Een kernkabinet vanavond, morgenavond én woensdagavond: premier Alexander De Croo (Open Vld) duwt door om de cijfers van de NV België toch wat meer op orde te krijgen. Zo krijgt het laatste grote begrotingsmoment van Vivaldi toch vorm: de premier en zijn staatssecretaris van Begroting Alexia Bertrand (Open Vld) willen een inspanning van 0,3 procent van het bbp erbij doen, zoals ook de Nationale Bank suggereerde. “Iedereen beseft dat er een inspanning moet gebeuren”, zo stelt een lid van het kernkabinet. Maar tegelijk botst De Croo op een muur van Ecolo en de PS. Zeker de Franstalige ecologisten zijn gewoon radicaal tegen gelijk welke bijkomende begrotingsinspanning. De PS is minder koppig en wil wel meegaan in iets, maar heeft ook veel bijkomende eisen. Bovendien is er de praktische vraag: waar gaat men dan besparen? Zo duiken de pensioenen, als monster van Loch Ness, weer op in de Wetstraat. De premier wil de laatste schijf van de verhoging van het minimumpensioen niet betalen. Maar voor zowel PS als Vooruit is dat onbespreekbaar. “Geen ernstig voorstel”, zo klinkt het droog bij de Franstalige socialisten. “Dit is essentieel voor ons, die laatste verhoging moet er komen”, zo bevestigt ook Vooruit.

In het nieuws: Drie keer kern deze week, Vivaldi wil landen met de begroting.

De details: In principe is het dossier van de pensioenen én dat van de fiscale hervorming voor na Pasen. Maar de premier pikt er al elementen uit, om de begroting nu op te smukken. Dat maakt het wel meteen een lastige zaak, voor zowel PS als cd&v.

• Toch een beetje consternatie, dit weekend op zaterdagmiddag, toen eindelijk de kat op de koord kwam en de premier effectieve tabellen van de begroting toonde. Want zo’n begrotingscontrole verloopt altijd volgens een vast stramien: eerst de cijfers en vooruitzichten, dan de grote lijnen, maar op een bepaald moment moet wel het ‘kader’ vastgelegd worden, waarbinnen men gaat werken, om een tekort te dichten, en dus te besparen of inkomsten te verhogen.
• Over dat ‘kader’ raakte men het dit weekend ook niet eens, zoveel is duidelijk. Want hoewel de premier goed naar het advies van de Nationale Bank had geluisterd, waar de liberale voorzitter Pierre Wunsch toch suggereerde om een bijkomende inspanning te doen van 0,3 procent van het bbp nu, bij de begrotingscontrole, landde dat idee andermaal op een koude steen bij Ecolo en de PS.
• De premier wil die 0,3 procent of 1,8 miljard euro in het tekort proberen verminderen met ingrepen dit jaar (300 miljoen dit jaar), maar vooral volgend jaar (1,5 miljard). Alleen, de manier waarop, deed meerdere partijen in de koffie verslikken.
  • Zo wil De Croo 830 miljoen euro gaan halen bij de minimumpensioenen, leeflonen en uitkeringen van de werklozen. De beloofde verhoging tot 1.500 euro is immers al een feit, door de opeenvolgende indexeringen. De laatste stap in die beloofde verhogingen zou er dus niet komen. Een opvallende zet, omdat de PS daarover begin dit jaar al eens keihard de deur dicht deed. Maar nu ligt het opnieuw op tafel.
  • Daarnaast ook een forse stap aan de kant van de inkomsten. Daar gaat De Croo leentjebuur spelen bij de fiscale hervorming van Vincent Van Peteghem (cd&v), die in totaal voor zo’n 6 miljard aan verschuivingen in de taksen heeft voorgesteld. Maar in plaats van een ‘shift’ of verschuiving, heeft De Croo er vooral de taksverhogingen uitgehaald, die nu al kunnen dienen. Zowel cd&v, dat net die opsplitsing niet wilde, als de MR, zijn minder dan enthousiast.
  • Daarbij gaat het onder meer over een forse minimumbelasting voor multinationals, die een dikke 300 miljoen moet opbrengen en een verhoging van de inkomsten in de vennootschapsbelasting door een aftrek af te schaffen, van ook zo’n 300 miljoen euro.
  • Daarnaast zijn er nog wat maatregelen zoals de werkloosheidsuitkeringen wat meer degressief maken, en nog eens extra accijnzen op tabak. Zo komt men aan die 1,8 miljard euro.
• Die hele oefening leidde tot een blokkering. Niet bepaald verwonderlijk: niemand aan tafel kon vrolijk worden van de cijfers en bijhorende maatregelen. Voor de PS zat er gewoon “geen enkel ernstig voorstel tussen”. Dat hun vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS) ook uitviel door corona, en werd vervangen door Karine Lalieux (PS), de minister van Pensioenen, aan tafel in de kern, hielp ook niet. “Haar kabinet is veel dogmatischer dan dat van Dermagne”, is bij gesprekspartners te horen.

