Krijgt Eva De Bleeker (Open Vld), de gevallen staatssecretaris van Begroting, dan toch gelijk: slaat de btw-verlaging een nog dieper gat in de al noodlijdende begroting? De plannen van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) over een accijnsverhoging om de verlaging op de btw voor elektriciteit en gas naar 6 procent te compenseren voor de schatkist, tonen dat aan: er is sprake van een negatief effect van 761 miljoen euro, voor de begroting van 2023. Die plannen werden overigens in eerste lezing al door Vivaldi goedgekeurd in oktober: de discussie gaat over wanneer men de accijnzen wil laten in werking treden. Maar het is meteen wel slecht nieuws voor premier Alexander De Croo (Open Vld), die in de Kamer herhaaldelijk stelde dat heel die operatie “budgetneutraal” moest worden. Quod non. Want hoewel Open Vld de begroting wat wil redden, wordt het zelf nog een diepere put als wat Van Peteghem voorstelt, als het van de coalitiepartners afhangt. De socialisten zijn niet akkoord. “Meteen accijnzen invoeren is onbespreekbaar, dan moeten de mensen in april plots meer gaan betalen?”, zo klinkt het ferm aan de Keizerlaan. Daar lossen ze een jaar voor de verkiezingen de mantra van ‘koopkracht’ niet. En ook Georges-Louis Bouchez (MR) kijkt niet naar die begroting en de Open Vld-lijn, en wijst Van Peteghem af: “Wachten tot de prijzen naar een normaal niveau zijn teruggekeerd.”

In het nieuws: Van Peteghem gooit de knuppel in het Vivaldi-hoenderhok, over de compensatie van btw op gas en elektriciteit.

De details: De discussie over de accijnzen, die de btw-verlaging moet compenseren, gaat over de timing: wanneer voert Vivaldi die nieuwe belastingen dan in. Open Vld staat er tegenover socialisten én de MR.

• Timing is alles, in de Wetstraat, dat weet cd&v-vicepremier Vincent Van Peteghem als geen ander. Hij zocht dus al van december vorig jaar naar het juiste moment om zijn plannen te lossen, die als ‘slimme accijnzen’ moesten worden ingevoerd, ter compensatie van de btw-verlaging op gas en elektriciteit. De plannen lagen al langer klaar, “de zaak is in eerste lezing zelfs al op 28 oktober goedgekeurd door heel Vivaldi”, zo geeft het kabinet Van Peteghem mee. Maar de sfeer raakte zo verhit in Vivaldi, eerst over De Bleeker en haar ontslag, en daarna over de nodige pensioenhervormingen, dat hij geduldig wachtte.
• Nu lost hij toch de duif, en wel meteen in alle Vlaamse kranten vanmorgen: de btw-verlaging wordt permanent. Dat principe was al afgeklokt binnen Vivaldi en als grote overwinning verkocht, onder meer voor Vooruit-vicepremier Frank Vandenbroucke. Maar met die permanente verlaging komt er de compensatie, die ‘slim’ moet ineen zitten.
• De bedoeling is voor Van Peteghem om het energieverbruik nog zuiniger te maken.
  • Daarvoor wordt een basispakket voor elk gezin vrijgesteld van accijnzen, goed voor 3 Mwh (megawattuur) voor stroom en 12 Mwh voor gas.
  • Een gemiddeld gezin gebruikt zo’n 3,5 Mwh stroom en 17 Mwh gas: wie het dus spaarzaam doet, komt al een heel eind met dat basispakket.
  • Al wat erboven verbruikt wordt, krijgt accijnzen van 33,88 euro per Mwh voor elektriciteit en 7,69 euro per Mwh voor gas. Dat wordt zo’n 20 euro gemiddeld per factuur, dat het in totaal opnieuw duurder zou worden, ten opzichte van vandaag.
  • Maar dat soort berekeningen is uiteraard nattevingerwerk: de energieprijzen zijn zo volatiel, dat elke voorspelling daarover echt moeilijk is.
  • Bovendien bouwt Van Peteghem wel een extra buffer daarover in: als de prijzen opnieuw te hoog worden, in komende winters bijvoorbeeld, gaan de accijnzen automatisch naar beneden. Dat plafond ligt op 250 euro per Mwh voor elektriciteit en voor gas boven de 100 euro per Mwh. Op dit moment zijn de Europese prijzen daar alweer netjes onder.
• Van Peteghem raamt ondertussen tegelijk wel de ‘kost’ van de maatregel op 761 miljoen euro, aan gederfde inkomsten voor de staat. Tegenover de 1,3 miljard van De Bleeker is er dus zo’n 550 miljoen weer bijgekomen, aan accijnzen. Geen budgetneutrale oefening dus, die btw-verlaging, zoals De Croo in het najaar, tot ergernis van zijn socialistische en groene coalitiepartners, in de Kamer beweerde.

