Nieuwe E44 isoleert Rusland nog verder

Een nieuw politiek orgaan, de Europese Politieke Gemeenschap, ziet het licht, vandaag in Praag. Daar zijn de regeringsleiders van 44 Europese landen, in de breedste interpretatie van ‘Europa’, te gast op één top. Twee landen zijn manifest niet welkom: Rusland en Wit-Rusland. Het beeld dat zo gezet wordt, moet eenheid tonen, en Vladimir Poetin verder isoleren. Het is een erg informele top, waar persoonlijke relaties en bilaterale contacten belangrijk zijn: een G7-concept dus. Meteen duikt ‘E44’ op, als mogelijk handigere werknaam voor het nieuw orgaan, dat ook aantoont dat bestaande soortgelijke organisaties als de OVSE en de Raad van Europa niet bepaald swingende resultaten opleveren. Die laatste raad kost nochtans bakken geld: 455 miljoen euro per jaar. België ziet de E44 alvast zitten, premier Alexander De Croo (Open Vld) neemt enthousiast deel. Hij zal er onder meer Oekraïne spreken samen met de Benelux, en wil graag die E44 hosten in Brussel, in 2024, wanneer België de EU voorzit.

In het nieuws: Een belangrijke groepsfoto in de oude burcht van Praag, waar liefst 44 leiders van Europa samenkomen.

De details: Rode lopers, handje schudden en brede familieportretten: dat is het Europese antwoord op Poetin.

Emmanuel Macron mag vandaag een metertje boven de grond lopen, iets wat hij ongetwijfeld niet zal nalaten te doen. Het was immers de Franse president, die in mei van dit jaar plots met het plan afkwam, een beetje tot afgrijzen van velen in de EU zelf. Want het initiatief leek aanvankelijk een soort benepen diplomatieke wachtkamer voor landen die uiteindelijk gewoon in de EU willen komen: de Balkan, maar ook Oekraïne, Moldavië en Georgië.
Macron had het destijds over “democratische Europese naties die ons pakket aan waarden onderschrijven”, en een nieuwe ruimte willen vinden “voor politieke samenwerking, veiligheid, samenwerking op het gebied van energie, vervoer, investeringen, infrastructuur, het verkeer van personen en in het bijzonder van onze jongeren”.
Om maar te zeggen: helemaal op de Franse leest, een breedvoerig discours, maar vooral vaag. Met weinig enthousiasme in Polen, in Oekraïne zelf, maar evengoed in Duitsland, als gevolg. Want was dit geen rookgordijn, een doekje voor het bloeden, om Oekraïne en de Balkanlanden iets te geven, om tegelijk hun toetreding tot de EU lastig te maken en te laten aanslepen?
Zes maanden later haalt Macron z’n triomf: de Tsjechen, voorzitter van de EU op dit moment, grepen de kans aan om diplomatiek zelf ook te kunnen schitteren. Dat Oekraïne ondertussen in juni al volwaardig kandidaat-lid van de EU is geworden, een politiek geforceerde beslissing, vergemakkelijkt de zaak. Ook Oost-Europa zag plots wel het nut in van een moment om te tonen dat er wel degelijk eenheid is in Europa, tegen die Russische agressie.
En de Tsjechen zijn er in geslaagd om samen met de EU echt iedereen naar Praag te halen: naast de 27 EU-lidstaten zijn er 17 niet-leden. Het is aan de Tsjechen om de EU-leiders, met Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en voorzitter van de Europese raad Charles Michel, een beetje weg te moffelen: dit mag niet het grote EU-feest zijn, maar moet breder. Al te veel andere gasten hebben immers een wat verbrande relatie met die EU.
Zo is er de Turkse president Recep Tayyip Erdogan die ooit kandidaat-lid was, maar die deur heeft dicht gedaan. En evengoed ex-EU-lid Liz Truss, de Britse premier, die de relaties met Europa moet herstellen. Of de Noorse premier Jonas Gahr Støre, die zijn gas nu wel erg duur verkoopt, en waar druk op ligt om z’n prijs te doen zakken.
Vanuit Kiev mag Volodymyr Zelensky de 43 andere leiders toespreken via video, zijn premier Denys Sjmyhal is wel in Praag. Voor Oekraïne is het van belang om het signaal te krijgen dat ze integraal deel uitmaken van Europa: voor hen, net als voor een pak andere landen in de Balkan, is die nieuwe Europese Politieke Gemeenschap toch het opstapje naar het echte werk, volwaardig EU-lidmaatschap.
Ook opvallend op de gastenlijst: Ilham Alijev en Nikol Pasjinian, de presidenten van Azerbeidzjan en Armenië. Die twee landen in de Kaukasus zitten in een schemeroorlog, die recent enorm opflakkerde, met tientallen doden tot gevolg. Zij houden onder het toeziend oog van de EU-leiders een open gesprek, een diplomatiek succesje op zich.

