Hoe zit het met ‘rechtvaardige belastingen’ voor de multinationals? Bij Vivaldi rekenen ze al een tijdje op die forse extra inkomsten, die er onder impuls van de OESO zouden moeten komen. Daarbij is er enerzijds een nieuwe digitale taks (de zogenaamde Pillar I) en anderzijds een minimumbelasting van 15 procent op alle multinationals wereldwijd (de Pillar II). Maar op haar jaarlijkse bijeenkomst in Kopenhagen dit jaar, heeft de OESO alvast beslist om de Pillar I, de digitale taks, weer uit te stellen: ook in 2024 komt ze er niet. Meteen kan Vivaldi 100 miljoen schrappen die voor 2024 in de begroting stond. Een forse tegenvaller dus. “De opbrengst zal in 2024 inderdaad niet gehaald worden door het uitstel dat tot 2025 geboden wordt”, zo is bij minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) te horen. Maar daar blijven ze optimistisch dat er wel “een volgende stap richting een internationaal verdrag is genomen”. Vraag blijft wel of ook de Pillar II, de wereldwijde taks van 15 procent, nog haalbaar wordt voor volgend jaar. Daar heeft de regering een forse 634 miljoen euro inkomsten voorzien: als die in het gedrang komen, heeft men een fors gat te vullen.

In het nieuws: De OESO aarzelt, over haar multinationaltaks.

De details: Men stelt de digitale taks alsnog een jaar uit, om toch maar het geheel niet in het gedrang te laten komen. Maar de lobbying van de grote (Amerikaanse) spelers is enorm: de kans dat heel het nieuwe stelsel er in de VS doorkomt in de Senaat, lijkt erg klein.

• “I promised to lead the world to deliver a foreign policy for the middle class, and today, we are doing just that.” Het was een stoere Joe Biden, Amerikaans president, die zo’n 2 jaar geleden, op 1 juli 2021 trots aankondigde dat de OESO, de organisatie van geïndustrialiseerde landen een historische deal over taxatie van grote bedrijven had gemaakt.
• “Met een wereldwijde minimumbelasting kunnen multinationals niet langer landen tegen elkaar uitspelen om de belastingtarieven te drukken en hun winsten te beschermen ten koste van de overheidsinkomsten. Ze zullen niet langer hun eerlijke deel kunnen ontduiken door winsten uit de Verenigde Staten, of welk ander land dan ook, te verbergen in rechtsgebieden met lagere belastingen”, zo legde Biden het netjes uit.
• Biden vertaalde zijn diplomatiek succes in Parijs in 2021 als “een politiek voor de middenklasse“, een duidelijke ideologische boodschap voor de Democraat, die met 130 landen en 90 procent van de wereldeconomie overeen was gekomen om voortaan multinationals een minimumtaks van 15 procent op te gaan leggen. Het resultaat: meer inkomsten voor de overheden overal ter wereld.
• Het akkoord van de OESO, waar ondertussen 138 landen aan meedoen, bestaat uit twee grote delen.
  • Enerzijds die minimumtaks van 15 procent voor alle bedrijven die meer dan 750 miljoen euro omzet draaien, in totaal meer dan 8.000 multinationals. Die zogenaamde tweede pijler of ‘Pillar II’ zou wereldwijd net geen 200 miljard euro per jaar gaan opbrengen.
  • Daarnaast was er ook sprake van een andere taks, op digitale mastodonten, in de wandelgangen ook wel de Google-taks genoemd. Die eiste de rest van de wereld van Biden, om zo het succes van de grote Silicon Valley-spelers ook ‘fair’ te kunnen belasten. De VS stemde toe met zo’n ‘digitale taks’, de zogenaamde ‘Pillar I’, of eerste pijler. Alleen bedrijven met 20 miljard dollar omzet en meer dan 10 procent winstmarge (Google, Apple, Microsoft, Meta…) zouden hieronder vallen. En deze taks zou wereldwijd 180 miljard euro opbrengen.
• Alleen: het hele proces stokt twee jaar na de triomfantelijke aankondiging. De Financial Times berichtte deze week dat de OESO-top in Parijs toch slecht nieuws brengt. Want de digitale taks, die dit jaar ingevoerd moest worden, schuift alweer op: alle OESO-landen beslisten om pas in 2025 ten vroegste te beginnen met die digitax, om zo ruimte te geven om de 15-procent taks voor multinationals netjes in te voeren. De ratificatie daarvan loopt niet al te vlot.
• Dat uitstel was niet naar de zin van een aantal landen, waaronder Canada. Die willen wél al de grote digitale spelers van hun zuiderburen beginnen belasten. Dat leidt tot hoogspanning tussen de VS en Canada, en bij uitbreiding heel de OESO.
• Want dé cruciale vraag blijft hoe Biden een finaal akkoord door de Senaat zal loodsen: voor belastingverdragen heeft die Senaat een 2/3 meerderheid nodig, en dat lijkt niet haalbaar met de Democraten die maar 51 van de 100 zitjes hebben.

