Het is zijn kortste bezoek ooit, aan de Algemene Vergadering van de VN, “ook al is het misschien tegelijk de meest cruciale periode voor internationale relaties”, zo zegt eerste minister Alexander De Croo (Open Vld) in New York. De premier wil “meer dan ooit bezig zijn met de problemen van de Belgen, die hun facturen moeten betalen”. Vanuit New York haalt hij meteen ook uit in de discussie rond Doel 3, de kerncentrale die deze vrijdag stopt met draaien, en waarover binnen Vivaldi nogal wat stof opwaaide. “Ik begrijp dat sommigen er een symbolenoorlog van willen maken, maar de discussie over bevoorradingszekerheid is wel iets complexer dan één reactor. En Doel 3 is geen limonadefabriek die zomaar een weekje langer kan draaien”, zo stelt hij affirmatief. Hij geeft aan dat met de beslissing om Doel 4 en Tihange 3 langer open te houden er al “op relatief snelle manier stappen gezet zijn”, en hij geen zin heeft om elke week in een opbod terecht te komen. Met Engie lopen “intensieve gesprekken”: “Dat zijn discussies op langere termijn, en die voer je niet in de pers”.

In het nieuws: Een heel stevige stoet Belgische ministers bij de VN, waar premier De Croo morgen speecht, en gisteren al secretaris-generaal Antonio Guterres zag.

De details: Oekraïne is overal aanwezig in de debatten. Maar de premier let erop dat België nooit ver weg is in de communicatie, in de wandelgangen van de VN.