Het doel: Eenheid tonen dus. Wat dat ook precies moge betekenen.

Dat zelfs landen als Azerbeidzjan langskomen, bewijst meteen hoe ruim ‘Europa’ geïnterpreteerd wordt, van IJsland tot de Kaukasus dus. Met enkel twee grote afwezigen: de Russische dictator Vladimir Poetin en zijn schoothond uit Wit-Rusland, Alexander Loekasjenko. Het gevolg is dat, ondanks het feit dat harde dictators als Alijev mee aanschuiven, men het straks zal hebben over “Europese waarden” zoals vrijheid en onafhankelijkheid, en “één grote Europese familie”.
De groep komt om 13 uur samen in de Burcht, waarbij iedereen dan een woordje mag zeggen. Vervolgens zijn er vier werkgroepen, waarin de regeringsleiders zich opsplitsen, over veiligheid en vrede uiteraard, en even logisch ook ééntje over energie, naast dan nog over economie en tenslotte migratie.
Maar belangrijkst van al in de namiddag: de bilaterale contacten, gesprekken rechtstreeks van leider tot leider, onder vier ogen, weg van de camera’s. Die moeten niets concreet opleveren, maar zijn wel bijzonder handig om grote issues aan te kaarten. België zal zo samen met de Benelux met Oekraïne spreken.
Daarna volgt het diner, waarop de “resultaten van de werkgroepen” besproken worden: niemand verwacht iets echt concreet. In die zin is het concept heel hard gebaseerd op dat van de G7 of zelfs G20: een grote diplomatieke bijeenkomst, maar helemaal geen supranationaal orgaan zoals de EU geworden is. Een ‘E44’ is in elk geval een betere naam dan die ‘European Political Community’, wat overigens erg doet denken aan de oude naam van de EU, de ‘Europese Gemeenschap’. Over naam en statuten of zelfs werkingsmiddelen zal ook gepraat worden vandaag.
Een ding is wel zeker: een pak landen kijkt nu al naar een vervolg. Daarbij zou het handig zijn dat een niet-EU-lid dan gastheer speelt. De Britten zijn kandidaat. En België wil graag in 2024, wanneer het EU-voorzitterschap aan dit land is, ook in Brussel zo’n E44 laten plaatsvinden.

Bijgedachte: Weegt de kost van die andere meer ‘losse’ Europese clubs, zoals de OVSE of de Raad van Europa dan op tegen de baten?

