Drie op de vijf soorten wilde koffiesoorten lopen het risico te zullen verdwijnen. Dat is te wijten aan een dodelijke combinatie van de klimaatverandering, een reeks ziektes en de ontbossing. Dat is de boodschap van een studie van wetenschappers aan de Royal Botanic Gardens in Groot-Brittannië. Deze gevaren brengen volgens de onderzoekers de toekomst van de meest populaire drank ter wereld in het gedrang.

“Elke dag worden meer dan twee miljard koppen koffie geconsumeerd, maar deze gigantische industrie is compleet afhankelijk van wilde variëteiten die slechts in enkele regio’s worden geteeld om een commerciële verscheidenheid aan gewassen te kunnen behouden en zich aan te passen aan de dreigingen die door een reeks ziektes worden veroorzaakt,” benadrukt onderzoeksleider Aaron Davis, hoofd koffieresearch bij de Royal Botanic Gardens.

Voetbalveld

In de studie wordt opgemerkt dat momenteel 124 koffiesoorten als een bedreigde teelt moeten worden beschouwd. “Indien onder meer de opwarming van de planeet zich verder doorzet en ecosystemen worden gedecimeerd, dreigen deze soorten te zullen verdwijnen,” waarschuwt het rapport.

“Daarbij blijken vijfenzeventig soorten met uitsterven bedreigd te zijn. Voor dertien soorten moet gewag gemaakt worden van een ernstige bedreiging. Veertig andere – met inbegrip van de coffea arabica – zijn bedreigd, terwijl nog eens tweeëntwintig variëteiten een kwetsbaar statuut hebben.”

“Het risico op uitsterving ligt bij koffie – bijna 60 procent – veel hoger dan bij een gemiddelde plantensoort,” betoogt Davis. “Er moet worden gesteld dat koffie tot de meest bedreigde plantengroepen van de hele behoort. Dat is geen verrassing. Veel koffiesoorten zijn immers moeilijk te vinden en groeien vaak op heel beperkte oppervlaktes. Sommige soorten hebben slechts een populatie die op amper één voetbalveld kan worden samengebracht.”

De wereldwijde koffieproductie wordt momenteel door amper twee variëteiten – arabica en robusta – gedomineerd. “Arabica vertegenwoordigt ongeveer 60 procent van alle koffie die wereldwijd wordt verkocht,” zegt Davis. “De soort is echter slechts in twee landen – Ethiopië en Zuid-Soedan – terug te vinden.’

“Bijna een derde van alle wilde Arabica-soorten blijkt bovendien buiten beschermde gebieden te groeien. Daarnaast moet worden vastgesteld dat ook een groot deel van de beschermde gebieden door ontbossing en andere problemen worden bedreigd. Deze gebieden zijn dus allesbehalve veilig.”

Boeren

“Niet alleen zouden vele consumenten grote ongemakken ervaren wanneer ze met een tekort aan koffie zouden worden geconfronteerd, maar tevens moet worden gekeken naar de overlevingskansen van de koffieboeren,” aldus de onderzoekers. “Velen worden gedwongen te verhuizen omdat de klimaatverandering hun gewassen verwoest.”

“Gezien het belang van de Arabica-koffie voor de productielanden en de rest van de wereld, moeten dan ook inspanningen worden gedaan om strategieën te ontwikkelen die aan de plant de mogelijkheden bieden met de bedreigingen om te gaan en te overleven.”

“De groothandel moet ervoor zorgen dat de producenten een eerlijke prijs krijgen,” voert Davis aan. “Dat moet hen de kans geven te investeren in een toekomstbestendige productie. Onder meer moet daarbij gewerkt worden aan betere teeltmethodes en de uitbouw van gevarieerdere voorraden. Daarnaast moeten de overheden actie ondernemen om bossen te beschermen, zodat koffie zowel op plantages als in de wilde natuur de kans krijgt te groeien.”

Davis benadrukt dat op de markt momenteel nog wel geen sprake is van een dreigend tekort. Hij merkt op dat de koffiedrinker zich op korte termijn geen zorgen hoeft te maken. “Wel is het duidelijk dat de koffieteelt op langere termijn slechts weinig overlevingskansen heeft, tenzij er nu wordt gehandeld om de soort beter te beschermen,” waarschuwt hij.

De onderzoekers hadden wel goed nieuws over de raadselachtige coffea stenophylla, afkomstig uit de hooglanden van Sierra Leone. Volgens vele specialisten is deze soort op het gebied van smaak superieur aan de arabica, maar de plant werd al vijfenzestig jaar niet meer in de natuur opgemerkt. Bovendien was de soort inmiddels ook inplantages en botanische tuinen grotendeels verdwenen.

Een expeditie eind vorig jaar kon echter melden op verscheidene uren van elkaar toch opnieuw enkele planten te hebben gevonden.