De essentie: De pensioenen zijn eigenlijk nu al de inzet van de discussie, en dat bevriest al het andere.

• Zo blijft de discussie over het ‘kader’ van wat Vivaldi nu wil gaan doen nog steeds onbeslecht. Want terwijl de premier een extra inspanning van die 1,8 miljard wil, zijn twee coalitiepartners eigenlijk gewoon niet bereid om het axioma te aanvaarden dat de staatsschuld te hoog is, en dat er een reëel financieel gevaar dreigt.
• Bij de PS wijst men er fijntjes op dat de Zweedse regering een erfenis naliet waarbij de schuldgraad richting 121 procent van het bbp zou gaan in 2023. En vandaag is die schuldgraad ‘slechts’ 106 procent. Officieel geeft men geen duimbreed toe, tot nu toe. En al zeker niet op de pensioenen, de core business van de partij.
• Maar achter de schermen is wel te horen “dat de PS wel begrijpt dat er iets moet gebeuren”. Dat betekent daarom wel nog niet dat ze het ‘kader’ van 1,8 miljard helemaal aanvaarden. Maar toch: al vorige week legde Dermagne wel voorstellen in die richting op tafel, om dan vervolgens door corona uit te vallen, waarna de ‘harde lijn’ van de PS weer opdook in de vorm van Lalieux. Die gaat op ‘haar’ dossier van de pensioenen niet meteen iets gaan toegeven.
• Specifiek ligt bovendien het dossier van de minimumpensioenen ook bijzonder gevoelig bij Vooruit, dat het net als de PS als een trofee beschouwt die verworven is. “Die laatste verhoging zal doorgaan. Dat is gewoon essentieel voor ons. Over de manier waarop valt te spreken, maar niet over het principe“, zo geeft een toponderhandelaar bij Vooruit aan.
• En zelfs bij cd&v zijn ze niet bepaald enthousiast om aan de minimumpensioenen nu toch nog te gaan aanpassingen doen. “Het is een spelletje van Open Vld om heel hard te gaan duwen op de socialisten. Maar ondertussen gaat het wel geen meter vooruit, en zo liggen de pensioenen weer in het centrum van de discussie, terwijl we dat toch na Pasen gingen doen?”, zo is bij een hoge bron te horen.
• Daar is ook frustratie over de manier waarop het plan van de fiscale hervorming nu in stukken geknipt wordt door de premier, om delen ervan al te gebruiken als extra inkomsten. “Daar heeft onze voorzitter Sammy Mahdi toch duidelijk zijn voet gezet, zondag in interviews met VTM? We gaan niet afwijken van die lijn, dat ons plan niet leeg geplukt mag worden.”
• Zo duikt meteen wel een vraag op die velen zich stellen: de twee essentiële hervormingen, die van de pensioenen én van de fiscaliteit, zijn opgeschoven tot na de paasvakantie, maar was het niet beter die meteen allemaal samen te behandelen? “Dat is praktisch gewoon niet mogelijk”, zo countert men binnen de regering. “Die fiscale hervorming is 700 pagina’s lang. Dat vergt tijd. We moeten erdoor gaan. Maar kijk naar welke tijd alleen al de begrotingsdiscussie nu inneemt.”
• Tegelijk blijft er wel de vaststelling, bij een vicepremier: “We gaan toch vroeg of laat de knoop van de pensioenen moeten doorhakken. Zolang dat niet gebeurt, kunnen we IKW’s (inter-kabinettenwerkgroep, red.) en kernen organiseren zoveel we willen, maar dan blijven we rondjes draaien.”

