Dramatische peiling herleidt Open Vld tot kleinste partij, “nog zes zetels, maar geen enkel signaal van onze top”, zo klinkt gegrom bij de Kamerleden

“De kleinste partij van Vlaanderen”, klinkt het zuchtend in de Kamerfractie van Open Vld. Daar slaan alle lichten op rood, bij de nieuwste peiling van RTBF en La Libre. Daarbij eindigt Open Vld op nog 7,9 procent, nog kleiner dan Groen. “Geen enkele reactie van de top. Oorverdovende stilte”, zo stelt een ander Parlementslid vast. De frustratie zit diep, over de “complete bubbel” waarin premier Alexander De Croo (Open Vld) zou zitten, volgens zijn eigen parlementair middenkader. “Men negeert elk signaal. De normaliteit waarmee de partijtop Hilde Vautmans (Open Vld) gewoon heeft aangeduid is zo veelzeggend”, zo is te horen. Daarbij wordt uiteraard de rekensom gemaakt: met die score heeft Open Vld nog welgeteld 6 zetels in de Kamer en niet veel meer in het Vlaams Parlement. Bovendien rommelt het ook bij de natuurlijke achterban, na het begrotingsakkoord: de ondernemers.

In het nieuws: Een mokerslag voor Open Vld.

De details: Aan de premier z’n drive en inzet zal het niet liggen, maar gelooft de bredere basis nog in een ‘remontada’ voor de Vlaamse liberalen?

Wie bij de State of the Union goed keek, kon er niet omheen: de Open Vld-fractie in de Kamer liep niet over van enthousiasme voor ‘hun’ premier. Ja, er werd wel geapplaudisseerd, ja men steunde de premier onder meer verbaal, bij het vermelden van de blauwe trofee, de flexi-jobs. Maar het spatte er allerminst van af: eerder dan blind enthousiasme, bleef het allemaal wat onderkoeld.
Eenzelfde fenomeen bij het Parlementair debat over de begroting: terwijl een Ahmed Laaouej (PS) het regeringswerk van de Franstalige socialisten fors verdedigde tegen aanvallen van de PVDA-PTB op links, en de fractie van de PS toch strijdlust toonde, moest premier De Croo zelf wel erg vaak de kastanjes uit het vuur halen.
Nu ja, fractieleider Maggie De Block (Open Vld) zit in haar laatste maanden als Parlementslid, en heeft nauwelijks nog zin om verbaal te strijden. “Ik sta hier nu voor het eerst met een leesbril, tijd dat ik het afbol”, zo relativeerde ze het zelf allemaal tijdens het debat. Opvallend genoeg was het dan Egbert Lachaert (Open Vld), toch geen uitgesproken fan van het Vivaldi-regeringswerk, die dan tussenkwam om de flexi-jobs wél fors te verdedigen, in de Kamer.
Maar dat was begin deze week, vóór een nieuwe peiling als een mokerslag binnenkwam donderdag: Open Vld zit nog op 7,9 procent. “Dat betekent geen zetels meer in Limburg, en nauwelijks nog in West-Vlaanderen. En nog zes in totaal”, zo maakt een blauw Kamerlid de berekening.
Wat daarbij meerdere blauwe Parlementsleden diep verontrust: er kwam geen enkele reactie van de top, van voorzitter Tom Ongena, of van de big man himself, de premier. Dat wringt bij het middenkader, van wie velen hun zetel, en bijhorende politieke carrière, zien verdampen voor hun ogen.
Overigens geeft de peiling hetzelfde beeld als andere bevragingen: winst voor de extreme partijen in Vlaanderen. Vlaams Belang zit op 23,9 procent, N-VA zakt naar 20,4 procent, Vooruit bevestigt met 16,1 procent een significante stijging, cd&v springt opnieuw naar 13,9 procent, iets onder hun kiesresultaat van 2019. PVDA gaat naar 8,8 procent, en Groen staat op 8,2 procent. Belangrijk wel: het gaat om een peiling bij maar 566 respondenten, niet erg breed dus, en bijgevolg met een foutenmarge van 4,4 procent, wat erg veel is.
Dat gezegd zijnde: de trends zijn al langer duidelijk. Telkens zitten Belang, PVDA en Vooruit in de lift, en N-VA maar vooral Open Vld in dalende lijn. Die laatste flirt daarbij op een pak plekken echt met voortbestaan, niet in het minst in steden als Antwerpen, waar de afdeling in diepe crisis zit, en nu uit het stadsbestuur stapt. Dat leidt meer en meer tot twijfel, en scherpe kritiek.

