In de marge van de oorlog waarin Israël de terreurorganisatie Hamas bekampt, wordt vaak en terecht verwezen naar de banden die Iran en Hamas onderhouden. Een land dat daarbij veelal onder de radar blijft is Qatar. Nochtans al jarenlang een sponsor van terreurgroepen in de regio.

In het nieuws. Één Arabische staat slaagt er tot nog toe in de kritische controle te ontlopen die het voor zijn langdurige steun aan Hamas verdient: Qatar.

• Qatar speelt al langer een dubbelrol in regionale conflicten en nog belangrijker, de ministaat komt er nog mee weg ook.
• Qatar is een nauwe bondgenoot van Washington, dat er zijn regionale militaire commando CentCom heeft.
• Het is ook de thuisbasis van het politieke kantoor van Hamas en onderhoudt nauwe betrekkingen met Iran.
• De gasrijke natie is zo een belangrijke bemiddelaar geworden over het lot van meer dan 220 gijzelaars die door Hamas-militanten zijn gegijzeld na hun terreuraanval op Israël.
• Maar het komt steeds meer onder vuur te liggen, omdat het Israël “als enige verantwoordelijk” acht voor de escalatie die op 7 oktober begon na de aanval van Hamas.

De details. De minuscule maar immens rijke petroleumstaat Qatar financiert de heerschappij van Hamas in Gaza met maandelijkse geldtransacties van ongeveer 30 miljoen dollar, evenals brandstofleveringen.

• Tegelijkertijd wonen de leiders van deze terroristische organisatie in weelderige wolkenkrabbers in de Qatarese hoofdstad Doha. Onder hen Hamas’ de facto leider Ismail Haniyeh.

De Qatarese ‘soft power’

Zoom in. Dat Qatar het WK voetbal 2022 kreeg toegewezen spreekt boekdelen over de soft power die als een rookgordijn boven het emiraat hangt.

• Qatar Airways was of is sponsor van een reeks Europese topclubs in het voetbal: Paris Saint-Germain, FC Barcelona, AS Roma, Bayern München,…

• De Qatarese invloed beperkt zich spijtig genoeg niet enkel tot het voetbal.
  • Op de Parijse Champs-Élysées bezitten de Qatari duizenden vierkante meters vastgoed. Het emiraat is ook minderheidsaandeelhouder in een reeks Franse bedrijven: Total, Vinci, Veolia Environnement, LVMH, Vivendi,… 
  • Sinds het presidentschap van Nicolas Sarkozy “zijn Qatari’s en hun bedrijven die in Frankrijk gevestigd zijn, vrijgesteld van alle belastingen op dividenden, huuropbrengsten, vermogenswinst op onroerend goed en vermogen”, schrijft Le Canard Enchainé.
  • Vers in het geheugen ligt ook ‘Qatargate‘, een schandaal waarbij Qatar sommen geld betaald zou hebben aan Europese Parlementsleden. In ruil moesten de politici de Qatarese zaak positief beïnvloeden, zowel in resoluties als wetgeving, als bij tussenkomsten, met name over mensenrechten of de rechten van arbeiders voor het WK.

Een fundamentele splitsing in de Arabische wereld

In het Midden-Oosten is niets logisch. De toewijding van Qatar aan Hamas onthult een fundamentele splitsing in de Arabische wereld.

• Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Bahrein trokken tijdens de Arabische Lente hun steun aan religieuze groeperingen zoals de Moslimbroederschap in vanwege “destabiliserend”.
• Qatar daarentegen besloot dat “islamisten de toekomst waren” en bleef hen overal steunen, behalve in Qatar zelf.
• Saoedi-Arabië en de VAE worden gezien als succesverhalen omdat ze hebben ingezet op welvaart en modernisering.
• Peilingen in het Midden-Oosten tonen aan dat de steun voor Hamas overal afbrokkelt.
• De meeste jongeren verkiezen “veiligheid, economische groei, banen, diensten en bepaalde sociale vrijheden” boven de “millenniumbeloften van het islamisme”.
• In het moderne Midden-Oosten kun je niet vermijden om partij te kiezen – en Qatar heeft de verkeerde kant gekozen.

Warm en koud blazen

Zoom out. Qatar heeft in het verleden de VS geholpen. In de jaren 1990 opende het een militaire basis voor de Amerikaanse strijdkrachten.

• Een paar jaar geleden waren daar nog 10.000 Amerikaanse militairen gestationeerd. Een groot aantal, maar aanzienlijk minder dan op het hoogtepunt in de jaren 2010.
• Uit onderzoek van de National Association of Scholars blijkt dat de oliestaat tussen 2001 en 2021 maar liefst 4,7 miljard dollar heeft gedoneerd aan enkele van Amerika’s meest prestigieuze universiteiten en denktanks.
• Toen de orkaan Katrina in 2005 New Orleans verwoestte, gaven de Qatari’s 100 miljoen dollar om getroffenen te helpen.
• Aan de andere kant is Qatar ook een problematische partner geweest, bijvoorbeeld door het lanceren van Al Jazeera, dat kritiek heeft geuit op de VS en Israel.
• De houding van Qatar ten opzichte van de Palestijnen, de financiële steun aan bepaalde groeperingen in Syrië, en de manier waarop zij de toename van islamitische politieke macht na de Arabische lente verwelkomden, hebben langdurig argwaan gewekt in de regio en bij waarnemers in het Westen. Zij vragen zich af of het leiderschap van Qatar directe banden heeft met de Moslimbroederschap.

De complexiteit van het Midden-Oostenbeleid van de VS

Conclusie. De complexe relatie tussen Qatar en verschillende internationale partijen, waaronder de VS, Israël en Hamas, weerspiegelt gewoon de complexiteit van het Midden-Oostenbeleid van de VS.

• Qatar biedt Washington een plek en tussenpersonen om te communiceren met individuen en groepen waar het geen directe relaties mee wil of kan onderhouden.
• De Qatari’s zeggen dat zij hiermee een belangrijke rol spelen; ze houden toezicht op de Moslimbroederschap en het leiderschap van Hamas door hen te verwelkomen en een plek te bieden in Doha.
• Toch kan men niet enkel Qatar de schuld te geven. Hun buitenlands beleid is een belangrijke bron van macht, invloed en aanzien. Het eigenlijke probleem is dat Washington hen de vrije hand geeft en niet ingrijpt.