De essentie: Dit is geen goed nieuws, andermaal, voor de kas van de federale regering.

• Vivaldi vertaalde het historische OESO-akkoord in 2021 in België niet als “een succes voor de middenklasse”: het kwam de federale vooral erg goed uit om de kaduke begroting toch wat te stutten, met nieuwe, extra inkomsten.
• Bij de State of the Union in 2022 rekende Vivaldi zich alvast rijk: voor 2023 en 2024 werd telkens 100 miljoen euro in de begroting ingeschreven voor de digitax. En daarnaast werd er voor de ‘Pillar II’, die minimumtaks van 15 procent, nog eens telkens 300 miljoen voorzien in 2023 en 2024.
• Dat dit te optimistisch was, besefte men eind 2022 al: in de toelichting had men het toen over 268 miljoen voor die ‘Pillar II’-taks in 2023.
• In maart van dit jaar, bij de begrotingscontrole, werd het bedrag voor ‘Pillar II’ dit jaar teruggebracht naar 0 euro: de taks is niet klaar. Maar voor 2024 is wel nog een heel heftig bedrag voorzien in de begroting:
  • Want naast de 300 miljoen euro die al voorzien was in ‘Pillar II’, kwam er nog 334 miljoen bij in de begrotingscontrole van maart. In totaal rekent men op liefst 634 miljoen euro nieuwe inkomsten.
  • En er was opnieuw die ‘digitax’, die volgend jaar alleen al 100 miljoen euro zou moeten opbrengen.
• Dat de regering Vivaldi zich zo rijk rekende, merkte ook het Rekenhof wel voorzichtig op: “Door de mogelijke en onvoorspelbare gedragseffecten en de niet consistente manier waarop (…) acht het Rekenhof de geraamde opbrengst mogelijk te hoog“, zo schreef het hof in zijn rapport over die OESO-taksen.
• En kijk: Vivaldi moet nu erkennen dat die digitax alvast wegvalt voor volgend jaar. “De opbrengst zal in 2024 inderdaad niet gehaald worden door het uitstel dat tot 2025 geboden wordt”, zo reageert het kabinet van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v). Ook elders in de regering bevestigt men dat “de taks geschrapt zal moeten worden, omdat alles een jaar opschuift met de OESO”.
• Maar de échte vraag blijft tegelijk of die ‘Pillar II’ inkomsten er in 2024 dan wél doorkomen. Daarvoor moet Vivaldi alvast de wetgeving in eigen land er tijdig door laten komen. Maar dan moet er natuurlijk wel internationaal een taxdeal standhouden.

Meer donker nieuws: De recente inflatieschok vergroot de overheidstekorten en is op langere termijn ook slecht nieuws voor de schuldgraad. Dat blijkt uit simulaties die de Nationale Bank maakte.