Dat er nu dus een Europese Politieke Gemeenschap komt, zet meteen andere diplomatieke clubjes in Europa in de schaduw. Met name de OVSE, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa die in haar statuten “een alomvattende benadering van veiligheid die politiek-militaire, economische en ecologische aspecten bevat” nastreeft. En ook de Raad van Europa, niet te verwarren met het EU-orgaan van de Europese raad (zonder hoofdletter), die Charles Michel (MR) dus voorzit, en waar alle 27 EU-staatshoofden en regeringsleiders in samenkomen.
Zowel de OVSE als de Raad van Europa hebben een hele organisatie nodig. Met bijhorende budgetten.
- De OVSE, die eerder een politiek orgaan is en onder meer verkiezingen volgt met waarnemers, heeft haar hoofdzetel in Wenen en een eigen ‘permanente raad’, waar elk land diplomaten stuurt. Maar het blijft een papieren tijger: de tweejaarlijkse top van de leden stelt niet veel voor. De organisatie kostte in 2021 ruim 138 miljoen euro.
- Hetzelfde lot is de Raad van Europa beschoren. Die zetelt in Straatsburg en focust vooral op de mensenrechten. Maar ook zij speelden in het conflict in Oekraïne nauwelijks een rol van betekenis. Hun werkingsmiddelen zitten dit jaar op liefst 455 miljoen euro: zo hebben ze een Parlement, waar ook Belgische Kamerleden naar toe trekken elk jaar. De organisatie wordt achtervolgd door corruptieschandalen: in 2018 werden voormalige Kamerleden Alain Destexhe (ex-MR) en Stef Goris (ex-Open Vld en ex-LDD) voor het leven gebannen bij die Raad, omwille van corruptie.

Op korte termijn van meer belang: Komt er nu vrijdag een plafond op de gasprijs?

De 27 EU-leiders blijven vanavond slapen in Praag, morgen hebben zij er dan hun top onder elkaar. Alle ogen zijn daarbij gericht op Duitsland. Dat legde vorige week een massief eigen reddingsplan op tafel voor de energiecrisis, met 200 miljard aan stimulansen voor Duitse burgers en bedrijven. Dat shockeerde de rest van de EU: want wat Duitsland in Europa tegenhield, onder meer zo’n plafond op de gasprijzen, lost het via eigen geld dus wel op.
Nederland, immer in het kielzog van Berlijn, volgde alvast dat voorbeeld. Ook daar laat men de begrotingsorthodoxie helemaal varen, en zet men de grote financiële middelen in. Want ook Nederland is maandenlang tegen een Europees prijzenplafond geweest, maar voert het nu in voor de Nederlandse gezinnen. De meerkost past ze bij: 23,5 miljard euro gaat Nederland dus zo ophoesten aan subsidies, zo wordt geraamd. Dat betaalt ze deels met de meeropbrengst van de eigen gaswinning in Groningen.
Dat Nederland en Duitsland de koffers zo fors kunnen opengooien, heeft alles te maken met hun financiële situatie. De Nederlandse schuldgraad bedraagt 49,5 procent bbp, en hun begrotingstekort gaat in 2023 op 3 procent uitkomen. België kijkt aan tegen een tekort dat boven de 5 procent zal uitkomen, zonder dergelijke grote maatregelen, en een schuldgraad van ruim het dubbel, boven de 100 procent van het bbp.
Maar beide landen lijken zo vooral de eigen boontjes te doppen, eerder dan het via de EU te willen doen. Vandaar de massieve diplomatieke druk van Zuid- en Oost-Europa (waar België volwaardig toe behoort) op de Europese Commissie om wél met een plafond op de gasprijzen te komen. Von der Leyen plooide daarover gisteren: zij legt morgen een voorstel op tafel. Vraag is of dat het Noord-Europese clubje van Duitsland, Nederland en Denemarken doet kantelen.
België lobbyt daarbij voor een zogenaamde ‘slang’ waarbinnen de gasprijs moet blijven: geen puur plafond maar een onder- en bovengrens op de prijs. Maar dat de Commissie nu eindelijk mee is, werd binnen Vivaldi wel als een grote overwinning gevierd: De Croo en minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) leveren al maanden openlijk die strijd.
Ook nog meegeven overigens: Roemenië voert ondertussen ook een prijsplafond in voor brandhout. Het Oost-Europese land heeft nog één derde van de bevolking die met hout stookt, en die zijn de prijsstijgingen beu. Een kubieke meter brandhout mag nu maximum 80 euro kosten.