• Zeker drie keer herhaalt eerste minister De Croo “dat hij dit jaar hier maar heel kort is” en “het kortste, maar belangrijkste bezoek ooit”. De premier is zoals geweten gevoelig aan de kritiek dat hij “te veel met zijn hoofd in het buitenland zou zitten”, iets wat hij nadrukkelijk niet meer wil horen. De focus ligt op het “binnenland”, zodanig dat de premier deze zomer zelfs aankondigde na 2024 opnieuw een Vivaldi-coalitie te willen leiden.
• Zover zijn we absoluut niet. De vaststelling is tegelijk wel dat De Croo een internationaal gekend gezicht is geworden, aan de oevers van de East River in New York, waar de Verenigde Naties kantoor houden: al jaren komt hij, als minister van Ontwikkelingssamenwerking, later als vicepremier en uiteindelijk als premier, hier al voor de opening van de Algemene Vergadering van de VN.
• Antonio Guterres, de grote baas van de VN, begroet hem in elk geval als een oude vriend, en stelt dat de “relaties tussen de VN en België nooit beter waren”. En het moet gezegd: na Covid, een periode waarin er geen Algemene Vergadering was, is de federale regering wel erg stevig vertegenwoordigd. Naast de premier schuiven ook vicepremier Vincent Van Quickenborne (Open Vld), minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) en minister van Ontwikkelingssamenwerking Meryame Kitir (Vooruit) aan. En ook Elio Di Rupo (PS), liefst een hele week in New York, zet een stoeltje bij in de meeting: er zijn landen die met een minder forse delegatie komen.
• Maar in de briefing aan de pers, in de Rose Garden van de VN, wil De Croo toch nog eens zeggen hoezeer hij bezig is met de energiecrisis in eigen land, en de “facturen van de mensen”, voor hij het over internationale politiek gaat hebben. Zondag al is hij terug in Brussel, en dan gaat hij meteen aan de slag voor de begrotingsbesprekingen, met bilaterale contacten tussen de coalitiepartners: de tweede dinsdag van oktober is er immers de State of the Union in België, het moment waarop de financiële plannen van de federale regering, deze keer voor 2023 én 2024 zullen gepresenteerd worden.
• Over die energiecrisis wil de premier vooral niet elke week in een zenuwachtig opbod terechtkomen: de heisa rond Doel 3, die vrijdag stopt met draaien, heeft hij niet echt gesmaakt. Niet toevallig kreeg binnenskamers minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v) een standje: zij riep een beetje op eigen houtje plots het FANC in, om zich uit te spreken over de mogelijke afbraakwerken van Doel 3, die al meteen na het stilleggen van de reactor zouden beginnen.
• Die werken, waarbij men het reactorvat chemisch zou spoelen en zo onherroepelijke schade aan de kerncentrale zou toebrengen, zette de coalitie in lichterlaaie: zowel MR als cd&v drongen plots aan op het ‘bevriezen’ van de toestand, om “alle opties open te houden”, en ooit dus ook nog Doel 3 te kunnen inzetten. Vanuit oppositie ging de N-VA nog feller: morgen is er een betoging in Doel, om de centrale open te houden, waar Theo Francken (N-VA) mee z’n schouders onder zet.
• Ondertussen kreeg Verlinden intern in de regering toch een beetje een reprimande, zeker omdat bleek dat haar interpretatie, van wat het FANC adviseerde over Doel 3, toch wel erg eenzijdig gekleurd was. Die waakhond sprak over “slecht bestuur” om nu plots toch de centrale niet te gaan definitief sluiten. Van bij Engie zelf kwam bovendien eigenlijk verlossend nieuws: het reactorvat chemisch spoelen, zou niet betekenen dat het doek onherroepelijk valt. De lont uit het kruitvat dus, voor Vivaldi.
• In New York is de premier scherp over heel de heisa. “Ik begrijp dat sommigen hier graag een symbolische strijd rond willen voeren, en de zaak wat artificieel opkloppen. Maar Doel 3 is geen limonadefabriek die zomaar een week langer kan draaien. Het debat over de bevoorradingszekerheid is wel iets ernstiger dan dat.” Hij bevestigt daarbij dat hij met uitbater Engie de nodige gesprekken heeft gevoerd, “maar als je dat goed wil doen, ga je dat niet nog eens in de pers overdoen”. Zo lijkt het gesteggel rond Doel 3 voorbij, een dag voor de reactor stil gaat liggen.
• Over de discussie ten gronde, of er meer dan twee kernreactoren overblijven in België, lijkt hij toch de boot af te houden. Zowel de MR als cd&v dringen daar luidop op aan, net als de verzamelde oppositie. Zijn eigen partij is daar ook, minder vocaal, wel voorstander van. Maar de premier geeft aan dat “met het openhouden van Doel 4 en Tihange 3 we toch op relatief snelle manier al grote stappen gezet hebben, die heel helder zijn”. “We moeten dat dossier nu met Engie verder uitonderhandelen, maar nogmaals: ik wil dat niet in de pers gaan doen.”
• Hij verwijst wél onder meer naar Duitsland “waar men toch veel minder duidelijk is over wat men daar met de resterende kerncentrales wil doen“. “Wij hebben voor Doel 4 en Tihange 3 de knoop doorgehakt. Dat maakt deel uit van een bredere, Europese discussie, waarbij ook de gesprekken met de buurlanden van tel zijn”, waarmee hij lijkt aan te geven niet veel appetijt te hebben om nog verder te gaan dan de twee jongste centrales.
• De groene coalitiepartners trokken daar al publiek de streep in het zand: meer dan twee kernreactoren openhouden in België, is letterlijk onbespreekbaar voor Ecolo en Groen. En laat dat nu net zijn waar zowel de MR als cd&v openlijk voor strijden, en waar de N-VA vanuit oppositie telkens het debat over oppookt.

De essentie: Volgens De Croo hebben we maar één echte hefboom tegen Rusland: “Zorgen dat Oekraïne de oorlog wint”. Maar tegelijk wil hij niet dat dit de enige focus is, bij de VN.