• Hoge inflatie wordt wel eens als een positieve zaak gezien voor de staatsfinanciën, omdat sommige productbelastingen meestijgen en de schuldgraad op korte termijn daalt. Maar de studie van de Nationale Bank doorprikt die ballon: als je alle effecten meerekent, zijn de recente prijsstijgingen een slechte zaak voor de staatskas.
• De simulaties tonen aan dat de hoge inflatie het Belgische overheidstekort blijvend verslechtert ten opzichte van een scenario zonder de inflatieschok. De negatieve effecten overstemmen de positieve.
• De positieve effecten voor de staatskas lopen onder meer via de btw: hogere prijzen leiden tot hogere belastinginkomsten. Inflatie duwt ook de schuldgraad – staatsschuld op bruto binnenlands product (bbp) – naar omlaag, omdat de stijgende prijzen de noemer van de breuk opdrijven.
• Maar er zijn grotere negatieve effecten, zo becijferde de Nationale Bank.
  • “De overheidsuitgaven nemen toe, zeker indien de indexering van uitgaven automatisch gebeurt, zoals in België het geval is voor de lonen van overheidspersoneel en sociale uitkeringen”, schrijft de NBB.
  • “Daarnaast doet de inflatie ook de nominale rente stijgen, des te meer naarmate de centrale bank haar beleid verstrakt, waardoor de rentebetalingen op de overheidsschuld toenemen.” Daardoor zal uiteindelijk ook de schuldgraad op langere termijn hoger uitkomen.
  • De koopkrachtmaatregelen van de Vivaldi-regering hebben op korte termijn de economische schok gedempt, maar zijn grotendeels niet gefinancierd. Ook die rekening moet de Belgische staat nog betalen.
• “Als we de impact op alle begrotingsposten samen optellen, blijkt uit de simulaties dat de inflatieschok het Belgische begrotingssaldo tegen 2025 onmiddellijk en blijvend verzwakt”, zo is de Nationale Bank duidelijk. De NBB plakt er ook een cijfer op: een negatief effect van 1,4 procent van het bbp in 2025. Of hoe de al beroerde overheidsfinanciën nog belabberder worden door de hoge inflatie.

Opvallend: De Natuurherstelwet haalt een meerderheid in het Europees Parlement, en blijft overeind.

• Een thriller in Straatsburg, die uiteindelijk toch vooral een nederlaag werd voor de christendemocraten en conservatieven van de EVP en hun leider Manfred Weber. De grootste fractie in het Europees Parlement kon de Europese Natuurherstelwet niet tegenhouden.
• Want finaal bleef de wet overeind met 336 stemmen voor, en 300 tegen plus 13 onthoudingen. Daarbij werd de originele tekst wel serieus verwaterd, door allerlei amendementen, wat ook verwacht was. Want hetzelfde gebeurde al op niveau van de Europese raad, met de lidstaten die ook de tekst afzwakten, om ze dan wel met gekwalificeerde meerderheid goed te keuren. België onthield zich toen al, omdat cd&v en ook Open Vld tegen waren.
• Diezelfde houding namen ook de Belgische partijen in Straatsburg min of meer over. Vlaams Belang en cd&v waren radicaal tegen, en haalden alles uit de kast, tot en met nog een betoging van de Boerenbond in Straatsburg. Ze beten in het stof.
• Groen, Ecolo, PS en Vooruit waren altijd voorstander, en stemden voor. En opvallend, ook Benoît Lutgen, van de zusterpartij van cd&v, Les Engagés, stemde voor de wet.
• Bij de liberalen was het opvallend: Olivier Chastel en Frédérique Ries van MR stemden voor, en ook Guy Verhofstadt (Open Vld) deed dat, tegen zijn eigen partij in. Hilde Vautmans (Open Vld), die nochtans dicht bij Verhofstadt staat, stemde tegen.
• Bij N-VA stemde men initieel tegen, maar op het einde, nadat de verwaterde versie met alle amendementen gepasseerd was, stemde men wél voor de wet. Daarmee volgden ze ook niet de conservatieve lijn van hun fractie. Maar ze zitten wel op dezelfde koers als Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) die ook liever op niveau van de lidstaten in de raad had voorgestemd, maar dat niet mocht van cd&v en Open Vld in de Vlaamse regering.
• Vooral voor de EVP is het dus wel een bittere nederlaag. Want Manfred Weber en ook cd&v trokken fel van leer tegen de Commissie waar nochtans ‘hun’ Ursula von der Leyen het compromis had uitgetekend. Het zet de positie van de grootste fractie verder onder druk: in 2024 dreigen ze heel wat zetels te verliezen, en hun voorrecht als power broker in het Europees Parlement kwijt te spelen. Men is bij de EVP naarstig op zoek naar nieuwe, rechts-conservatieve leden: de kans dat N-VA straks bij deze fractie uitkomt, na ’24, is niet klein.