Niet onbelangrijk: De groenen zetten zich helemaal op de PS-lijn, de begroting redden telt even niet, het gaat “over de mensen”.

Het was Thomas Dermine (PS), de staatssecretaris voor Relance in Vivaldi, maar ook een beetje de huisideoloog op vlak van overheidsfinanciën, die de discussie over de begroting scherp stelde, door op z’n flamboyante wijze Mario Draghi te citeren, toen die als baas van de ECB de euro moest redden: “Whatever it takes”.
Deze keer gebruiken Dermine en de PS diezelfde slogan in het kader van de begrotingsonderhandelingen binnen Vivaldi, wanneer het gaat over de koopkracht en de Belgische gezinnen: “Whatever it takes”.
Meteen maakten ze zo ook duidelijk wat ze denken over de plannen van de liberalen, en ook premier Alexander De Croo (Open Vld) om de ontsporing van de begroting toch wat onder controle te houden. Die opende de begrotingsdebatten met een nota, waarin hij op tafel legde om op twee jaar tijd, voor 2023 en 2024 toch 0,7 procent te besparen. Daarvan was al 0,4 procent ‘afgesproken’ en komt er nog 0,3 procent bij of 1,826 miljard, zo stelde de nota. Om zo te eindigen op een tekort van 3,1 procent in 2024, net boven de Maastricht norm.
Maar de discussie stokt, omdat de PS die nota en de premisses eigenlijk niet aanvaardt. En kijk, Groen zet zich nu manifest ook op die lijn. Voorzitter Jeremie Vaneeckhout (Groen) lanceerde gisteren een media-offensief, en trok naar de camera’s van Villa Politica.
- “Ik heb de vorige regering gezien, die een taxshift heeft gedaan die jaarlijks een gat in de begroting slaagt van 5 miljard. En diezelfde partijen komen nu ons lesjes leren dat we ‘moeten besparen’”, zo sneerde hij.
- “De begroting van de mensen is belangrijker dan die van de overheid. De ultieme doelstelling is gezinnen, alleenstaanden en bedrijven door de crisis loodsen. We hebben nu geen nood aan een boekhoudersmentaliteit.”
- Waarna Vaneeckhout zich later op Twitter, waar ook deze voorzitter wel erg hyperactief is, over die ‘boekhouders’ toch nog wilde verduidelijken om zeker niemand te kwetsen, een belangrijke bekommernis dezer dagen voor politici: “Ik heb een enorm respect voor boekhouders. Ik studeerde zelf accountancy-fiscaliteit in mijn master beleidseconomie. Cruciale job, alleen verwacht ik van politici dat ze beleid maken & oplossingen aanreiken vr de hele maatschappelijke balans, niet alleen(!) de financiële balans.”
De positionering is van belang, omdat het Vivaldi zo wel verdeelt in ruwweg twee kampen: diegenen die de begroting toch willen in het oog houden, met MR op kop, maar ook Open Vld en cd&v aan de ene kant, en vooral PS, Ecolo en Groen aan de andere kant. Vooruit laveert er handig tussen, maar zal zeker op de sociale dossiers van eigen ministers niets toegeven.
Ook de groenen willen voor de eigen dossiers ondertussen boter bij de vis: minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) legde deze week andermaal zijn eis op tafel om voor de NMBS liefst 4 miljard extra te krijgen. Dat valt zeer zwaar bij de coalitiepartners, waar men het gevoel heeft “in een bodemloze put geld te storten”, zo stelt een regeringsbron.
Overigens is die verdeeldheid binnen de ploeg zo diep, omdat zelfs over het eerste pakket besparingen, dat Vivaldi eigenlijk al afklopte van bij de start, en dat voor 0,4 procent minder tekort zou moeten zorgen, ook helemaal geen consensus is. Dat is een oude, beproefde techniek, die de PS in zowat elke regering toepast: laat de coalitiepartners meermaals betalen voor hetzelfde.
In casu nu die besparingen, onder meer bij de RVA over tijdskrediet, daarvan veegde men de concrete uitwerking ruwweg van tafel, zowel bij PS als de groenen. Of hoe het dus nog een heftig weekend zal worden, nadat De Croo terugkeert van de EU-top in Praag.

