Minister van Overheidsbedrijven en vicepremier Petra De Sutter (Groen) blijft in woelig water. “Dit wordt kantje boordje”, zo zegt een Vivaldi-kopstuk over haar politieke lot. “Alweer groene leugens”, zo zucht een partijvoorzitter binnen de meerderheid. Voorlopig geniet De Sutter nog steun, zeker haar eigen partij gaat helemaal achter haar staan. Maar in de Kamer volgende week moet ze met een sluitende uitleg komen. Zo dreigt De Sutter, met haar partij, de politieke prijs te gaan betalen van heel de schandaalsfeer rond Bpost, die nu al weken woedt. Druppelsgewijs lekt oud-CEO Dirk Tirez immers informatie, die haar én ook Audrey Hanard, de voorzitster van de raad van bestuur van Bpost, mee in het moeras moet sleuren. Want gisteren dook nieuwe bezwarende communicatie op tussen het kabinet De Sutter en Tirez uit 2021, die aantoont dat minstens één expert op het kabinet ook op het omstreden krantencontract werkte, en vooral dat er toch wel héél innige banden waren tussen het kabinet en het overheidsbedrijf. Tirez en de kabinetschef van De Sutter overlegden zonder schroom over hoe de minister het krantencontract kon blijven verdedigen aan de volle prijs. Ook een hele reeks contacten tussen Hanard en de PS-top tonen opnieuw aan hoe het krantencontract politieke dynamiet was (en is). Dat is hoogst vervelend voor Bpost zelf, dat gisteren aankondigde nog maanden verder te moeten, zonder CEO. Hanard is daarbij net de tijdelijke kapitein op het schip.

In het nieuws: Ex-CEO Dirk Tirez lekt zijn sms-verkeer met het kabinet De Sutter én met Audrey Hanard.

De details: Daaruit blijkt op de eerste plaats hoe direct de lijnen waren om over honderden miljoen euro’s overheidssteun te praten. “De minister gaat haar best doen in kern morgen”, zo stelde de kabinetschef van De Sutter de CEO van Bpost gerust.

• Groen leek de les van Sarah Schlitz (Ecolo) te hebben geleerd: snel en duidelijk een knieval uitvoeren, bij een politieke fout. Petra De Sutter leek dat begin deze week feilloos uit te voeren.
• Want nadat er een torpedo kwam, in de vorm van het nieuws dat Bpost twee medewerkers op het kabinet van De Sutter altijd bleef doorbetalen, inclusief bonussen, zette De Sutter snel en helder een defensie op:
  • Er was volgens haar “geen sprake van belangenvermenging”, ze stak “haar hand in het vuur voor de onafhankelijkheid van beide medewerkers“.
  • Maar wel: beide experten zouden voortaan wel op de payroll van het kabinet komen, “om elke schijn van partijdigheid weg te nemen”.
  • Plus, De Sutter stelde dat beiden “enkel op de beheersovereenkomst werkten, en niet op de omstreden overheidscontracten”.
• Alleen, donderdag vuurden zowel De Tijd als De Standaard een tweede torpedo af. Een vertrouwelijke conversatie op WhatsApp lekte in de kranten. De bron was nogal doorzichtig: Tirez zelf. Hij heeft als enige de whatsappjes, naast het kabinet. En hij leeft steeds meer in onmin met de huidige leiding van Bpost én met minister De Sutter. Eerder stuurde hij ook die eerste torpedo, het nieuws dat twee kabinetsleden van de groene minister gewoon op de payroll stonden bij Bpost.
• “Ik zie morgen de vakbonden. Klopt het dat het bedrag van de jaarlijkse krantenconcessie zou zakken van 170 miljoen naar 110 miljoen euro?”, zo stuurt Dirk Tirez, de toenmalige CEO van Bpost, op 24 maart 2021 via WhatsApp naar de kabinetschef van De Sutter, Kurt Van Raemdonck.
• Daarbij schermt Tirez meteen met “4.500 mensen, die werken op die bedeling van kranten en tijdschriften”: een forse overdrijving, zelfs volgens cijfers van de eigen vakbond.
• Dat het hierbij gaat om een gunning van een concessie, wat dus in principe in een vrije markt zou moeten gebeuren, tussen verschillende spelers, lijkt compleet niet aan de orde in het gesprek. Achteraf zal blijken dat daar net het probleem zit: er is onder één hoedje gespeeld tussen Bpost en de krantenuitgevers, om elke potentiële andere bieder stil te leggen.
• Zonder schroom antwoordt de kabinetschef aan de CEO van het beursgenoteerde bedrijf: “Er is daar inderdaad discussie over morgen in de kern, ik stuur uw bekommernis door naar de minister. Catherine Wijnants heeft dit gevolgd, ik check, er is vanuit liberale hoek gepleit voor verlaging budget met 10 procent én degressiviteit op een of andere manier, wat dat ook moge betekenen, ik zoek uit, Kurt.”
• Even later volgen nog twee berichten vanop het kabinet De Sutter, aan de CEO:
  • “Minister gaat haar best doen in kern morgen, K.”
  • “110 miljoen is eigenlijk enkel een VLD-standpunt, die initieel gingen voor geen concessie, ze staan wat geïsoleerd, ik denk niet dat budget veel zal dalen, K.”
• Uiteindelijk zal het krantencontract op 125 miljoen euro eindigen, na een nachtelijke oorlog tussen PS en Open Vld, tijdens het nachtelijk overleg voor de begrotingsopmaak in oktober 2022. Pas in het najaar van 2022 volgt dan de bekentenis van de Bpost-top dat ze ongeoorloofde contacten hadden met de top van de krantenuitgevers, en volgt een onderzoek van de BMA, de concurrentiewaakhond, én het parket.