Het probleem: Los van discussies over pensioenen, blijft de ideologische tegenstelling over schulden maken huizenhoog. Met een opbod langs links.

• Opvallend: terwijl er wel wat gesteggel is tussen PS en Open Vld, is er toch een mentale opening en de bereidheid te praten over besparingen. Die is er vooral deze keer bij Ecolo niet, zo is te horen bij de tafelgenoten. De Franstaligen hamerden heel hard op het feit “dat er toch nog beleid moet kunnen gevoerd worden?” Zij legden nog een hele lijst (financiële) verlangens op tafel. “Het is voor Ecolo blijkbaar geen begrotingsoefening, maar een oefening om meer te kunnen uitdelen”, zo concludeert een betrokkene droog.
• Nieuw is dat standpunt niet, vorige week nog legde minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) het nog eens haarfijn uit in een opiniestuk: om onder meer de global warming tegen te gaan, moet men nu volop schulden durven maken, is het groene denken.
• “Ecolo lijkt deze keer de PS nog wat op te jagen. Want ook bij hen is er wel dat soort denken, dat van de ‘Modern Monetary Theory‘, waar ook Thomas Dermine (PS) maar heel de tijd mee loopt te leuren: schulden zijn niet erg, ze moeten zelfs vanuit de overheid. Maar dan praat je tegen muren he”, zo stelt een insider.
• Dat vertaalt zich meteen ook wel in de praktische discussie: wat mag er precies op het lijstje extra uitgaven? Dat leek al afgebakend, met de kosten van het asielakkoord, de leeflonen voor Oekraïners, de drugsoorlog én de verlenging van de kerncentrales, zit de teller al op 310 miljoen euro extra. Bertrand en De Croo willen dat absoluut daarmee afronden, en daar wat besparingen (in de gezondheidszorg) en extra taksen (op accijnzen tabak) tegenover zetten.
• Maar zelfs die essentiële keuze lijkt voorlopig niet gemaakt: wil men überhaupt die staatsschuld uitroepen tot een echt belangrijk thema of niet? De communautaire breuklijn loopt door het dossier: aan Vlaamse kant duwt de oppositie, aan Franstalige kant is er veel minder druk in het dossier.

Om te volgen: De strijd bij Delhaize wordt politiek gespeeld.

• Komt er een sociaal bemiddelaar of niet, voor Delhaize? Daar blijft het sociaal conflict muurvast zitten, en zijn een groot deel van de winkels, voornamelijk in Wallonië en Brussel, nog steeds dicht. Ook de werking van het distributiecentrum in Zellik werd, door Franstalige vakbondslui, ook heel de week met acties verstoord. Dat blijft vermoedelijk duren.
• Een ondernemingsraad morgen bij het bedrijf belooft niet veel oplossingen: de Nederlandse eigenaar Ahold wil doorzetten met het plan van de verkoop. De vakbonden willen zich daar tot het uiterste tegen verzetten. Zowel de liberalen als cd&v dringen aan op zo’n bemiddelaar, om toch maar de gemoederen te bedaren.
• Maar bij Pierre-Yves Dermagne (PS), de minister van Werk, wil men dat niet forceren: enkel als een van beide, vakbonden of directie dat vraagt, of wanneer de sociale dialoog afspringt, zal die ingrijpen. Dat de PS aan de kant van de vakbonden staat in dit conflict, leidt geen twijfel. In de Kamer willen ze de wet Renault daarvoor ook uitbreiden, maar voorlopig houdt de regering zich wel buiten het dossier.
• De vraag is hoe lang dat kan. Want het conflict dreigt ook verder de hele sector in vuur en vlam te zetten: zowel de christelijke vakbond ACV als de liberale ACLVB hebben een stakingsdag aangekondigd voor heel de retail op 17 april. Op die dag start normaal het sociaal overleg in heel de sector.
• De vakbonden willen een gelijkschakeling van de arbeidsvoorwaarden voor al het personeel in heel die sector. Die is nu opgedeeld in allerlei paritaire comités, de vakbonden willen het statuut dat meest gunstig is straks voor iedereen. Maar dat lijkt onhaalbaar, het zou de kostenstructuur van heel wat spelers in de sector compleet veranderen.

