Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v) triomfeert na het sluiten van de nieuwe Europese immigratiedeal. In België weerklinkt kritiek: de wet gaat te ver voor Ecolo en niet ver genoeg voor N-VA en Vlaams Belang.

In het nieuws: een deal vanmorgen vroeg over het Europees migratiepact in het Europees Parlement.

• Een opvallende timing: in Frankrijk realiseert Emmanuel Macron met het Rassemblement National van Marine Le Pen een omstreden, want strenge nieuwe immigratiewet. En net vanmorgen komt er witte rook vanuit de Europese Unie over een veel breder project. “Er is een politiek akkoord bereikt over de vijf dossiers van het nieuwe Pact over migratie en asiel”, zo meldt het Spaanse voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie.
• Spanje lukte er dus nog op de valreep in om met het Europees Parlement een akkoord te vinden, voor België in januari het stokje van het voorzitterschap overneemt. De deal is meteen het resultaat van jaren onderhandelen. 
• Na een eerste mislukking in 2016, die volgde op de vluchtelingencrisis, deed de Europese Commissie in 2020 een nieuw voorstel. Het heeft opnieuw drie lange jaren geduurd om een politiek akkoord te bereiken, dat nog moest worden goedgekeurd door de Raad en het Europees Parlement. Dat is vannacht dus gelukt.
• Het doel is om vóór de verkiezingen van juni 2024 te landen met de technische uitwerking en de zaak te finaliseren. De onderliggende reden van het succes is niet ver te zoeken: heel veel partijen beseften dat de druk van extreemrechts in heel Europa gigantisch is.
• Wat is nu inhoudelijk beslist?
  • De controles op de komst van migranten naar de EU worden versterkt. 
  • Er komen ook gesloten centra aan de grenzen om degenen die niet aan de criteria voor asiel voldoen sneller terug te sturen. 
  • De Dublin-regel dat het eerste land van binnenkomst in de EU van een asielzoeker verantwoordelijk is voor zijn dossier blijft behouden. 
  • Maar er wordt een verplicht solidariteitsmechanisme tussen de landen toegevoegd om de landen onder migratiedruk, zoals Italië of Griekenland, te ontlasten. 
  • Ofwel nemen de andere EU-landen meer vluchtelingen op, ofwel betalen ze een compensatie aan de grootste opvanglanden.
• Heel concreet zal de “filtrage” van migranten worden versterkt. Zelfs gezinnen met kinderen jonger dan 12 jaar kunnen worden uitgezet na hun verblijf in een gesloten centrum. Dit was een uitdrukkelijke vraag van de lidstaten in de Europese Raad. Het Parlement heeft garanties verkregen over een mechanisme voor monitoring van de fundamentele rechten in deze grensprocedures.
• In 2023 kwam de migratiekwestie in Europa heel fors terug op de agenda, met maar liefst 355.000 grensoverschrijdingen van de buitengrenzen van de EU, een stijging van 17%, volgens Frontex. Het EU-asielagentschap (EUAA) meldt dat het aantal asielaanvragen tegen het einde van 2023 meer dan een miljoen zou kunnen bedragen.

De reacties: Niemand lijkt echt enthousiast, op rechts en op links.