De vaststelling: Andermaal moet De Sutter bijsturen. Dat maakt haar positie wankel.

• Dat Tirez met zijn lek zelf zo nog eens bevestigt hoe innig de banden waren tussen het beursgenoteerde bedrijf enerzijds, en de overheid zelf, en hoe nonchalant omgesprongen werd met de regels rond de gunning van een overheidscontract zoals de krantenconcessie, lijkt hem niet te deren. Want de ex-CEO levert zo wel zélf opnieuw bewijs van een vergaande, ongezonde verstrengeling met de overheid, en eigenlijk normvervaging aan de top van Bpost, met zijn whatsappjes.
• Maar het was Tirez te doen om één naam, in die conversatie: Catherine Wijnants. Zij is één van beide experten die van Bpost gedetacheerd is, een topper bij Bpost als ‘senior legal council’, die op voorzet van Tirez ook altijd op de payroll van het beursgenoteerde bedrijf is gebleven en straks na haar periode op het kabinet terugkeert naar het overheidsbedrijf.
• Want De Sutter beweerde “dat beide experten op geen enkele van de omstreden contracten werkte”, dus ook Wijnants niet. Dat blijkt zo niet te kloppen. “De whatsapps illustreren de professionele band tussen het voogdijkabinet van Overheidsbedrijven en Bpost waarin vragen ter verduidelijking en om informatie normaal zijn. Het appverkeer wijst niet op een verdachte verhouding tussen het kabinet en Bpost”, zo wimpelde de woordvoerder van De Sutter in De Tijd initieel de zaak af.
• Een paar uur later reageerde De Sutter, die op verlof is in Frankrijk, dan ook zelf via Twitter.
  • “Ik herhaal dat er van belangenvermenging geen sprake is. Het is onjuist dat een medewerker afkomstig van bij Bpost ingezet zou zijn om het krantencontract mee te onderhandelen. Dit dossier behoort toe aan collega Minister Pierre-Yves Dermagne (PS).”
  • Op de vraag waarom de naam van Wijnants dan wel expliciet genoemd werd door haar kabinetschef tegenover Tirez, antwoordt ze niet: “De medewerker die vanop mijn kabinet het dossier rond dat contract van collega Dermagne opvolgde, is de medewerker die alle dossiers van Dermagne opvolgt en geen enkele link heeft met Bpost. Dat kunnen alle andere partijen in de regering bevestigen.”
  • En tenslotte: “Ik zal volgende week in het parlement alle vragen beantwoorden over het werk van mijn kabinet de voorbije tweeënhalf jaar.”

De essentie: De Sutter geniet de expliciete steun van haar eigen partij. Maar binnen de meerderheid mort men.