• Dat de Belgische premier altijd een multilateralist is geweest, is geen geheim: heel de internationale politieke koers van Vivaldi gaat gepaard met de mantra van “samenwerking”, en geloof in diplomatie. Gerol met spierballen of “oorlogstoerisme”, daar doet De Croo niet aan mee: een bezoek aan Kiev is dus niet gepland. “Ik ga naar daar als dat een toegevoegde waarde heeft, als het iets concreet kan betekenen”.
• Vandaar ook de wat dubbele diplomatieke boodschap van België in de VN, net op het moment dat Rusland nog escaleert in het conflict, door een gedeeltelijke mobilisatie af te kondigen.
  • Want enerzijds stelt de premier dat “wat wij meemaken nog nooit gezien is”. “Ook tijdens de Koude Oorlog niet, hebben we zo’n forse en brutale bedreiging gekregen over het gebruik van nucleaire wapens. Al verandert die intimidatie niets aan ons standpunt.”
  • Tegelijk zegt hij ook “dat de EU wel heel hard bezig is met enkel Europa en die oorlog”. “We moeten in Europa opletten dat we niet enkel met Oekraïne geobsedeerd zijn. Dat zou fout zijn.” Daarbij dus de boodschap “dat de VN moet kunnen verder gaan met haar agenda.”
• Dat China nu voor het eerst oproept tot een staakt-het-vuren, maakt niet meteen indruk op De Croo: “Dat ze dan eens tonen dat hun speciale relatie met Rusland iets kan opleveren. Er is maar één land dat kan beslissen om dit conflict te beëindigen, en dat is Rusland. Maar wij begrijpen de Oekraïners als die hun territoriale integriteit eisen en blijven eisen”, zo stelt hij.
• Daarbij sluit hij zich aan bij wat Emmanuel Macron al eerder stelde: geen enkel land kan neutraal blijven in dit conflict. “Dit raakt zo fundamenteel aan de regels van de internationale orde. En daarbij hebben we maar één echte hefboom: zorgen dat Oekraïne de oorlog wint“, zo stelt De Croo het scherp. Daarbij wijst hij nog eens op de “al meer dan 110 miljoen euro steun die België gegeven heeft”, “waarbij we onze niches kiezen”.
• Toch geeft De Croo toe dat er in de wereld “een probleem is met ons narratief, we zijn die perceptiestrijd mondiaal niet aan het winnen“. “Men gelooft in een groot deel van de wereld dat er instabiliteit is, omwille van de Europese sancties. Dat is de zaken omkeren. Niemand bedreigde Rusland. Maar die inspanningen moeten wel diplomatiek iets opleveren, om andere gesprekspartners te overtuigen”, zo zegt hij.
• Alvast Oekraïens president Zelensky zelf deed er alles aan het anti-westerse narratief toch wat om te buigen, in een lange video-boodschap voor de VN, die achteraf een staande ovatie kreeg, zeker van de EU-landen, waaronder De Croo zelf, die in de zaal zat te luisteren.
• In New York lijkt hij tegelijk ook optimistischer over het energievraagstuk dan enkele weken geleden. “We zouden jaren nodig hebben om los te komen van Russisch gas, dat lijken nu maanden te worden”. Maar tegelijk wijst hij erop “dat er een enorme drainage is van welvaart, dagelijks, vanuit Europa richting Rusland“, door “onze afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen”. “Dat moet prioriteit nummer één blijven: daar los van komen.”
• Dat België het tegelijk over meer wil hebben dan enkel over Oekraïne alleen, bewijst De Croo, door bij Guterres het uitgebreid te hebben over de situatie in Congo en de Grote Meren, de ‘specialisatie’ van de Belgische diplomatie. “We moeten daar durven praten over de VN-missie Monusco, de langst lopende en duurste militaire operatie van de VN. Maar die missie heeft niet genoeg effect meer, de rebellen en bendes zijn beter gewapend dan de VN-blauwhelmen daar, die niet kunnen ingrijpen. Monusco moet vervangen worden”, zo stelde hij. Daarbij is de vraag om militaire steun vanuit België wel niet aan de orde, zo gaf de premier mee.

Ook gevolgd: Van Quickenborne springt op een podium van ‘Blue Leaders’, doopt zichzelf om tot de “muscles from Brussels”, en steelt helemaal de show.