De essentie: Het middenkader van Open Vld ergert zich aan de “bubbel” waarin de top verkeert.

“Men zit in een soort totale ontkenning van de werkelijkheid”, zo klinkt het harde oordeel van een Parlementslid van Open Vld, over de leiding van de partij. Een “bubbel”, het woord valt meer dan één keer. “Een pure bubbel”.
Daarbij is de verkiezing van oudgediende Hilde Vautmans (Open Vld) als lijsttrekker voor Europa meer dan een teken aan de wand: “De manier waarop. De normaliteit waarmee de partijtop gewoon Hilde heeft aangeduid is zo veelzeggend.” Want daarmee wordt een partijsoldaat beloond voor bewezen dienst, in opdracht van Guy Verhofstadt, zo is de redenering. “Maar dit is allerminst een wissel op de toekomst.”
De aanduiding van Vautmans als Europese kopvrouw is daarbij de eerste dominosteen, om straks alle andere lijsttrekkers te gaan aanduiden. “Maar met de huidige peilingen is niemand, zelfs die mensen, dan verzekerd van een zetel. In Limburg kan Steven Coenegrachts er dan naar fluiten.”
Wat tegelijk te horen is: dat proces van lijstvorming wordt ook bijltjesdag voor een aantal dissidenten die niet meer in de pas lopen van de huidige partijtop. Met name in Vlaams-Brabant zou Gwendolyn Rutten (Open Vld), die het nu opnieuw uitstekend kan vinden met De Croo en voorzitter Ongena, van plan zijn om zowel Eva De Bleeker (Open Vld) als Goedele Liekens (Open Vld) opzij te schuiven. “Nu nog mensen liquideren die niet meer in je kraam passen, het is echt het moment”, zo klinkt cynisch binnen de partij.

De geruchten: Stond een groepje klaar om naar LDD over te lopen, en zich af te splitsen van Open Vld?

Dat het knettert in de Kamerfractie van Open Vld, hoeft niet echt te verwonderen. Al na de verkiezingen van 2019 viel op hoezeer die fractie op een sociaal-economisch rechtsere koers zat dan de partij, en bijvoorbeeld heel veel moeite had om in Vivaldi te stappen. Het waren destijds, in 2019 en begin 2020, vooral Egbert Lachaert en Vincent Van Quickenborne, die heel fel tegen een brede groen-linkse coalitie ageerden, en zowat heel de fractie, met uitzondering van Maggie De Block en Patrick Dewael, volgde hen daarin.
Daar tegenover stonden de Vlaamse fractie en het partijbureau, die veel meer op een centrum-linkse koers zaten. Ironisch genoeg belandde de Vlaamse fractie van Open Vld in een centrumrechtse regering, en de Kamerfractie in Vivaldi.
Maar zeker sinds Lachaert net voor de zomer de handdoek in de ring gooide, omdat hij niet langer het project van die federale regering voluit kon en wilde verdedigen, rommelt het opnieuw in de Kamerfractie.
Als we Radio Trottoir mogen geloven, komende vanuit het kamp rond Jean-Marie Dedecker, dan waren de gesprekken deze zomer veel meer dan een snuffelronde. “Men stond gewoon klaar. Met een hele reeks grote en kleinere namen, ook een handvol Parlementsleden hier in de Kamer, die dan gewoon fysiek naast Jean-Marie zouden gaan zitten zijn hier in het halfrond, de rest van de legislatuur”, zo zegt een nauw betrokken bron stellig.
“Maar men rekende op grote dissidentie binnen Open Vld, rond het partijcongres, op een soort ‘ontploffing’. En die kwam er niet, waarna dat groepje gewoon laf is blijven zitten, en Jean-Marie dan maar voor de N-VA koos”, zo voegt de bron eraan toe.

De feiten: De natuurlijke achterban van donkerblauw, de bedrijfsleiders en sectorleiders, zijn wel degelijk ontevreden.