Genoteerd: De Vlaamse regering kan nog eens uitpakken. De vaste benoeming wordt afgeschaft.

• De Vlaamse regering snakt naar wat goed nieuws. Na alweer een weekend vijandigheden (zie hieronder) tussen de coalitiepartners, wil minister-president Jan Jambon (N-VA) duidelijk communiceren dat zijn regering “wél werkt”. En daarom pakken hij en viceminister-president Bart Somers (Open Vld) vandaag aan het Martelarenplein uit met wat nieuws over de Vlaamse ambtenaren.
• De vaste benoeming, toch een legendarisch onderdeel van het pakket van ambtenaren, is niet meer. Vanaf 2024 is er nog maar één statuut voor nieuwe ambtenaren: dat van een contractueel. Dat betekent niet meteen een revolutie: het is vooral een toekomstig proces. Want voor de bijna 19.000 Vlaamse ambtenaren die vandaag vast benoemd zijn, verandert er niets. Zij verliezen hun statuut niet.
• Daarnaast zijn nog zo’n 8.000 ambtenaren in dienst via een contract: zij verliezen wel het perspectief om ooit vast benoemd te raken. Voor de onderwijssector geldt dit overigens niet: daar blijft die vaste benoeming wel bestaan. Geen revolutie dus.
• De regeling van vaste benoeming is al heel lang ingevoerd, om ambtenaren te beschermen tegen politieke druk, of veranderingen op niveau van machthebbers: op die manier kan niet plots een heel nieuw leger ambtenaren ingevoerd worden. Die bescherming blijft dus wel voor de hoogste ambtenaren, die in leidinggevende functies zitten.
• Overigens krijgt Jambon ook vandaag wel zijn deel ‘dissidentie’ te verwerken, in zijn coalitie. Met veel lawaai kondigt Vlaams Parlementslid Maurits Vande Reyde (Open Vld) aan dat hij het ‘zwijgakkoord’ in het Vlaams Parlement naast zich neerlegt. Het liberale Parlementslid, uit de stal van Gwendolyn Rutten (Open Vld), dient een resolutie in die niet naar de zin was van het kabinet van cd&v-minister van Welzijn Hilde Crevits.
• De afspraak is binnen de Vlaamse meerderheid dat Parlementsleden geen initiatieven nemen in het halfrond, als de coalitiepartners daar niet mee akkoord gaan. Die afspraak, die al jaren bestaat overigens, werd het ‘zwijgakkoord’ gedoopt, en kreeg al erg veel kritiek deze legislatuur.
• Vande Reyde, die bekend staat als wat rebels, duwt nu door, en legt toch de resolutie neer. Veel impact zal het allemaal niet hebben, maar het plaagt verder de coalitie, die al maar met haken en ogen aaneenhangt.

Genoteerd: Het cd&v-congres zindert na, in de coalitie van Jambon.

• Dat cd&v twee gezichten heeft, eentje federaal, en eentje Vlaams, werd vanmorgen opnieuw gesignaleerd bij de coalitiepartner op Vlaams niveau, de N-VA. Daar wist een kopstuk toch vast te stellen dat de Vlaamse christendemocraten “dan blijkbaar toch alweer geslikt hebben bij Vivaldi, voor de zoveelste keer, nu op het dossier om meermaals van geslacht te kunnen veranderen”.
• “Was men bij cd&v daar niet ooit tegen? Blijkbaar is men federaal toch héél flexibel, als het op de ethische dossiers aankomt”, zo is te horen. Daar waarschuwt men ook voor het abortus-dossier, dat eraan komt. Daarin stonden cd&v en N-VA destijds schouder aan schouder, om een hervorming tegen te houden.
• De schade is groot, tussen beide partijen, na alweer een weekend van vijandelijkheden. Want cd&v-voorzitter Sammy Mahdi greep zijn ideologisch partijcongres aan om nog eens keihard uit te halen naar N-VA, in De Standaard, en later op VTM.
  • “Het geheim huwelijk van N-VA en Vooruit is het grootste publieke geheim van de Wetstraat.”
  • “Nationalisten en socialisten vinden ­elkaar tegenwoordig in de aanbidding van een zo groot mogelijke overheid die alles bepaalt voor de mensen.”
  • “Ik denk dat de ontzieling van Vlaanderen op het spel staat.”

