De wijnkenners ontmaskerd of hoe willekeur de wijnindustrie domineert

In juni 1973 viel de Franse politie binnen in de kantoren van het gerenommeerde wijnhuis Cruse et Fils. Daar vonden ze bewijzen dat goedkope wijnen uit de Languedoc werden verkocht als Bordeaux die vijf keer duurder waren. Op een vat goedkope tafelwijn troffen ze de notitie ‘Kan als Beaujolais worden verkocht aan Amerikanen’. 18 mensen werden uiteindelijk voor de rechter gebracht, waarvan acht werden veroordeeld tot gevangenisstraffen en boetes van in totaal 8 miljoen dollar.

Wijnfraude is van alle tijden. En het is tegen voormelde achtergrond dat de Amerikaan Robert M. Parker, een invloedrijke wijn-journalist uit de VS, in 1978 zijn wijngids zou lanceren. The Wine Advocate en Robert Parker behoren inmiddels tot de meest invloedrijke stemmen in de wijnindustrie. Parker proeft meerdere duizenden wijnen per jaar. Deze wijnen worden ingedeeld op een 100-punten schaal. Wijnen met meer dan 90 punten zijn de A-wijnen. De gouden medailles die Parker uitreikt zijn dermate invloedrijk dat gerenommeerde wijnhuizen  makkelijk 1 miljoen dollar besteden om hun wijnen in de competitie te brengen. Een fles die 1 punt stijgt binnen Parker’s systeem wordt gemiddeld 7% duurder.

Tot daar het goede nieuws, want in essay dat in The Wall Street Journal verscheen, maakt Robert Hodgson, een gepensioneerd hoogleraar statistiek (en amateur-wijnkenner), brandhout van dit soort gidsen. Hodgson verbaasde zich over het feit dat  de uitkomsten van wijnproeverijen en -competities elkaar zo vaak tegenspraken. Een wijn die in de ene competitie aan de top staat, wordt in een andere in de vernieling geschreven. Hij legde een reeks keuringen naast elkaar en kwam tot vaak halucinante conclusies:

1. Smaak: uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat zelfs de meest doorgewinterde wijnkenner niet meer dan 3 à 4 smaken uit elkaar kan houden, maar een fles Silverado Limited Cabernet Sauvignon uit 2005 werd door de Wine News omschreven als: ‘stofferig, krijtgeuren met een vleugje munt, pruim, tabak en leder. Smaakvolle kers met een parfum van  gerookte eik’. 8 geuren of smaken dus. Exact dezelfde wijn krijgt op The Wine Advocate de omschrijving: ‘veelbelovend aroma van lavendel, geroosterde kruiden, bosbessen en zwarte bessen.’ 12 smaken dus om een en dezelfde fles te omschrijven en geen enkele van de 12 smaken komt in beide omschrijvingen voor.

2. Beïnvloeding: Tien jaar geleden liet de Franse onderzoeker Fréderic Brochet 57 Franse wijnexperts twee identieke, middelmatige Bordeauxwijnen proeven. Een werd uitgeschonken in een Grand Cru-fles, de andere in een fles waarin normaal huiswijn wordt bewaard. Conclusie: de Bordeaux in de Grand Cru-fles kreeg excellente kritieken; dezelfde wijn uitgeschonken als tafelwijn werd door de meerderheid van de experts omschreven met adjectieven als ‘ongebalanceerd’ en ‘plat’.

Daarop vroeg en verkreeg Hodgson de medewerking van een van de belangrijkste jury’s van wijnen in de Verenigde Staten (California State Fair Wine Competition) voor een langjarig onderzoek. Die jury van zeventig leden proeft normaliter 100 wijnen in twee dagen. Ook hun gezag is groot, want hun bevindingen bepalen het lot van de wijnen op de markt. Hodgson schotelde deze jury opnieuw 100 wijnen voor, maar zonder dat ze het wisten kwam iedere wijn vier keer voor in de test. Resultaat: eenzelfde wijn kreeg beoordelingen die gemiddeld 4 punten uit elkaar lagen. (85 werd 81 en daarna 89), maar er waren ook verschillen tot 10 punten (waarbij 79 eerst 89 en dan 69 werd). Hodgson deed die testen verschillende jaren na elkaar en ook dat leverde verrassingen op, want juryleden die het ene jaar redelijk consistent waren geweest in hun beoordelingen, bleken een jaar later juist klungels. Hun ogenschijnlijk rechtlijnige bevindingen leken een jaar later gewoon toeval te zijn geweest. De resultaten werden in januari gepubliceerd in het Journal of Wine Economics. En de resultaten waren niet mooi: de jury had geen verstand van wijn. Erger nog, in september maakte de nieuwsbrief The California Grapevine de beste wijnen van het jaar bekend. Toen Hodgson de gegevens onderzocht bleek dat wijnen die in een categorie goud wonnen meestal kansloos waren in andere categorieën. ‘De medailles leken willekeurig te zijn verdeeld, met een kans van 9% dat eender welke deelnemende wijn wel ergens goud zou winnen. De toekenning van de medailles is identiek aan het toekennen van een prijs met een enkel criterium als maatstaf: geluk!’, schreef Hodgson in zijn slotconclusie.