“Al maanden zag je dit aankomen. Maar er moeten altijd eerst ongelukken gebeuren vooraleer men in gang schiet. De boodschap is duidelijk: een verlies aan concurrentiekracht betaal je na 1 à 2 jaar altijd cash, met verlies aan productie, omzet en export”. Een felle Pieter Timmermans, van het VBO, de Belgische ondernemers, haalde donderdag uit naar de federale ploeg, met name over een “noodkreet van de maakindustrie”.
Die sector trekt fors aan de alarmbel, met de sluiting van de Limburgse papierfabriek Sappi als een soort kanarie in de koolmijn. Ze zijn goed voor bijna 16 procent van het bbp en 11 procent van de jobs. Maar trekkers zoals de chemiesector en de bouw zitten volledig in het slop. Daarbij spelen de kosten van de lonen, en uiteraard ook de energieprijzen in heel Europa, die enorme druk zetten op de industrie.
Dat is net het signaal voor De Croo geweest, de afgelopen maanden, om het EU-voorzitterschap in de eerste helft van 2024 daarvoor te gaan gebruiken: hij wil onder meer een Europese ‘Industrial Deal’ lanceren. De vraag is of dat concreet en snel genoeg komt.
Want binnen de sector klinkt het dat “de burger misschien gespaard is bij de begroting, maar de industrie helemaal niet”. Een maatregel in de huidige begroting die alle lichten in de bouw op rood deed gaan, was de btw op sloop. Die verhoogt opnieuw van 6 procent naar 21 procent voor projectontwikkelaars en bouwpromotoren. Die reageren woest, met meerdere posts op sociale media.
Want door de hogere rentes is het aantal nieuwe projecten al quasi stilgevallen, maar ook bij bestaande projecten krijgen klanten nu plots een extra factuur die makkelijk tienduizenden euro’s duurder uitvalt. In populaire kranten doken al verhalen op van kopers, die de federale regering “bedanken”, omdat ze plots 30.000 euro meer moeten ophoesten.
De bouwsector wijst erop dat zeker in de steden alle grotere projecten van renovatie, en dat zijn tegenwoordig de helft van alle projecten, zo hun fiscaal voordeel verliezen. In een persbericht had de Bouwunie het over “financiële en menselijke drama’s”. Niet bepaald aangenaam om lezen voor Open Vld en cd&v, die nochtans vochten om het vaderschap van de beslissing om “permanent naar 6 procent btw te verlagen”. Niet voor iedereen dus.

Nog een peiling: In Antwerpen houdt Bart De Wever (N-VA) wel stand, maar hij is z’n meerderheid kwijt.

Los van de nationale cijfers van RTBF en La Libre, loste Gazet van Antwerpen net vanmiddag een peiling van de stad Antwerpen. Ook hier moeten we erbij zeggen dat onderzoeksbureau Indiville met online peilingen werkt, dus toch wat opletten met de resultaten.
N-VA blijft met 29,1 procent veruit de grootste, maar gaat wel achteruit. De Wever zelf hoeft wel niet te vrezen voor zijn sjerp, alleen is de vraag met wie hij een coalitie zal kunnen maken. Want Vooruit blijft op 12,5 procent hangen, onder het peilingsniveau van de partij nationaal.
En de andere potentiële coalitiepartners doen het dramatisch: cd&v zit op 5 procent in de grootste stad van Vlaanderen, Open Vld zelfs maar op 4,9 procent. Met die resultaten samen kan je geen coalitie met de huidige twee maken, N-VA en Vooruit, en zelfs niet met ofwel liberalen ofwel Orry Van de Wauwer, de Antwerpse kopman van cd&v, erbij. Groen blijft op 18,1 procent stabiel in Antwerpen, en grote winnaars zijn er Vlaams Belang, dat terug naar 15,8 procent gaat, en PVDA, dat naar 14 procent doorgroeit.
Overigens zijn er ook peilingen van Het Nieuwsblad in andere centrumsteden, maar die zijn niet zo helder omdat er plots ook de “weet het niet”-score is opgenomen bij de partijscores. We onthouden wel één effect van de peiling. Want in Brugge is een wissel van de wacht nog niet voor morgen. Huidige burgemeester Dirk De fauw (cd&v) krijgt een hoge score, zijn partijgenoot Franky Demon, die hem van de partij moet opvolgen, helemaal niet. “Of onze tandem ter discussie komt? Hierover zal binnen de partij toch eens gepraat moeten worden”, reageert De fauw tegenover Het Nieuwsblad. Hij wil gewoon 6 jaar verder doen.

Om te volgen: Het klettert in de Brusselse regering over de centen. Een aartsmoeilijke begrotingsoefening wacht.

