De Duitse president Frank-Walter Steinmeier geeft toe dat hij fouten heeft gemaakt in zijn toenaderingspolitiek tegenover Rusland. Steinmeier diende twee termijnen als minister van Buitenlandse Zaken onder bondskanselier Angela Merkel. Als minister was hij voorstander van een nieuwe Ostpolitik, die vriendschappelijke economische en politieke relaties met Rusland voorzag.

De Duitse sociaaldemocratische president Frank-Walter Steinmeier slaat mea culpa. De SPD’er geeft toe dat hij in het verleden fouten heeft gemaakt in zijn relaties met Rusland. Vooral over zijn steun aan de Nord Stream 2-gaspijplijn zegt Steinmeier dat het “een duidelijke vergissing was.” Steinmeier geeft aan de Duitse pers toe dat hij, en zijn collega’s, te naïef zijn geweest in het verleden: “Wij hebben aan bruggen vastgehouden waar Rusland al lang niet meer in geloofde en waar onze partners ons voor gewaarschuwd hadden.”

Russofiele fractie binnen SPD

Steinmeier was lid van een fractie binnen de Duitse sociaaldemocratische partij die zo vriendschappelijk mogelijke banden met Rusland wilde aangaan. Die fractie werd voortgetrokken door voormalig bondskanselier Gerhard Schröder, die tot op vandaag weigert afstand te doen van zijn vriendschapsband met Poetin.

Door vast te houden aan een nieuw soort Ostpolitik, geloofden figuren zoals Steinmeier en Schröder dat Rusland makkelijker geïntegreerd zou worden in de westerse economische en politieke orde. Daar bleef die fractie van overtuigd, zelfs toen al heel duidelijk werd dat Poetin absoluut niet geïnteresseerd was in democratische waarden zoals vrije pers, politieke oppositie, eerlijke verkiezingen of een scheiding der machten.

Nordstream-problematiek

De Nordstream-pijpleidingen vormden een belangrijk onderdeel van die Ostpolitik. Als een van zijn laatste daden als bondskanselier keurde Schröder in 2005 de bouw van de Nord Stream 1-gaspijpleiding goed. Daardoor kon Rusland voortaan rechtstreeks gas leveren aan Duitsland via de Baltische Zee, zonder daarvoor Oekraïens grondgebied te moeten passeren.

Net zoals hij zich achter de Nord Stream 1-plannen schaarde, was Steinmeier ook een fervent voorstander van de Nord Stream 2-gaspijpleiding. Ondanks de luide kreten van critici die waarschuwden dat Duitsland zichzelf, en zelfs het hele Europese continent, op die manier hevig afhankelijk zou maken van Russische energiebronnen.

Voormalig Amerikaans president Donald Trump legde – op zijn typische brute en ongeremde stijl – de vinger op die wonde tijdens een NAVO-bijeenkomst in Brussel in 2018. De waarschuwingen van Trump dat Europa zich te mild gedraagt tegenover Rusland, zichzelf aan het lot van het Kremlin overlaat voor de energievoorzieningen en dat de defensiebijdragen van de NAVO-lidstaten fors omhoog moeten, werden toen met hoongelach onthaald, maar lijken vandaag bijna profetisch.

Reactie op kritiek

Steinmeiers verontschuldiging voor zijn beleidsfouten komt er nadat de president steeds meer onder kritiek komt te staan in eigen land. Zo ging de Oekraïense ambassadeur in Duitsland, Andrij Melnyk, hevig tekeer tegen Steinmeier nadat die laatste een solidariteitsconcert voor Oekraïne had georganiseerd. “Voor Steinmeier blijft de relatie met Rusland iets fundamenteels – zelfs iets heilig”, zei de Oekraïense ambassadeur.

“We zijn er niet in geslaagd om een gezamenlijk Europees huis te bouwen”, gaat Steinmeier verder in zijn mea culpa. “Ik geloofde niet dat Vladimir Poetin bereid zou zijn, zijn land tot een complete economische, politieke en morele ruïne te herleiden voor zijn eigen imperialistische waanzin. Hierin, net als vele anderen, heb ik mij grondig vergist.”

Dat een Duitse president in zo’n hevige storm terechtkomt, is vrij uniek. De president in Duitsland heeft vooral een verzoeningsfunctie en moet eenheid en onpartijdigheid uitstralen. De rol van de bondspresident is vooral ceremonieel.

(evb)