proteïnen uit dierlijke consumptie te verschaffen, doen dat. Gezien in het Westen larven en insecten walgelijk gevonden worden, en het eten ervan verbonden is met de notie van primitieve volkeren, volgen de personen in de ontwikkelingslanden die zich omhoog werken, de leidende moraal van het Westen. Zodra ze enige materiële welstand bereiken, raden ze hun kinderen af om bv. sprinkhanen te eten, ook al zouden daardoor hun kinderen proteïnen ontberen. Het komt er dus steeds op neer om ‘erbij te horen’.
In principe zouden gewoontes kunnen veranderen – ook als het gaat over voedselconsumptie – op voorwaarde dat die algemeen gepercipieerd zouden worden als meer ‘hoogstaand’. Wie voor het eerst ‘sushi’ eet moet ook over de psychologische drempel heen dat de vis rauw is. Ineens wordt het concept ‘rauw’ dan niet meer geassocieerd met walgelijk of primitief, maar met culinair hoogstaand… En zo kan het verder evolueren, tot we op restaurant met zijn allen de ober verzoeken om ‘soep-met-vliegen’ te serveren.
Professor Marcel Dicke van de Universiteit van Wageningen won al in 2007 de NWO-Spinoza prijs – de hoogste Nederlandse onderscheiding in de wetenschap – voor zijn onderzoek naar insecten als voedselbron voor de mens.
Frank Depreitere – www.persblog.be