Straf: Een oorlogsverklaring van de FGTB aan het adres van de PS, over de ‘anti-casseurs’-wet.

• Het rommelt al langer over de nieuwe regels rond geweld op betogingen. Naar aanleiding van zwaar geweld, onder meer bij de betoging tegen het COVID-beleid van de regering tijdens de pandemie, wilde Vivaldi de wet aanscherpen.
• De rechtstreekse aanleiding was de Brusselse burgemeester Philippe Close (PS) die in de hoofdstad te maken kreeg met een reeks gewelddadige demonstraties, die uit de hand liepen. Daarop schoot minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) in actie.
• Heel concreet komt er, een beetje naar analogie met een stadionverbod, een verbod om nog deel te nemen aan betogingen, voor personen die geweld plegen. Dat kan tot zes jaar gelden, en bij recidive leiden tot fikse boetes en zelfs gevangenisstraf. Die wet raakte gisteren in de Commissie Justitie gestemd.
• Maar het zorgt voor heftige commotie. Want op de kern aarzelden eerst PS en Ecolo, omdat ze onder druk kwamen te staan van de socialistische vakbond FGTB én van milieuverenigingen die steeds radicaler acties voeren rond het klimaat. Die zien er een fundamentele inperking van het ‘recht op betogen’ in. Binnen de regering verkregen PS en Ecolo vervolgens wel wat garanties om het niet zover te laten komen.
• In de Commissie Justitie werd gisteren duidelijk hoe zeer het dossier leeft op uiterst links: vier uur lang filibusterde PVDA-PTB tegen het voorstel, daarbij druk fulminerend naar de leden van de PS en Ecolo.
• De PVDA-PTB voelt zich daarbij gesterkt door de FGTB, de Franstalige vleugel van de socialistische vakbond. Die zetten de afgelopen weken keihard ‘hun’ partij, de PS onder druk. Daarbij kregen ze ook de steun van die andere speler in de rode zuil: mutualiteit Solidaris. Zowel Thierry Bodson, de FGTB-baas, als Jean-Pascal Labille, de Solidaris-baas, gingen druk zetten bij Paul Magnette (PS).
• Bodson stuurde een mail, intern naar een pak toppers bij de PS, die lekte in Le Vif. Daarbij dreigde hij onverholen naar de linkse partijen in de Vivaldi-meerderheid: “Elk parlementslid moet de gevolgen van een eventuele positieve stem zorgvuldig afwegen. Als de wet wordt aangenomen tijdens een stemming in de plenaire vergadering, zullen we zeker de namen publiceren van alle PS- en Ecolo-parlementariërs die vóór zouden stemmen.”
• De acties van Bodson en Labille kunnen niet los gezien worden van de alsmaar groeiende greep die de PTB heeft op de rode zuil: een groot deel van hun middenkaders staat onder druk van de communisten om steeds radicaler te worden.
• Bij de PS was men allerminst tevreden met de mail, tenminste toch bij fractieleider Ahmed Laaouej (PS), ook soms een heethoofd. Die schreef terug aan Bodson, zo weet Het Laatste Nieuws: “Deze dreigbrief is even onaanvaardbaar als walgelijk. De afkeer van de Kamerleden is groot, omdat deze weerzinwekkende dreiging ook getuigt van minachting voor hen. Als dat is wat je wil, laat dan mijn hoofd zien met een doelwit erop, maar bedreig onze Kamerleden niet.”
• Ondertussen werd op niveau van de voorzitters van PS en Vooruit geprobeerd de zaak te sussen, met de mutualiteit en vakbond. Maar gisteren in de Kamer bleek opnieuw de hoogspanning in het dossier: de vraag is of het nu nog door de plenaire gestemd wordt, voor het reces. De kans dat door het filibusteren het eerst nog naar de Raad van State moet voor advies, is tegelijk zeer groot.
• “Die hele evolutie is heel gevaarlijk. Dit zet enorm veel druk op de PS. Maar als je het middenveld niet meer mee hebt, dan heb je in je democratie wel een fors probleem. En wij zien elke dag dat de FGTB opschuift naar de PTB”, zo klinkt bij een regeringslid van Vivaldi als analyse. 