Ook genoteerd: Wil de MR dan de ceo’s en bedrijfsleiders laten loon inleveren?

Premier De Croo komt zoals aangekondigd met een plan om de lonen van de eigen regeringsleden in te krimpen. Opvallende nuance daarbij: zeg niet dat ze zichzelf een indexsprong geven, want dat ligt blijkbaar politiek te gevoelig. Alles om de vrede daarover te bewaren, en dus geen indexsprong, maar wel gewoon een knip in het brutoloon van 8 procent: ongeveer hetzelfde dus.
Dat moet neerkomen op zo’n 20.000 euro minder per minister, bruto dan, voor Vivaldi. Vraag is of mensen dat bedrag zien, of zich vooral gaan realiseren dat dit slechts 8 procent van een ministeriële wedde is. Voor het Parlement kan de regering niet beslissen: dat is aan de Kamer zelf, zo geeft men aan.
Meteen dringt Kristof Calvo (Groen) andermaal aan om dan nog dit najaar eindelijk de partijdotaties aan te pakken én het statuut van de Kamerleden zelf. Daarbij mikt hij op een hele reeks extraatjes, die Kamerleden kunnen verdienen als ze een extra ‘functie’ krijgen in het halfrond. Zo zijn er ondervoorzitters en leden van het Bureau, die een pak meer verdienen, tot anderhalf keer het loon van ruim 8.000 euro bruto per maand. Daar komen wel nog een pak onkostenvergoedingen bij.
Heel opvallend wel: vanmorgen kreeg MR-minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib op LN24 de vraag of zij akkoord was om haar loon te verminderen. “Waarom zou ik daar tegen zijn? Maar dit gaat de inflatie niet echt tegenhouden. En waarom zouden we daarbij ophouden met de politieke wereld? Ik denk dat er veel CEO’s zijn die véél meer verdienen dan ministers.”
Dat laatste is niet bepaald een klassiek MR-standpunt: het bevestigt alvast wel de initiële uitspraak die Lahbib deed, toen ze zich lanceerde in de politiek, “niet links, niet rechts, maar fundamenteel vrij”.

Niet genoeg: Nog eens 115 miljoen extra voor de kinderopvang, maar dat volstaat niet.

Boze acties van de kinderopvang in een aantal steden, en een groene fractie die helemaal in het zwart naar de plenaire vergadering kwam, omdat ze “in rouw waren” voor de sector: wie gedacht had dat een smak geld, 115 miljoen extra uit de Septemberverklaring, de discussie rond de kinderopvang zou doen sussen, komt bedrogen uit.
Alles draait daarbij rond het plan van minister van Welzijn Hilde Crevits (cd&v), die zelf even buiten strijd is. Dat plan trekt vooral de verschillen recht in financiering tussen de crèches, met name die van zelfstandigen en diegenen van grotere instellingen, die al veel overheidsmiddelen krijgen.
Maar de sector focust op het aantal kinderen per begeleider en vindt “9 te veel”. Nu ligt die limiet tussen de 8 à 9 kinderen, maar dat vindt men onleefbaar. De oppositiepartijen Vooruit, Groen en PVDA hebben zich helemaal op die lijn gezet: zij hoeven uiteraard weinig tot geen rekening te houden met de budgettaire impact die zo’n beslissing zou geven, om dat aantal kinderen per begeleider drastisch te verlagen.
Alle drie bleven ze ook matrakeren op een uitspraak van Vlaams Parlementsvoorzitter Liesbeth Homans (N-VA), in het debat van de Septemberverklaring. Die kwam tussen op een discours van Lise Vandecasteele (PVDA) die het had over de negatieve impact van dergelijk Vlaams beleid op de emancipatie van de vrouw, waarbij ze het beeld van de “vrouw aan de haard” aanhaalde. Homans reageerde daar in haar gekende wat brute stijl op, door te stellen “dat er ook papa’s zijn”.
Vervolgens ging heel het incident, met fragmenten daarvan op sociale media, in een draaikolk van verontwaardiging, en eiste de PVDA excuses, omdat “Homans uit haar rol als neutraal Parlementsvoorzitter gevallen was”. Hele analyses volgden in De Morgen en De Standaard. De excuses kwamen er niet.