• Dat Open Vld-vicepremier Vincent Van Quickenborne ook minister van de Noordzee is, zullen ze geweten hebben in New York. Daar nam de Kortrijkzaan deel aan een top van de ‘Blue Leaders’, landen die zich verenigen rond het lot van de oceanen. Die werd gehouden in het poepsjieke Plaza Hotel, aan Central Park.
• Meest actieve deelnemer, zowat de energie van Doel 3, is zonder twijfel Van Quickenborne, die als ‘head of state’ (niemand had blijkbaar de organisatoren verteld dat hij slechts vicepremier is) het ontbijtpanel mag leiden, rond de bescherming van de oceanen. En omdat de liberale vicepremier maar 24 uur in New York is, en de tijd daar 6 uur achterloopt op Europa, is hij zichtbaar frisser zo vroeg op de ochtend dan de meeste andere sprekers op dat uur: ministers van onder meer Curaçao, de Seychellen, Chili, en Panama.
• “Ik voel zo veel positieve energie hier in de kamer, heel veel vastberadenheid om er samen voor te gaan, en samen onze oceanen te redden“, zo kirt Van Quickenborne, in het diepst van zijn gedachten helemaal Amerikaans in z’n podium-aanpak.
• Die Blue Leaders is een groep landen, die samen ijveren voor een nieuw VN-verdrag dat de oceanen meer en beter moet beschermen. Dat Van Quickenborne er zich zo voor inzet, heeft misschien meer met zijn eigen hyperactiviteit te maken, maar hij lijkt die strijd alvast te menen. “Toen het in het voorjaar op de VN mislukte om dat verdrag te tekenen, was de minister van Samoa in tranen. En daarom kom ik nu ook naar hier: wanneer krijg je anders de kans om de leiders van bijvoorbeeld Vanuatu en Samoa te zien? Die eilanden zijn heel hard bezig met hun oceanen.”
• Van Quickenborne doet hard zijn best om er wat groepsgevoel in te steken, in zijn bonte coalitie. Tijdens de groepsfoto wil hij plots dat alle ministers de spierballen laten zien, “want we vechten voor onze oceanen”, waarna hij zichzelf al lachend tot “the muscles from Brussels” doopt. Of zijn het, geheel in het thema, toch ‘mussels’, wie zal het zeggen?
• Volgens de Vivaldi-vicepremier “is België een wereldleider op vlak van het gebruik van onze zee”, zo geeft hij nog mee, voor hij het Plaza Hotel uitstormt, onderweg naar een volgende meeting. “We hebben maar een heel klein stukje, maar gebruiken dat daarom uiterst creatief. We waren het eerste land met een maritieme ruimtelijke ordening. En we zijn nummer vijf van windenergie op zee in de wereld. Mensen beseffen niet hoe belangrijk onze zeeën en oceanen zijn.”

In eigen land: De Nationale Bank komt met donderwolken.

• Een ongeziene klap op de beurs voor het aandeel van de Belgische Nationale Bank, dat eerst ook even geschorst werd. Na een daling van 6,4 procent op dinsdag, ging er gisteren nog eens liefst 27,5 procent van de waarde verloren.
• Meer dan vervelend nieuws voor de grootste eigenaar van die bank, met 50 procent, de Belgische staat. Maar nog erger eigenlijk, voor hen: de onderliggende redenen. De Nationale Bank boekt immers voor het eerst in 70 jaar een verlies, en vreest vooral voor de toekomst.
• In een uitzonderlijke communicatie kwam de Nationale Bank met dat nieuws, maar vooral met een reeks donkere uitspraken daarbij: ook de komende jaren vreest de bank voor de rendabiliteit én vooral, ze zegt niet te kunnen garanderen of de reserves wel genoeg zijn om de risico’s die er komen, te dekken.
• Dat alles is slecht nieuws voor de federale overheid, die door de winst van de Nationale Bank (335 miljoen vorig jaar, de jaren ervoor ruim boven de 500 miljoen) op royale dividenden kon rekenen. Maar de vette jaren zijn voorbij: doordat de ECB de rente opschroeft om de inflatie tegen te gaan, moet de Nationale Bank veel meer rente beginnen te betalen aan de banken die bij haar hun geld parkeren. En alles wijst erop dat dat nog meer wordt.
• In de voetnoten van de communicatie van de Nationale Bank staat te lezen dat ze het risico voor zichzelf op “minstens 5,8 miljard euro” schatten. Maar tegelijk is er maar een beschikbare reserve van 4,76 miljard, aangevuld met 2,65 miljard reservefonds. Niet geruststellend allemaal.
• Vanuit de oppositie wil N-VA-Kamerlid Sander Loones snel hoorzittingen met de Nationale Bank, maar dat wordt door Pierre Wunsch, de voorzitter van liberale strekking, geweigerd. “Onverstandig. Want onzekere tijden worden best beantwoord door snel, duidelijk, deskundig en transparant te communiceren. Dit zal enkel de speculatie versterken”, stelt die.
• De dividenden die Vivaldi zo zal mislopen de komende jaren zijn meer slecht nieuws voor de overheidsfinanciën, die zelf ook dreigen te gaan kreunen onder de snel omhoogschietende rentelast. België heeft proportioneel meer dan bijna alle eurozone-landen staatsschulden uitstaan.
• Zondag begint premier De Croo dus aan een nieuw rondje begroting, maar morgen al komt het Monitoringcomité met een update van de cijfers voor de opmaak van de financiën in 2023 en 2024. Het Planbureau, die andere instelling die projecties maakt, had het enkele weken terug over een toekomstig tekort van 31,5 miljard euro. Afwachten of het Monitoringcomité slechter doet: in elk geval ging het Planbureau ook voor 2023 nog uit van economische groei, weliswaar maar 0,5 procent. Vraag is of dat nog haalbaar is.

