De Belgische overheid moet dringend de staatsfinanciën hervormen om klaar te zijn voor de vergrijzingsschok, die de pensioenlasten de hoogte injaagt. Dat zegt de denktank Oeso in zijn doorlichting van de Belgische economie.

De Belgische staatsschuld dobbert sinds de overheidsredding van de banken rond 100 procent van het bruto binnenlands product. Dat is internationaal gezien een hoog peil, merkt de Oeso op. Maar het kan nog veel erger. Zonder maatregelen om de stijgende pensioenen en andere vergrijzingskosten op te vangen, stijgt de staatsschuld tegen 2060 verder door naar 200 procent van het bbp, zo illustreert de denktank in een onheilspellende grafiek.

Nog een ander cijfer: de pensioenlasten bedroegen in 2016 ongeveer 12 procent van het bbp. Dat stijgt naar 15 procent tegen 2070. De Belgische overheid treft dus best maatregelen voor die uitgavenschok, raadt de Oeso aan.

1. Saneer overheidsfinanciën

Dat kan op de eerste plaats door meer de staatsfinanciën te saneren, om zo meer budgettaire ruimte te creëren. De buffers in de Belgische staatsfinanciën zijn beperkt, stelt de Oeso vast, en er is niet meteen beterschap in zicht. Het begrotingstekort loopt dit jaar wellicht op tot 2 procent van het bbp.

De zwakke overheidsfinanciën vormen een dubbele handicap voor de beleidsmakers. Niet alleen kan de staat niets opzij zetten voor de vergrijzing, er is ook weinig ruimte voor stimulerend economisch beleid.

2. Koppel pensioenleeftijd aan levensverwachting

De Oeso dringt aan op een koppeling van de wettelijke pensioenleeftijd aan de levensverwachting. De denktank juicht alvast al toe dat de wettelijke pensioenleeftijd stijgt tot 67 jaar tegen 2030, maar wijst erop dat de leeftijd waarop de Belgen werkelijk met pensioen gaan relatief laag blijft.

Er moeten meer vijftig- en zestigplussers aan de slag blijven in België, vindt de Oeso. De denktank pleit, net als in het verleden, voor herscholingsprogramma’s voor oudere werknemers.

3. Harmoniseer pensioenstelsels

Nog een pijnpunt volgens de Oeso: de pensioenstelsels voor werknemers, ambtenaren en zelfstandigen liggen te ver uit elkaar en maken de zaken nodeloos complex. Ambtenaren hebben uitzicht op veel hogere pensioenen dan zelfstandigen.

‘De toename van het aantal zelfstandigen kunnen het systeem verder bemoeilijken. Want deze groep kan moeilijkheden ondervinden om het nodige aantal loopbaanjaren te halen die nodig zijn voor een minimumpensioen, wat kan leiden tot armoede op oudere leeftijd’, schrijft de Oeso.

Volgens de denktank moet een harmonisering van de pensioenstelsels een prioriteit zijn voor de Belgische beleidsmakers. Ook de werkgeversorganisatie VBO dringt hier op aan.

Enkele andere boodschappen van de Oeso:

• ‘Schaf het fiscaal gunstregime voor bedrijfswagens af’, stelt de Oeso voor. Dat kan een van de maatregelen zijn om de files rond Brussel en Antwerpen tegen te gaan, naast de invoering van een kilometerheffing. Volgens de Oeso-experten zouden pilootprojecten rond rekeningrijden tijdens piekperiodes in die twee steden een goed idee zijn.
• België blijft een goed land om in te leven, zo blijkt uit de welzijnsindicatoren. Positief is ook dat de economie jaar na jaar groeit, zij het aan een laag tempo. De voorbije vijf jaar bedroeg de gemiddelde groei 1,7 procent per jaar. Die groei schept ook relatief veel jobs.
• ‘Verminder het aantal uitzonderingen in het BTW-stelsel‘, is een andere aanbeveling. Door de vele gunstregimes haalt België relatief weinig uit de BTW, een typische belasting op consumptie. Dat heeft als keerzijde dat de inkomsten moeten komen uit de hoge lasten op arbeid.
• Door de records in woonkredieten, stapelen er zich risico’s op bij de Belgische banken, waarschuwt de Oeso nog.