Sterkte, Jan: De Vlaamse minister-president veroorzaakt op zijn beurt een incident, over te snel rijden.

Jan Jambon (N-VA) zal wel nooit meer de prijs van meest doordachte communicator krijgen in de Wetstraat. Andermaal werkt de Vlaamse minister-president zichzelf wat in de nesten, door een wat ondoordachte uitspraak op televisie. Bij Gert Verhulst in de Tafel van Vier ging Jambon immers over tot wat ontboezemingen over zijn wedervaren in het verkeer.
Aanleiding was de flitsmarathon van gisteren. Die vond Jambon een succes, want “ze stonden goed verdekt opgesteld én we zijn niet geflitst”, zei de minister-president. Maar bij de vraag wie dan precies de boetes betaalt, Jambon zelf, of de chauffeur van dienst, kwam volgend antwoord: “Eerlijk gezegd, als ik soms opdracht geef dat we ergens echt snel moeten zijn, en we maken dan een boete, dan…” En daarop gaf Jambon openlijk toe dat hij soms het order geeft om de regels te overtreden, om ergens sneller te zijn: “Af en toe moet je gewoon zeggen: ‘We nemen het risico’.”
Meteen was die quote goed voor een storm van verontwaardiging. Zijn eigen Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld) noemt het een “zeer ongelukkige uitspraak”. “Sensibilisering is en blijft noodzakelijk, want snelheid is en blijft een killer in het verkeer. We roepen dan ook iedereen op zich aan de snelheidslimieten te houden.”
De oppositie reageerde nog feller: “Het risico? Om een ongeluk te veroorzaken? Om iemand dood te rijden? Schaam u, Jan Jambon”, zo reageert Vooruit-fractieleider Hannelore Goeman.
“Nooit verdedigbaar. Ik heb van dichtbij gezien wat een dodelijk verkeersongeval doet met mensen, families en vrienden. Doe dit nooit meer, Jan. Nooit meer”, zo zegt Groen-voorzitter Jeremie Vaneeckhout.
En PVDA wil meteen dat Jambon uitleg komt geven in het Vlaams Parlement: “Net wanneer je denkt dat het dieptepunt van deze Vlaamse regering bereikt is, komt de minister-president live op tv opscheppen dat hij bewust de verkeersregels overtreedt. En wie betaalt die boetes, denkt u?”, zo stelt Jos D’Haese.
Via z’n medewerkers Jambon kon niet anders dan reageren, aan Belga: “Verkeersveiligheid primeert voor hem altijd, ook als hij dringend naar een afspraak moet”. Men wil bij de minister-president “vermijden dat de woorden van Jambon een duiding krijgen die hij niet bedoeld heeft”. Oeps.
“Hij heeft wel eerlijk geantwoord op de vraag of hij al eens gevraagd heeft aan zijn chauffeur om wat haast te maken. Dat gebeurt zelden, maar je kan niet zeggen dat dat nog nooit gebeurd is. En dan heb je het risico dat je net dat ietsje te snel rijdt en een boete oploopt. Maar dat is iets helemaal anders dan vragen om doelbewust overtredingen te doen. Dat kan onder geen beding”, zo stelt zijn kabinet.