• Binnen Vivaldi rommelt het, bij meerdere coalitiepartners is het ongenoegen groot over het gebrek aan professionalisme. “Had men dit niet op voorhand kunnen beseffen, dat medewerkers van Bpost op de payroll houden geen goed idee is? Wie op dat kabinet controleert zoiets dan niet?”, is bij andere kabinetten te horen.
• Het hele beeld rond De Sutter gaat in tegen het imago van “deugdelijk bestuur” dat Groen graag ophangt van zichzelf. “Ik vraag mij toch echt af wat Kristof Calvo (Groen) daar nu allemaal over te zeggen heeft“, zo opperde een partijvoorzitter van Vivaldi eerder deze week al.
• “Alweer groene leugens. Want men beweerde dat die twee nooit aan het omstreden dossier hebben gewerkt. En nu zijn er sms’en die het tegendeel bewijzen”, zo is het harde oordeel van een andere partijvoorzitter uit de meerderheid.
• “Dit wordt toch kantje boordje voor De Sutter. Voorlopig heeft ze nog steun, maar ze zal het volgende week in de Kamer goed moeten uitleggen”, zo is bij een ander kopstuk te horen.
• Zo verschuift de druk naar volgende week, deze week is immers nog vakantie in de Wetstraat: het Franstalige onderwijs heeft nu hun paasvakantie. Een toeval dat De Sutter voorlopig goed uitkomt: de temperatuur daalt na een paar dagen. Maar de oppositie slijpt alvast de messen:
  • “Een minister en haar kabinet die actief lobbyen om een overheidsbedrijf zoveel mogelijk geld toe te stoppen (tegen het algemeen belang in) als dat bewezen is, zou ze niet langer mogen aanblijven”, zo reageerde Michael Freilich (N-VA).
  • “De positie van De Sutter wordt steeds minder houdbaar. De belangen van de regering bij Bpost werden verdedigd en onderhandeld door… medewerkers rechtstreeks betaald door Bpost”, zo stelde ook Tom Van Grieken (Vlaams Belang)
• Maar belangrijk voor De Sutter: haar eigen partij steunt haar volmondig en zonder reserves. “Er is geen sprake van belangenvermenging. Al maanden geleden heeft Petra na een zelf gevraagde audit bijgestuurd. Openheid in het parlement, sereniteit in de reactie. Ook na de insinuaties en operatie beschadiging. Trots op Petra”, zo tweette voorzitter Jeremie Vaneeckhout (Groen).
• En opvallend: ook co-voorzitter Nadia Naji (Groen) én Brussels minister Elke Van den Brandt (Groen) hebben het erover dat De Sutter “maanden geleden al een externe audit bestelde van Bpost“. Gevraagd naar over welke audit de drie het hebben, die De Sutter dan wel zou besteld hebben, kwam geen helder antwoord van bij Groen: Bpost voerde zelf een reeks ‘compliance reviews’ of interne audits uit, op eigen initiatief. En er is een audit van de regering naar de werkelijke kostprijs van het krantencontract, maar die is nog niet eens opgestart.
• Hoe dan ook: bij Groen geen enkele intentie om hun boegbeeld te lossen. Moest vicepremier De Sutter moeten gaan, dan zou dat voor de Vlaamse groenen meteen een ramp zijn, die niet te vergelijken valt met de exit van iemand van tweede orde, zoals Schlitz vorige maand bij Ecolo.

En het gaat maar door: Vanmorgen een nieuwe torpedo, nu naar Audrey Hanard.

