Een stijging in olieprijzen doet wonderen. De universiteit van Texas is op weg om zijn beste jaar ooit te boeken omdat het 800.000 hectare land die ze bezit in het Permian Basin verhuurt aan oliebedrijven die daar dagelijks 300.000 vaten olie oppompen. Het Saoedische olieconcern Aramco zag zijn nettowinst in het tweede kwartaal van 2022 met 90 procent stijgen in vergelijking met een jaar eerder. De winst klom tot 48,4 miljard dollar en een feitelijk globaal record. Maar er is ook altijd een uitzondering die de regel bevestigt. Dat is in deze Afrika’s grootste oliestaat Nigeria. Die beleeft momenteel wat men in de economie “de perfecte storm” noemt: lage olieproductie en een grote vraag naar dollars.

Olie is goed voor 70,8 procent van de Nigeriaanse export. Tijdens de voorbije 21 jaar ging de referentieprijs van een vat olie onophoudelijk op en neer tussen de 15 en 130 euro. Hoge olieprijzen zetten de lokale leiders aan tot fiscaal onverantwoord beleid, zoals buitensporige uitgaven, zelfingenomen openbare werken, gesubsidieerde import van verfijnde olieproducten, manipulatie van wisselkoersen en een grote mate van protectionisme. In periodes van hoogconjunctuur gooide Nigeria oliegeld over de balk en in periodes van lagere olieprijzen zag het zich genoodzaakt om geld te lenen.

Wie flessenwater kan betalen, behoort tot de middenklasse

80 miljoen van de 200 miljoen Nigerianen leven volgens de Wereldbank nog altijd onder de armoededrempel van 1,90 dollar per dag. De term ‘middenklasse’ wordt in Nigeria gedefinieerd als het vermogen om flessenwater en een generator aan te schaffen.

Ook nu zit Nigeria opnieuw in de hoek waar de klappen vallen, want opnieuw slaagt het land er niet in om van de gestegen olieprijzen te profiteren. Het land pompt nog amper 1,1 miljoen vaten per dag op, ver onder ’s lands Opec-quotum van 1,8 miljoen vaten. Was Nigeria in 2021 nog de grootste olieproducent van Afrika, dan moet het die titel sinds kort aan Angola laten.

Benzinesubsidies doen Afrika’s grootste olieproducent de das om

De benzinesubsidie die autobezitters een prijs van 0,40 dollar per liter garandeert, kost de Nigeriaans overheid steeds meer geld. Want hoe hoger de olieprijs, hoe groter het verschil tussen de werkelijke en de gesubsidieerde prijs (zie grafiek The Economist links). Nigeria zal dit jaar naar schatting 9,6 miljard dollar uitgeven aan oliesubsidies, ongeveer 2 procent van zijn bruto binnenlands product en bijna 10 keer het begrote bedrag. 

Massale diefstal van olie

Dan is er de massale diefstal van olie. De schattingen lopen uiteen, maar de toezichthouder van de olie-industrie schat dat dieven 108.000 vaten per dag stelen. Dat is ongeveer 7% van de productie. Dit kostte de regering in het eerste kwartaal 1 miljard dollar. Anderen schatten dat zeker 20% van Nigeria’s olie wordt gestolen. 

Inflatie 40 procent?

Dat heeft ook gevolgen voor de deviezen die het land nodig heeft. Omdat de Nigeriaanse naira steeds minder waard wordt, vluchten Nigeriaanse investeerders naar de dollar. De inflatie bedroeg in augustus officieel meer dan 20 procent; maar wordt door waarnemers makkelijk op het dubbele geschat.

Een chronisch tekort aan dollars

De voorraad dollars wordt met de dag schaarser. Aan de aanbodzijde zijn er de geslonken olie-inkomsten; aan de vraagzijde zijn er de 100.000 Nigerianen die in het buitenland studeren en in september hun toegangsgeld moeten overmaken. 

De schaarste is zo groot dat grote internationale luchtvaartmaatschappijen vanaf september de vluchten van en naar Nigeria dreigt op te schorten zolang de Nigeriaanse centrale bank niet 265 miljoen dollar vrijgeeft van de geschatte 464 miljoen dollar die de luchtvaartmaatschappijen naar eigen zeggen tegoed hebben.

Valutahandelaren en investeerders zeggen dat Nigeria’s chronische dollartekort – ook een constante klacht van bedrijven die in het land actief zijn – onlangs in een crisis is beland. 

De perfecte storm

De lokale munt naira, die officieel tegen 421 naira per dollar noteert, is op de parallelmarkt gedaald tot 700 naira per dollar, en er wordt gesproken over een verdere verzwakking. 

“Het is echt een perfecte storm,” zegt Iyin Aboyeji, een fintech-ondernemer in Lagos, in de Financial Times. “Niemand had het kunnen voorzien: een lage olieproductie en een grote vraag naar dollars.”