• Daarbij wel opvallend: de hoge mate van appreciatie en applaus die Mahdi krijgt uit eigen rangen. Want of de veel strijdbaardere positie van cd&v, en een kanteling richting de “vergeten Vlamingen”, straks electoraal oplevert, is hoogst onduidelijk. Maar het zweept in elk geval de achterban op, die plots erg strijdbaar blijkt.
• “De ontzieling van Vlaanderen zowaar? Meent die dat nu echt?” Zowel bij de top van Vooruit als bij N-VA werden die uitspraken eerder op ongeloof ontvangen, met ook de opmerking dat Mahdi wel heel hard vrije baan kreeg om dergelijke beschuldigingen van een ‘huwelijk of voorakkoord’ te lanceren, zonder met enig bewijs daarvoor te komen. “Die man mag alles verklaren, zonder tegenspraak.”
• Op de Zevende Dag ging N-VA-kopstuk Zuhal Demir dan ook in de tegenaanval. “cd&v heeft zelf de ziel van Vlaanderen verkocht in 2019 door zonder Vlaamse meerderheid in een federale regering te stappen, een federale regering met een rampzalig asielbeleid, bloedrode begrotingscijfers en nul socio-economische hervormingen”, zo sneerde zij.
• Daarbij merkt men fijntjes op dat “niet N-VA, maar cd&v wel zélf in een regering zit met Vooruit én PS”. De uitspraken zijn tekenend voor hoe diep de temperatuur tussen beide voormalige kartelpartners gezakt is.
• Overigens bevestigde dit weekend de Kempense Tine Hermans nog eens dat ze met een eigen BBB in 2024 naar de Vlaamse kiezer stapt. Daarvoor werkte ze media-optredens af op de Zevende Dag en onder meer in Het Nieuwsblad, waarbij ze overigens haar voetjes-op-de-grond-imago alle eer aandeed. Hermans zette meteen de toon met een paar typische positioneringen zoals Caroline Van der Plas in Nederland:
  • “Mensen willen dat er op een andere manier aan politiek wordt gedaan, niet enkel de boeren. Ze hebben het gevoel dat de politiek hen niet ernstig neemt, en niet eerlijk is tegenover hen.”
  • “Wij willen net verbinden en oplossingen zoeken, luisteren en de dialoog stimuleren. Die oplossingen liggen in het centrum, niet bij extreme partijen als Vlaams Belang.”

• Daardoor kreeg vooral cd&v wel het deksel op de neus. Want in De Zondag had minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) nog eens het aanbod herhaald om Hermans op een cd&v-lijst een plekje te geven. Geen sprake van dus, wel een eigen lijst. “We krijgen heel veel reacties, de interesse is groot”, zo stelde Hermans.

En in Gent: Het kartel Voor.Gent is officieel een feit.