• Deze keer is de aanval gericht aan Audrey Hanard, de voorzitter van de raad van bestuur van Bpost en van PS-signatuur. Zij was een opvallende aanwezige, gisteren op de persconferentie van de kwartaalresultaten van Bpost: de facto is zij nu de leider van het postbedrijf, bij gebrek aan CEO.
• Meteen werd Hanard ook aangesproken over haar contacten met verschillende PS-kopstukken, zowel minister Dermagne als PS-voorzitter Paul Magnette (PS) over het omstreden krantencontract. “Als voorzitter van raad van bestuur is het mijn rol om contacten te leggen met verschillende aandeelhouders en ook de hoofdaandeelhouder. In die zin heb ik contacten met verschillende ministers en verantwoordelijken over de strategie van het bedrijf”, zo gaf ze toe.
• En nog: “Ik heb contacten gehad, over het belang van dat contract, ook voor ons, om te polsen wat zij belangrijk vonden. Maar er kan geen sprake zijn van beïnvloeding, dat heeft een audit bevestigd”, zo stelde Hanard.
• Vandaag in De Standaard blijken die contacten toch bijzonder intensief, en mogelijkerwijze niet helemaal fair, naar de concurrenten van Bpost toe. Want over dat krantencontract moesten alle kandidaten vragen aan de overheid stellen op een open forum, waar iedereen dan het antwoord kon lezen. Maar Bpost wilde dat niet doen: ze wilden de concurrentie geen inzage geven. En dus verliepen, volgens de versie van Tirez, de contacten via Hanard en het kabinet van Dermagne.
• “I should probably not share here…” stuurt ze onder meer na Tirez, na een contact met het kabinet, om vervolgens de uitleg te geven over welke parameters men zou hanteren voor de postconcessie. Later volgen opnieuw berichten van Hanard naar Tirez, die ze laat weten “dat het dossier goed opschiet”, en ook nadat ze Magnette en Elio Di Rupo (PS) heeft gezien.
• Eind augustus 2022 belegde Hanard opnieuw een meeting met haarzelf en Tirez, en de PS-top in de boardroom van Bpost, met Magnette, Dermagne en beider kabinetschefs. Daarbij ging het over het forse absenteïsme van het Bpost-personeel. Volgens de versie van Tirez wilde de PS daar niet op ingrijpen.

The Big Picture: Bpost is nog lang niet verlost van de ellende.

• Hanard bevestigde tegelijk nog eens dat er nog niet meteen een nieuwe CEO klaarstaat, vijf maanden na de exit van Dirk Tirez. De zoektocht zal wellicht nog maanden duren. “Vooraleer we de zoektocht opstartten, wat we recentelijk gedaan hebben, wilden we eerst binnen de raad van bestuur consensus vinden over welk profiel.” Dat maakt dat Bpost nog maanden zonder echte kapitein verder moet.
• Dat is niet het enige slecht nieuws voor aandeelhouders van Bpost. Het bedrijf zegt geen zicht te hebben op wanneer de financiële impact duidelijk zal zijn van de onderzoeken rond prijsmanipulatie. Interim-CEO Philippe Dartienne erkende in de persconferentie dat de aanslepende onzekerheid rond de lopende onderzoeken de beurskoers van Bpost geen deugd kan doen. “We zitten in het slechtst mogelijke scenario: we hebben het probleem geïdentificeerd, maar we kunnen nog niet zeggen wanneer precies we het zullen oplossen.”
• De Bpost-top sprak opnieuw over drie overheidscontracten die problematisch zijn: de nummerplaten, de boetes en de overheidsrekeningen. Maar het is niet uitgesloten dat daar nog dossiers bijkomen. “In de logica om transparant te zijn, blijven we kijken naar andere lopende dossiers”, verklaarde Hanard. “Omwille van de confidentialiteit en om de kwaliteit van de conclusies te waarborgen, kunnen we in dit stadium niet meer informatie delen over de lopende onderzoeken.”
• En dan is er nog het allereerste dossier dat voorafging aan de jongste forensische audit, het inmiddels beruchte krantenbedelingscontract. Wat beleggers, en ook de grootste aandeelhouder, de staat, vooral interesseert, is of en hoeveel de concurrentiewaakhond BMA Bpost zal beboeten wegens marktmanipulatie in het krantendossier.
• Letterlijk stelde het bedrijf: “Gelet op de onzekerheid die gepaard gaat met de onderzoeken van de BMA en de doorlichting door de regering, acht Bpost de blootstelling aan een uitstroom van kasmiddelen op dit moment mogelijk maar niet waarschijnlijk. Bpost kan in dit stadium echter geen inschatting geven.”
• De redenering erachter is wel helder: Bpost stapte zelf, als eerste naar die BMA om te gaan biechten als spijtoptant. Doorgaans zijn de boetes dan veel lichter. Voor DPG Media, dat pas daarna in het vizier kwam, is dat niet het geval.

Genoteerd: Per kop hebben de Belgen de meeste staatsschuld van heel Europa.