Beetje bizar: Een fietsongeval van Juan Benjumea (Groen) leidt tot spanning bij Open Vld.

• Benjumea, een Brussels Parlementslid van Groen, is in de nacht van maandag op dinsdag naar eigen zeggen “slachtoffer geworden van sabotage van het nieuwe Brusselse circulatieplan“. Want in het donker had hij niet goed gezien dat buurtbewoners in Anderlecht uit onvrede met dat nieuwe plan een betonblok die de straat afsluit voor auto’s versleept hadden naar het fietspad. Benjumea knalde keihard tegen de massieve blok, werd van zijn fiets geslingerd en liep schaafwonden op en brak een tand.
• Meteen postte hij een foto van z’n gehavende gezicht, wat een artikel opleverde in de huiskrant van de Vlaamse politici in Brussel, Bruzz. Die kopten meteen dat “sabotage van het circulatieplan een slachtoffer maakte“.
• Dat lokte dan weer reactie uit bij Els Ampe (Open Vld), ook Parlementslid uit Brussel, en behorend tot de rechtervleugel van haar partij. “De nomenclatura rijdt zich vast“, zo postte die al lachend op Twitter, bij het artikel van Bruzz. “De groenen zetten Brussel op zijn kop maar noemen zichzelf ‘slachtoffer’ van boze buurtbewoners. Gênanter wordt het niet”, zo sneerde ze.
• Dat Ampe daarbij lachte met de verwondingen van Benjumea, noopte uiteindelijk Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert te reageren: “Els, hier past enkel veel beterschap aan de onfortuinlijke collega“, zo riep die haar terecht.

Ten gronde: In Brussel is wel echt wat aan de hand rond het circulatieplan.

• Met het invoeren van het ‘Good Move’ plan, dat op tal van plekken het autoverkeer “doorknipt” in de hoofdstad en straten dus met betonblokken afzet, raakt de Brusselse regering, onder impuls van de groene minister Elke Van den Brandt (Groen), aan de kern van het beleid dat de ecologisten graag doorvoeren. Onder meer in Gent konden ze met dergelijk plan de stad transformeren.
• Maar in Brussel lijkt de uitvoering van het plan een veldslag te worden, zeker in de minder gegoede wijken van de stad. Buurtprotest, waarbij obstakels worden verzet, palen worden doorgezaagd en wegmarkeringen worden beklad, zijn al gesignaleerd. En de politie is ook niet overal van plan te handhaven, zo lijkt.
• Erger voor de Brusselse regering, is dat coalitiepartner PS lijkt te aarzelen. De PS-voorzitter in Brussel, Ahmed Laaouej, liet al verschillende keren zijn ongenoegen blijken. In Anderlecht, met brugemeester Fabrice Cumps (PS), draaien ze zelf officieel het plan terug, nadat de lokale fractieleider Lofti Mustefa (PS) het plan had afgedaan “als een manier om de Gaza-strook hier te organiseren“, “wij zijn toch geen beesten?”.
• Het plan komt er op een moment dat de ecologisten in de hoofdstad op een roetsjbaan naar beneden lijken te zitten in de peilingen. In 2019 was Ecolo nog de grootste in de hoofdstad, maar ondertussen is de partij al ruim een kwart van haar kiezers kwijt, volgens de polls. Ook in Wallonië is de trend dalend.
• Daarbij overheerst het gevoel bij Ecolo dat de andere partijen, de MR op kop, aan een soort systematische ‘groene bashing’ doen. Onder meer in het dossier van het verplicht 100 kilometer per uur rijden op de autostrade, een groen voorstel om de energiecrisis aan te pakken, haalden zowel Paul Magnette (PS) als Georges-Louis Bouchez (MR) vernietigend uit naar Jean-Marc Nollet (Ecolo) en co.
• De vraag is of het nieuwe plan in Brussel niet nog eens olie op het vuur is, bij een sentiment dat niet gunstig is voor de groenen. Zo dreigt alvast Ecolo hetzelfde mee te maken als 20 jaar geleden, toen ze ook deelnamen aan een federale regering: als beleidspartijen betalen groenen blijkbaar op het eind van de legislatuur de rekening. Uiteraard blijft het bij peilingen, maar in Brussel zal men toch rekening moeten houden bij de onvrede die vanuit de PS opborrelt.