• Toch wel opluchting, bij zowel liberalen als socialisten, dit weekend in de Arteveldestad. Achteraf toonden de cijfers (bijna unaniem bij de Open Vld en 80 procent bij Vooruit) een beeld alsof het een formaliteit was, maar vooraf waren er toch zenuwen bij beide partijen, rond de vorming van een stadslijst in Gent. Want er was wel wat kritiek, zeker bij de socialisten, die plots onder een blauwe kopman naar de kiezer gaan.
• Die kartellijst, inclusief eigen kleur en eigen naam, is nu rond, op anderhalf jaar van de gemeenteraadsverkiezingen. Zo ligt meer dan vermoedelijk de kern van het toekomstige stadsbestuur ook al vast: de paarse as die al veel langer Gent bestuurt is herbevestigd. Op voorhand, met ‘dank’ aan het nieuwe gemeentedecreet, dat transparantie brengt over voorakkoorden, maar zo ook wel de illusie van spanning weghaalt, bij de verkiezingen.
• Over de voorkeur van mogelijke coalitiepartners blijft men bij het kartel Voor.Gent bijzonder vaag. De hoop leeft, ook zichtbaar bij interne peilingen, dat het kartel een absolute meerderheid haalt. Maar indien niet, dan moet er nog één of twee partners gezocht worden.
• Vanuit Groen, dat in principe ook hoog scoort in Gent, is al meermaals de these gelanceerd dat het paarse kartel een coalitie met N-VA zou gaan opzoeken. Daarbij werpt lokale kopman Filip Watteeuw (Groen) zich op als de enige die zo’n intrede van N-VA zou kunnen tegengaan.
• “Iedereen die Gent wat kent, weet dat de liefde tussen ons en N-VA toch bijzonder klein is hoor”, zo reageerde Mathias De Clercq (Open Vld) wat laconiek, vanmorgen op Radio 1.
• Zelf heeft Watteeuw een eerder liberaal profiel binnen zijn partij. Met het wegvallen van groene kopvrouw Elke Decruynaere in Gent, verloren de groenen er een veel linksere figuur als boegbeeld. Op papier zou Watteeuw dus ideologisch perfect samen kunnen gaan met het ‘paarse project’. Maar de ambities van Watteeuw, die mikte op de sjerp in 2018, deden de menselijke relaties verzuren, zeker met de voormalige kartelgenoten van Vooruit. Daar pleitte zelfs Daniël Termont, de vorige burgemeester, ultiem voor een kartel met liberalen, afgelopen weekend.

Wie wint nu? Er komt wél een masteropleiding geneeskunde in Bergen. Maar er is geen geld voor.

• De regering Jeholet I kan verder: de coalitie in Franse Gemeenschap stond al weken onder grote druk, met liberale minister-president Pierre-Yves Jeholet (MR) die zijn regering bedreigd zag met een wisselmeerderheid.
• De PS en Ecolo waren immers in alle staten, omdat minister van Hoger Onderwijs Valérie Glatigny (MR) niet wilde toegeven en een nieuwe masteropleiding geneeskunde organiseren aan de kleinere universiteiten van Bergen en Namen. Zeker Paul Magnette (PS) voerde de forcing in het dossier, en wilde niet van plooien weten: die opleiding moest en zou er komen.
• Die slag haalde de PS dit weekend, na weken crisis, dan toch binnen: de opleiding komt er wel. Op Twitter kraaide Magnette victorie: “Een belangrijke beslissing voor de ontwikkeling van het zorgaanbod in onze regio. Een essentiële kwestie voor de PS.”
• Maar opvallend, ook de MR wilde absoluut die overwinning claimen. Daarbij schermde Georges-Louis Bouchez (MR) en co met het feit “dat er geen extra financiering wordt voorzien voor die opleiding, maar dat zo’n 450.000 euro die nodig is, elders zal worden gehaald.” “En binnen vijf jaar wordt de masteropleiding opnieuw geëvalueerd.” Bovendien verandert er niets aan het aantal RIZIV-plekken voor nieuwe artsen: dat is een federaal dossier.
• Zo ging het de rest van het weekend vooral over de vraag “wie nu gewonnen had”, wat meteen opnieuw aantoont hoe moeilijk werken het is tussen Magnette en Bouchez. Die laatste bleef ook vanmorgen tweetten over “de leugens van de PS”.
• Overigens kreeg Magnette dit weekend ook een enorme klap te verwerken: de beslissing van de Merlin Group om geen Legoland-pretpark te gaan uitbaten op de voormalige site van Caterpillar is een stevige streep door de PS-rekening.
• Al jaren werkt men immers keihard om een groot project van werkgelegenheid voor de streek binnen te halen. Na initiële hoop en daarna de mislukking rond een Chinese autobouwer, herhaalt het scenario daar zich nu opnieuw: eerst de aankondiging van honderden jobs en veel lachende gezichten van PS-politici, waarna het project in duigen valt.