• Een nieuw overzicht van vermogensbeheerder Janus Henderson oogt spectaculair, in negatieve zin, voor België. Want per inwoner kleeft er 53.280 dollar staatsschuld (bijna 48.000 euro is dat) aan vast. Daarmee is België de Europese kampioen, de wereldkampioen is de VS, met meer dan 74.000 dollar per persoon. Ook Japan heeft nog meer schulden.
• Die ‘Sovereign Debt Index’ is een beetje verwarrend, ze berekent de schuld per inwoner. Want meestal bekijkt men schuld op ‘draagkracht’, ten opzichte van de hele economie: heeft een land de capaciteit om terug te betalen? En dus plaatst men die schuld in verhouding tot het bruto nationaal product, de welvaart die gecreëerd wordt.  
• Dat percentage is veel couranter, en geeft voor België bijvoorbeeld een cijfer van zo’n 105 procent. In dat rijtje van vergelijkingen zit dit land in Europa dus wel in het peloton van ‘Club Med’-landen, maar is het niet het allerslechtste. Griekenland heeft een schuld van 171 procent ten opzichte van het bbp, Italië zit aan 144 procent, Portugal, Spanje en Frankrijk aan elk tussen de 114 en 112 procent.
• Maar in de ranking van Janus Henderson staat België op één in Europa, en Ierland op twee. Italië is derde. Maar die hoge schuld is niet vrijblijvend, zo waarschuwt het bureau “De hoge rente zal de rentelasten voor de overheid verder doen stijgen. Dit zal een aanzienlijke druk leggen op de belastingbetalers en de overheidsdiensten.”

Genoteerd: Vliegen binnenkort Belgische F-16’s door het Oekraïense luchtruim?

• Een opvallende persconferentie gisteren in Den Haag, waar gastheer en Nederlands minister-president Mark Rutte bezoek had van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en Belgisch premier Alexander De Croo. Zelensky droeg zijn traditionele kakigroene trui, in tegenstelling tot bij zijn toespraak voor het Europees Parlement, waar hij in zwarte trui sprak over de nauwe banden tussen Oekraïne en de EU. Dit keer dus een groene sweater; Zelensky zocht opnieuw wapens.
• En die lijkt hij ook te gaan krijgen. Premier De Croo maakte aan de pers bekend dat gewerkt werd aan een nieuw militair steunpakket, dat eind deze maand zou afgeklopt worden. Welk materiaal België nog kan leveren aan Oekraïne, en welk het zelf nog kan missen om de operabiliteit van Defensie niet in gevaar te brengen, is voorlopig nog niet bekend. Wel gaan geruchten de ronde dat België naar de defensie-industrie kijkt voor de aankoop van pantservoertuigen en zelfs Leopard 1-tanks. Onder meer OIP heeft in Doornik honderden voertuigen op stock staan. 
• Straffer nog waren de uitspraken van Mark Rutte, die hintte op de levering van F-16-gevechtsvliegtuigen. “Er zijn geen taboes en we werken er intensief aan. Maar we zijn er nog niet”. En opvallend: België wordt daarbij in bad gesleurd, net als Denemarken en het Verenigd Koninkrijk. Dat wil niet meteen zeggen dat al deze landen F-16’s gaan leveren: het VK bezit er zelfs geen.
• Voor België zou dat wel kunnen: de F-16’s van de Luchtcomponent worden vanaf eind dit jaar vervangen door F-35’s. Men speculeert dan ook dat België nadenkt over een vervroegde uitfasering van de vliegtuigen met het meeste vlieguren, die dan aan Oekraïne kunnen worden geleverd. Maar ook een samenwerkingsverband voor opleiding, onderhoud of levering van wisselstukken behoort nog tot de opties.

Om te volgen: Raakt de Vlaamse regering uit de discussie rond hun klimaatplan?