Na de Vlaamse, Waalse en federale regering, is het als laatste van al nu aan Brussel. Volgende week donderdag komt Rudi Vervoort (PS), de Brusselse minister-president, naar zijn Parlement. Dit weekend is er finaal begrotingsconclaaf in het hoofdstedelijk gewest.
Maar daar zijn afgelopen weken de poppetjes al heel flink aan het dansen gegaan. Want Brussel staat er financieel niet goed voor. Het ging de afgelopen coronajaren massaal in het rood, maar hield ook erg veel uitgaven uit de begroting, “als investering”. Daarbij kon minister van Begroting Sven Gatz (Open Vld) dan altijd uitpakken met relatief goede cijfers, en de zaak sussen.
Niet meer dit jaar, zo lijkt. Want het is money time, zo heeft Gatz laten weten aan zijn coalitiepartners, PS, Ecolo en DéFi aan Franstalige kant, en Groen en Vooruit aan Vlaamse kant. Hij legde een besparingsplan van liefst 600 miljoen op tafel, een gigantische som voor de Brusselse begroting. De helft daarvan zou bovendien bij mobiliteit zitten. De andere regeringspartijen verslikten zich heel hard in de koffie.
Van de kant van Gatz klinkt het dat het menens is. “Het is besparen of ten onder gaan”, zo klinkt ferm in blauwe rangen, in de Brusselse ploeg. Daarbij schermt men met een stevig argument: de schuldgraad van het Brussels Gewest moet onder de drempel van 205 procent blijven, ten opzichte van de inkomsten.
Ter vergelijking: de Vlaamse schuld zit nu op zo’n 40 procent, en zou doorstijgen naar een maximum piek van 60 procent. Maar Gatz schermt openlijk met de dreiging van een verlaging bij de ratingbureaus, als de Brusselse schuld blijft exploderen. Standard & Poor’s heeft immers die 205 procent aangegeven als kritische grens om geen negatieve beoordeling van de rating te krijgen. “Besparen we niet, dan verliezen we die AA-status”, zo is te horen. “Het mes staat op de keel, bij wijze van spreken. Als we de uitgaven laten lopen zoals ze lopen, dan gaat die schuld door het dak.”
De reacties op een initieel besparingsplan van Gatz, dat hij vorige week op tafel legde, waren furieus, in de rest van de coalitie. “Dit getuigt van een complete incompetentie. Het Rekenhof heeft dat overigens al eerder gezegd over zijn kabinet: ze hanteren gewoon foute cijfers. Niets nieuw dus. Maar vier jaar lang heeft hij niets gezegd, en zonder enige ruggengraat alles geslikt van de PS. En nu komt hij plots iedereen onder druk zetten om zomaar alles kapot te besparen?”, zo is binnen de regering te horen.
Daarbij wijst men erop dat Gatz een kroonjuweel aan de inkomstenkant, wat afgesproken was in het regeerakkoord, liet schieten: het rekeningrijden in Brussel. Die ‘Smartmove’ werd uiteindelijk geschrapt, onder druk van de PS buiten Brussel, en na snoeiharde kritiek van de MR en PVDA. Maar zo verdampten miljoenen aan inkomsten.
“Bovendien, als je dergelijke besparingsoefeningen echt ernstig meent, dan kondig je dat zes maanden eerder aan, en ga je met je coalitiepartners werken op niveau van de kabinetten, om te kijken wat mogelijk is. Niet maanden zwijgen, en dan plots bij het begrotingsoverleg zo’n enorm bedrag op tafel leggen”, zo is bij een Brussels minister te horen.
Op een overleg vorige week kreeg Gatz zoveel wind van voren, dat hij zelf opstapte. Ondertussen heeft hij een nieuw plan klaar, maar dat is volgens de critici niet veel beter. “Ach, het is slecht theater. Hij zal bakzeil halen, maar kan dan zeggen ‘dat hij gevochten heeft’ en ‘het de schuld is van de linkse partijen’. Het is zo doorzichtig”, zucht een regeringsbron.
“Sommigen vinden dat hij te scherp en te zwaar wil snijden. Maar het is nodig”, zo herhaalt men in het kamp rond Gatz. Dat is ook te horen “dat het groene spin is”, “dat het nu uit de lucht komt vallen”. “In Brussel wordt al jaren bespaard op sommige posten, maar ministers kunnen dat hier beter weghouden van de spotlights. Nu gaan we het luidop moeten zeggen.”
En daarbij geeft men ook toe, dat de lage rente iedereen deed dromen. “In het begin van de legislatuur hebben we heel veel investeringen in Brussel uit de begroting kunnen houden, maar toen was de rente ook bijzonder laag. Maar het zijn nu andere tijden. Die druk van de kost van de rente op die leningen, die we wel zijn aangegaan om alles te betalen, begint te wegen.”
Het zijn argumenten die er bij de andere partijen bijzonder moeilijk ingaan. “Hij heeft ons een badkamer laten bouwen, en nu is er niet eens geld meer voor water”, zo is de analyse. Het wordt nog een hard weekend dus, voor de Brusselse regering.

