Het recente donorschandaal in België legt heel wat tekortkomingen bloot in het toezicht op spermadonaties. Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) waarschuwt dat de tot nu toe bekende gevallen waarschijnlijk slechts een fractie vormen van de daadwerkelijke omvang van de overtredingen.
Key takeaways
- De zes-vrouwenregel voor spermadonatie wordt vaak overtreden. Minister Vandenbroucke noemt de geregistreerde gevallen “het topje van de ijsberg”.
- Tot 2024 was er geen centraal controlesysteem, maar nu is er een nieuw register om donorgebruik beter te monitoren.
- De anonimiteit van spermadonoren zal worden afgeschaft om medische risico’s beter te beheersen en transparantie te vergroten.
Sinds 2007 geldt in België een regel die stelt dat sperma van één donor slechts mag worden gebruikt om maximaal zes vrouwen te bevruchten. Deze zogenoemde zes-vrouwenregel moet het aantal halfbroers en -zussen beperken en medische risico’s inperken.
Nu blijkt echter dat deze norm vaker is overschreden dan toegestaan. Tot nu toe zijn 23 gevallen geregistreerd waarbij die grens werd overschreden, maar het is vrijwel zeker dat het werkelijke aantal hoger ligt. Volgens minister Vandenbroucke, die hierover sprak in De Ochtend op Radio 1, is dit slechts “het topje van de ijsberg.”
Centraal controlesysteem
Tot 1 januari 2024 ontbrak er een centraal controlesysteem dat de naleving van de zes-vrouwenregel systematisch bewaakte. Fertiliteitsklinieken moesten lange tijd vertrouwen op de verklaringen van de donoren zelf, zonder een uniform Europees of nationaal register. Pas recent is een centraal register ingevoerd waarmee het gebruik van donorzaad beter kan worden opgevolgd en gecontroleerd.
Kankerverwekkend gen
Een bijkomende controverse betreft de vaststelling dat in Belgische vruchtbaarheidsklinieken tussen 2007 en 2018 minstens 53 kinderen zijn verwekt met sperma van een donor die drager was van een zeldzaam, kankerverwekkend gen. Hoewel dit niet automatisch betekent dat alle betrokken kinderen ziek zullen worden, heeft deze onthulling geleid tot bezorgdheid bij ouders en donorkinderen.
Het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) kreeg in dit dossier kritiek vanwege het nalaten van toezicht en het niet tijdig melden van overtredingen. Inmiddels heeft het agentschap enkele klinieken aangemeld bij het parket wegens mogelijke inbreuken op de geldende regels.
Nieuw register en afschaffing anonimiteit
Minister Vandenbroucke benadrukt dat het achterhalen van de volledige omvang van de overtredingen een complexe en tijdrovende opgave zal zijn. Er wordt gewerkt aan een procedure waarmee donorkinderen en ouders in de toekomst informatie kunnen opvragen over het aantal halfbroers en -zussen. Het register zal daarvoor ook terug in de tijd worden uitgebreid, maar volledige helderheid is niet gegarandeerd.
Verder kondigde de minister aan dat de anonimiteit van spermadonoren in België op termijn zal worden afgeschaft. Dit moet niet alleen het vertrouwen vergroten, maar ook medische risico’s beter beheersbaar maken, doordat erfelijke aandoeningen sneller opgespoord en gecommuniceerd kunnen worden. Tot op heden was anonimiteit een voorwaarde om voldoende donoren te behouden, maar beleidsmatig wordt nu een koerswijziging ingezet.
Wil je toegang tot alle artikelen, geniet tijdelijk van onze promo en abonneer je hier!