• In het verleden kletterde het al heftig tussen de N-VA en Zuhal Demir enerzijds en de Open Vld en Bart Somers anderzijds, over de Vlaamse klimaatambities. Terwijl de N-VA op de rem stond, wilden de liberalen verder gaan, om zo ook de federale plannen wat te kunnen ondersteunen, op vlak van klimaat.
• Vanmorgen staat het dossier terug op de agenda aan het Martelarenplein, de doelstelling van 40 procent CO2-reductie tegen 2030, ten opzichte van 2005, blijft daarbij dezelfde. Niemand wilde vooraf te veel de discussie oppoken: over de subsidies van de zonnepanelen vochten Demir en Somers de afgelopen weken al een oorlogje uit, dat nog niet beslecht is.
• Alleen, de huidige plannen van de Vlaamse regering volstaan niet, om dat doel van 40 procent te halen. Want onder meer het plan om de verkoop van nieuwe auto’s met verbrandingsmotor te bannen, raakte er federaal dan weer niet door. Maar het idee van Lydia Peeters (Open Vld) om opnieuw de kilometerheffing te bekijken, is al doodverklaard door N-VA. Nu zou er wel een uitbreiding voor zo’n heffing voor vrachtwagens komen, als consensus.
• Opnieuw premies gaan invoeren voor elektrische wagens, wat een tijdje gebeurde vanuit Vlaanderen, wil men eigenlijk niet gaan doen: dat zou jojo-beleid zijn. Eerder zal de verkeersbelasting voor die wagens nog verder verlaagd worden.
• Tegelijk besliste Demir wel al om de vergunningen voor nieuwe windmolens makkelijker te maken, dat bericht De Tijd. Vandaag is de doorlooptijd van het plaatsen van zo’n windmolen meer dan 8 jaar: vaak omdat er allerlei protest is en dus ellenlange juridische procedures. De helft van alle windmolens die men wil bouwen, wordt juridisch aangevallen.
• Het ultieme orgaan daarbij is de Raad voor Vergunningsbetwisting. Die moet nu sneller de zaken van windmolens gaan behandelen: uiterlijk na 9 maanden. En de regel dat geen windmolens gebouwd mogen worden in een “landelijk waardevol agrarisch gebied” wordt geschrapt: daardoor komt veel meer gebied in aanmerking. En, in zogenaamde bufferzones langs autosnelwegen zal ook makkelijker gebouwd kunnen worden.
• Ook gemeenten, die vaak dwarsliggen omdat ze gevoelig zijn voor een lokale actiegroep, krijgen tenslotte minder slagkracht om nog te blokkeren.

Tenslotte: De manier waarop Brusselse schepenen hun lint dragen moet “vrouwvriendelijker”.

• Terwijl een Brusselse delegatie ondertussen Kyiv heeft bereikt, om mee de stad weer te helpen opbouwen (hoeveel politiezones komen er dan straks in de Oekraïense hoofdstad?, vraagt een mens zich vervolgens spontaan af), timmert de Brusselse regering in eigen land keihard verder aan de weg.
• Want de Brusselse minister van Lokaal Bestuur (jawel, die is er) Bernard Clerfayt (DéFI) kwam gisteren met een belangrijke mededeling in zijn parlement: “De Brusselse burgemeesters en schepenen krijgen vanaf 2024 een sekseneutrale draagwijze van hun lint”.
• Brussel verandert ook de kleuren van die linten van schepenen: het tricolore is voor de burgemeesters, maar de schepenen, die het geel-zwart van Brabant droegen tot nu toe, moeten voortaan een geel-blauw lint dragen, de kleuren van Brussel.
• En nu onderneemt Clerfayt nog een volgende grondige hervorming: het huidige systeem, waarbij de sjerp op de heup wordt gedragen vindt de minister “te mannelijk”. Hij haalde er prompt de Franstalige pers mee.
• “Vraag het aan veel vrouwen: een pak van hen vindt het onaantrekkelijk om het lint rond het middel te dragen.” Gekozen mannen en vrouwen in het veld zullen daarom binnenkort de sjerp of lint ‘à la française’ moeten dragen. Dat wil zeggen: van de linkerschouder naar de rechterhand. “We hebben nu vijf vrouwelijke burgemeesters in Brussel en ik ben blij dat de functie vrouwelijker wordt. We moeten dus het dragen van de sjaal aanpassen, want die is neutraler.”
• In Kyiv volgen ze zonder twijfel met aandacht deze Brusselse bevrijdingsstrijd. In het Brussels Parlement zelf waren toch wel wat bedenkingen: een pak schepenen en burgemeesters dragen het eigenlijk al à la française, en niets in de huidige regels belet dat ook. Dat de Brusselse minister misschien eerder eens focust op andere hervormingen bij de 19 gemeenten in de versplinterde hoofdstad, lijkt niemand te willen aankaarten.