Om te volgen: Een bijzonder moeilijke taaloefening aan de top van de Brusselse justitie.

Brussel is voor justitie een kluwen, zeker sinds de splitsing van het gerechtelijk arrondissement met Halle-Vilvoorde. Daar moet volgens een politiek akkoord de top altijd afwisselend Franstalig en Nederlandstalig zijn. Maar nu dreigen er drie topjobs allemaal naar de Franstaligen te gaan, en daarop blokkeren Nederlandstalige magistraten de zaak.
Alles draait daarbij rond de benoeming van een opvolger van de huidige procureur-generaal Johan Delmulle. Die is Nederlandstalig, het is nu aan een Franstalige magistraat als topbaas van het parket. Maar de twee kandidaten die er zijn, Franstaligen, zijn geblokkeerd door de Nederlandstalige magistraten in de Hoge Raad voor Justitie, die de benoeming moeten goedkeuren.
Daarop reageerden de Franstalige magistraten met een furieus perscommuniqué: “De beslissing is niet gebaseerd op de kwaliteiten van de kandidaten, maar alleen op hun taalkundige affiliatie”, zo klaagde de Franstalige magistratenbond.
Aan Vlaamse kant zwijgen de magistraten. Maar hun verzet heeft alles te maken met de houding van de eerste voorzitter van het Hof van Beroep in Brussel, die volgens de evenwichten dan Nederlandstalig zou moeten zijn. Alleen, de Franstalige rechter Laurence Massart, houdt vast aan haar job, ook al zit ze er al sinds 2018 en heeft ze eigenlijk geen recht op een nieuwe termijn. Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) wees haar vraag om te blijven af, maar ze liep naar de Raad van State en de Brusselse kortgedingrechter, die haar voorlopig laat zitten.
Magistraten dus die zelf naar de rechter lopen om hun job te redden, maar vooral, een onevenwicht dat zo heel de top dreigt te bevriezen. En de doorlooptijd van processen in Brussel is nu al makkelijk een paar jaar: het is niet dat het gerecht daar zo fantastisch functioneert.
De vraag is of de zaak zo niet op het bord van de politiek dreigt te komen, met daarbij Franstaligen ook tegen Nederlandstaligen. DéFI, de francofone partij uit Brussel, reageerde al heel fel: Ze spreken over “politieke en communautaire chantage aan het hoofd van de Brusselse justitie”. Daarbij verwijten ze de Nederlandstalige magistraten in die Hoge Raad “het pact te hebben gebroken dat de Hoge Raad voor Justitie een onafhankelijk en apolitiek orgaan moet blijven”. Een “onverantwoorde strategie”. En meer nog: Massart is een soort verzetsstrijdster, die de volle steun krijgt van DéFI.

Genoteerd: Een uithaal van Georges-Louis Bouchez, over Israël, naar Vivaldi.

“Er is maar één kant om te kiezen op dit moment: de kant van de slachtoffers. Vlag boven vlag lost niks op, symbolen en grote woorden brengen de oplossing niet dichterbij. Stop het geweld en start onderhandelingen. Dat is de enige weg vooruit.” Het leek een niet zo polemische boodschap, van minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroline Gennez (Vooruit), op X.
Maar elk woord doet er bijzonder hard toe, in het conflict in het Midden-Oosten. Want niet toevallig hees men bijvoorbeeld in Gent met het paars-groene stadsbestuur de ‘vredesvlag’, voor “alle slachtoffers”, nadat in Antwerpen Bart De Wever (N-VA) de Israëlische vlag had gehesen.
En dus schoot MR-voorzitter Bouchez in een forse kramp, bij de tweet van Gennez: “Not in my name”, zo stelde hij plots. “Caroline Gennez is Belgisch minister en vraagt om te gaan onderhandelen met terroristen? Vreselijk. Hadden wij met Daesh of de IS moeten gaan praten dan? Hoe kan men dergelijke dommigheden zeggen”, zo stelde hij scherp.
Bij Vooruit reageerden ze toch wat verbaasd: had Gennez dan iets meer gedaan dan oproepen tot onderhandelingen? In de Kamer wees Vicky Reynaert (Vooruit) er fijntjes op “dat minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) nochtans net hetzelfde had gedaan”.
En inderdaad: in een perscommuniqué had Lahbib opgeroepen “aan al onze partners in de Golf, om te bekijken we hoe we terug naar een dialoog en een vredesproces kunnen gaan.” Niets wereldschokkend, maar de zenuwen staan strak gespannen over dit onderwerp. (ddw)