Niets is nog zeker vandaag. De prognoses over het aantal mensen op aarde worden permanent bijgestuurd, deze keer niet naar boven maar naar beneden. Terwijl het milieu hiervoor dankbaar is, beginnen heel wat economen zich af te vragen hoe deze almaar oudere bevolking zal worden verzorgd en hoe de staatsschulden zullen evolueren. Elk voordeel heeft een nadeel, stelde ex-voetbalicoon Johan Cruijff. Dat is hier zeker het geval.
Terwijl we nog met 1 miljard waren in 1800, verwelkomden we in november 2022 de 8 miljardste mens op aarde. Volgens een rapport van de Verenigde Naties uit 2022 ging men ervan uit dat we rond 2100 met 10,4 miljard zouden zijn. Maar het gerenommeerde rapport van de Club van Rome, dat dit jaar uitkwam, publiceerde verrassende nieuwe cijfers. We zouden ‘peak population ‘bereiken voor 2050. Het zou dan ook gaan om ‘slechts’ 8,8 miljard mensen.
Toch even de correctie concreet maken. Het gaat om een daling van de prognose van een goede 160 keer de bevolking van België in 1 jaar.
De leden van Club Van Rome zijn bekende doemdenkers – zij waren het die in de jaren 1970 voorspelden dat er veel te weinig voedsel zou zijn om de wereldbevolking te voeden – dus het is interessant om te zien wat er recent veranderd is.
Afrika is het toonvoorbeeld
Afrika, dat het gros van de stijging voor zich neemt, is het beste voorbeeld van die trend. Het blijkt immers dat het aantal kinderen per vrouw in de meeste Afrikaanse landen pijlsnel de diepte ingaat.
Neem bijvoorbeeld Nigeria. Volgens de projecties van de Verenigde Naties was Nigeria op weg om na China en India het op twee na meest bevolkte land ter wereld te worden. Tegen 2100 zouden er 900 miljoen Nigerianen zijn, volgens een rapport in 2010. Nu zijn we op weg naar een bevolking van 550 miljoen, een daling van de prognose met 350 miljoen.
Overal bijna dezelfde trend
Maar ook andere grote landen zien deze dalingen met lede ogen aan. In China is de piek vorig jaar al bereikt. Daar daalde het bevolkingsaantal in 2021 voor de eerst. Ondanks het stopzetten van de één-kind politiek, wil de Chinese jeugd maximum 1 kind of zelfs helemaal geen kinderen meer.
In Rusland is de situatie zelfs nog dramatischer. Daar zorgt niet enkel de oorlog voor chaos, maar ook de levensstandaard zakt. Vandaag wordt de gemiddelde Russische man slechts 64 jaar oud, wat 18 jaar minder is dan een Japanse man. Rusland was tot recent het op vijf na meest bevolkte land maar zou nu zakken naar plaats 15. Concreet is dit een daling van de bevolking met 29 miljoen inwoners, van 149 miljoen Russen naar 120 miljoen in 2070.
Nog meer in het Westen
In West-Europa is Italië de voorloper. Daar werden vorig jaar slechts 393.000 baby’s geboren, wat het laagste cijfer ooit is sinds 1861. De vruchtbaarheidsratio van de Italiaanse vrouw bedraagt nog 1,24 terwijl je volgens de OESO minimum 2,1 moet hebben om de bevolking stabiel te houden. Als het een troost mag zijn voor de Italiaan, Zuid-Korea zit nog maar aan 0,8.
In België zitten we iets boven de 1,5 geboortes per vrouw met een prognose van een gemiddelde levensduur van bijna 90 jaar in 2070, althans volgens Statbel. Samen met onze hoge overheidsschuld, die tegen 2028 naar 120 procent zou stijgen – niet veel beter dan Italië, dat vandaag aan 135 procent zit – zitten we op een demografische bom.
De trend der trends
Het is duidelijk dat de uitdaging om de oudere bevolking te onderhouden alsmaar moeilijker zal worden. Vandaag zitten de jongeren nog in de onderhandelingspositie om hogere lonen af te dwingen waardoor ze tenminste nog waar voor hun geld krijgen en we nog min of meer de begrotingstekorten onder controle houden in het Westen.
De dag dat heel wat dienstenjobs verdwijnen, wat nu wel duidelijker wordt aan het tempo dat AI zich ontwikkelt, valt ook deze steun weg. We kunnen ons moeilijk voorstellen dat de jongeren zich allemaal willen opofferen om te zorgen voor de oudere bevolking.
De dalingen zijn indrukwekkend en misschien wel de meest significante trend van alle macro-economische trends, belangrijker dan de evolutie van de rentevoet. Onze staatssystemen gingen uit van een permanent nieuwe groep jongeren die het systeem in stand zouden houden. Als die steun wegvalt, blijven er slechts schulden over. In Italië kunnen er ze van meespreken. Daar vinden ze geen dokters meer en stijgen de schulden zienderogen.
Xavier Verellen is auteur en ondernemer.