Genoteerd: Frank Vandenbroucke (Vooruit) heeft weer plannen, voor de langdurig zieken.

• Eén van de grootste factoren voor de lage werkzaamheidsgraad van België is het hoge aantal langdurig zieken: in totaal zitten ruim 450.000 mensen zo thuis. Vivaldi probeert er al langer iets aan te doen, onder meer door terug-naar-werkcoördinatoren, door artsen te laten anders voorschrijven met sensibilisering en ook door wat meer druk bij de werkgevers te leggen. Maar voorlopig blijft het allemaal braafjes, en de effecten zijn niet groot.
• Vooruit-vicepremier Frank Vandenbroucke kondigt nu aan in De Tijd dat hij verder wil gaan: hij wil maximale druk bij de werkgevers gaan leggen. Want die zijn voor bedienden maar één maand verantwoordelijk voor het doorbetalen van loon, daarna gaat de kost naar de ziekenkas. Voor arbeiders is dat zelfs maar twee weken. In Nederland is het twee jaar, op kosten van de werkgevers: het aantal langdurig zieken is veel lager.
• Dat voorstel zou meteen meer dan 400 miljoen opleveren, die dan in de vorm van lastenverlaging naar de werkgevers kan terugvloeien, in het kader van de fiscale hervorming. Zo kan men eventueel de MR paaien, die een “ingreep op de arbeidsmarkt” eiste. ‘Goede’ werkgevers, die geen langdurig zieken hebben, worden dan beloond, ‘slechte’ werkgevers bestraft.
• De vraag is of die vlieger opgaat: het VBO reageert al bijzonder negatief, zij vertrouwen de zaak niet. En tegelijk blijft het de vraag waarom Vandenbroucke dan niet werkt op de responsabilisering van de mutualiteiten zelf, wat hij nochtans aankondigde, toen hij anderhalf jaar geleden de langdurig zieken in een “globale aanpak” ging proberen terugdringen. 

Opvallend: In Nederland vallen de kopstukken als vliegen. Tegelijk komt de boezemvriendin van Demir bovendrijven.

• Geen Mark Rutte meer, als lijsttrekker en dus kandidaat-premier van de VVD. De grootste partij van Nederland moet zo op zoek naar een nieuw boegbeeld.
• En Rutte is niet alleen, ook het links-liberale D66 moet een nieuw gezicht zoeken: hun kopvrouw Sigrid Kaag heeft vandaag ook beslist om niet meer kandidaat te zijn. “Het vraagt allemaal te veel van mijn gezin”, zo gaf ze mee, bij haar vertrek. Dat een forse electorale nederlaag dreigt voor D66 speelt ongetwijfeld ook een rol.
• Zelfde verhaal bij het CDA, de Nederlandse christendemocraten, die als regeringspartij ook op een forse nederlaag afstevenen. Hun leider, Wopke Hoekstra, kondigde ook al deze week aan niet meer beschikbaar te zijn. Drie van de vier coalitiepartijen zullen dus met nieuwe gezichten komen.
• Daarbij kandideert de huidige minister van Justitie van de VVD openlijk naar de post van lijsttrekker: de 46 jarige Dilan Yesilgöz wil Mark Rutte opvolgen. En omdat een pak andere toppers feestelijk bedankt hebben, lijkt ze een open boulevard te krijgen.
• Opvallend was dat vanuit België meteen minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) de kandidatuur van Yesilgöz ondersteunde: “Ze is kandidaat bij onze zusterpartij VVD. Straks de eerste vrouwelijke minister-president van Nederland? We hebben wekelijks contact in onze strijd tegen drugsmaffia. Ze is een empathische pitbull. Oog en oor voor iedereen. Maar keihard in de aanpak van criminelen. Zo iemand heeft Nederland nodig.”
• Vraag is wel of Yesilgöz straks naar Van Quickenborne kijkt, als ze met haar VVD de banden aanhaalt in België. Want de Turks-Koerdische is zeer close met Zuhal Demir (N-VA): hun vaders komen uit hetzelfde dorp in Turkije, en hebben een heel gelijklopende achtergrond. Ze kennen elkaar privé ook goed. De kans dat dus niet Van Quickenborne, maar Demir, straks op een VVD-congres opduikt om te mogen speechen, is niet onbestaande.