• Voor België was Europarlementariër Assita Kanko (N-VA) een van de onderhandelaars. Voor haar brengt “deze overeenkomst enkele verbeteringen ten opzichte van de huidige situatie”, maar ze ziet geen echte paradigmaverschuiving: “De broodnodige grote verandering in Europa vindt helaas niet plaats op dit moment.”
• Wat volgens de N-VA nog ontbreekt, is de mogelijkheid om “het asielbeleid uit te besteden aan derde landen“, zoals het Verenigd Koninkrijk heeft gedaan met Rwanda. “Kijk ook naar wat de Italiaanse premier Georgia Meloni heeft onderhandeld met Albanië. Deze landen begrijpen hoe het moet. Waarom zou dat niet mogelijk zijn op Europees niveau?” vraagt Kanko zich af.
• Vlaams Belang is nog scherper: “Dit pact zal enkel voor meer massamigratie zorgen”, zegt fractieleider in de Kamer Barbara Pas (Vlaams Belang). “Nergens vinden we terug wat de essentie van een Europese asiel- en migratiepolitiek zou moeten zijn: de illegale immigratie naar onze contreien efficiënt en effectief stoppen.” 
• Opvallend: Vlaams Belang wil een zogenaamde “opt-out” uit het EU-migratiebeleid, voor België, naar het voorbeeld van Denemarken. Een nieuwe rechtse meerderheid in de Nederlandse Tweede Kamer stemde ook al een resolutie met zo’n vraag.
• Op links is er een andere visie. Europarlementariër Saskia Bricmont (Ecolo) betreurt een akkoord “dat de fort Europa-gedachte consolideert ten koste van de mensenrechten en solidariteit”. “Dit pact staat de afname van vingerafdrukken toe van kinderen vanaf 6 jaar, naast biometrische gegevens die door de autoriteiten worden verzameld”, voegt het Ecolo-Parlementslid er aan toe, die er “fundamentele rechten opgeofferd” in ziet.
• De voorzitter van de Vlaamse socialisten, Melisa Depraetere (Vooruit), is veel meer genuanceerd. Ze is verheugd “over de eerste stap om de migratie onder controle te krijgen” met “een solidaire verdeling van asielzoekers.” Ze voegt eraan toe: “Als we mensen echt willen helpen, moeten we strenger zijn tegenover degenen die geen recht hebben op asiel.” 
• Geen reactie van de PS op dit moment. Voorzitter Paul Magnette heeft ervoor gekozen zich te concentreren op de situatie in Frankrijk en beschuldigt Macron van “ernstig verraad”, in zijn vergaande hervorming, samen met Le Pen.

De vraag: Leidt dit nu tot een daling van de asielzoekers in België met 20.000 mensen, zoals de Moor belooft? “Absurd”, luidt de kritiek.

• Aan de kant van Vivaldi verbergt de Moor haar tevredenheid niet. “We hebben een akkoord!” tweette ze. Ronkende woorden zijn daarbij gepast, volgens haar: “We maken een historische overgang naar een Europa dat de migratie onder controle krijgt.”
• De staatssecretaris heeft reden tot blijdschap. Want ze had vorige week al een kostbare belofte gedaan. “Als het Europese akkoord over immigratie rond geraakt, zou België ongeveer 20.000 minder asielzoekers moeten opvangen,” had ze beloofd. België zou dus het aantal asielzoekers met twee derde moeten verminderen, volgens de berekening van het kabinet van de minister.
• Volgens het verdelingsplan zou België dan maar 3,2 procent van alle binnenkomende stromen moeten opvangen, zo is de redenering die het kabinet van de Moor maakt. Maar 3,2 procent van 355.300 onregelmatige oversteken komt neer op 11.370 personen. Gedurende de eerste 11 maanden van het jaar heeft België 31.553 asielaanvragen ontvangen. “Het eerlijke aandeel van ons land vertegenwoordigt dus ongeveer een derde van het werkelijke aantal asielaanvragen,” stelt het kabinet.
• De vraag of deze berekening realistisch is, blijft open. Vaststelling blijft dat de Oost-Europese landen bijna geen migranten opnemen, omdat migranten gewoon veel liever in West-Europa verblijven. Het pact zal die mentaliteit niet onmiddellijk kunnen veranderen. Bovendien ontsnappen veel onregelmatige grensovergangen aan de officiële statistieken.
• Vanuit het Europees Parlement reageert Kanko. Ze vindt het “absurd om zo’n belofte te doen“, alleen al omdat “de overeenkomst nog niet volledig technisch is uitgewerkt.”