De essentie: Dit dossier blijft lastig voor Open Vld en de premier.

• De Bleeker schreef de kost van die hele btw-operatie aanvankelijk in, in de begroting, aan een bedrag van 1,3 miljard euro. Daarbij rekende ze conservatief: ze ging niet uit van enige inkomsten uit de accijnzen. Dat was dus een ‘worst case scenario’, waarbij ze eerder de lijn volgde van coalitiepartners als de socialisten, politiek gezien, die niets willen besparen. Maar vooral, het bleek achteraf niet voldoende politiek afgetoetst met haar eigen premier, die zich vernederd voelde: het kostte De Bleeker haar job.
• De Bleeker beet na haar vertrek op haar tanden, en haalde in interviews ook niet uit naar de premier of de partij. Op de nieuwjaarsreceptie van Open Vld maandag was ze een opvallende gast, al kon er bij de premier geen dankwoord van af, toen ze in beeld kwam terwijl die wel net haar opvolger Alexia Bertrand (Open Vld) welkom heette bij de partij: een gênant moment voor heel de zaal, waar men met de voeten schuifelde, terwijl De Bleeker en Bertrand in beeld kwamen.
• De oud-staatssecretaris staat intern bij Open Vld wel ijzersterk: op zowat alle nieuwjaarsrecepties van Vlaams-Brabant, waar ze zich gretig laat zien, wordt ze op het schild gehesen. De donkerblauwe basis, die historisch altijd wat rechtser zat en zit dan de partijtop, heeft haar omarmd als nieuwe heldin, die ‘durfde’ te vechten voor de begroting, en daarop vervolgens sneuvelde. Vriend en vijand zien haar nu al als lijsttrekker in 2024 in haar provincie. Vermoedelijk wordt dat dan het Vlaams Parlement: Gwendolyn Rutten (Open Vld) steekt haar ambities om naar de Kamer te verkassen niet langer weg.
• Met de berekeningen van Van Peteghem geeft hij De Bleeker wat iedereen in het najaar al voorspelde: ze had een ferm punt, door er in de begroting rekening mee te houden. Want de minister van Financiën komt nu op die 761 miljoen euro meerkost. Bij de oppositie stonden ze al klaar met de geslepen messen: “Hoezo, die accijnshervorming van de energie ging toch budgetneutraal zijn? Had De Bleeker dan toch gelijk?”, zo plaagde Theo Francken (N-VA) al vanmorgen.
• Daarbij wel de kanttekening dat Van Peteghem in zijn groter pakket rond de fiscale hervorming wel al eerder dacht aan een eengemaakt btw-tarief van 12 procent voor heel wat basisgoederen. Dat zit natuurlijk dan in een groter geheel, maar zou specifiek voor elektriciteit en gas de put wel wat kunnen milderen. Als die fiscale hervorming er effectief komt, uiteraard. Die is voorzien voor maart.
• Concreter is alvast nu de discussie over de accijnzen, in ruil voor het permanent maken van een laag btw-tarief: iedereen binnen Vivaldi is het wel over dat principe eens. Maar meteen nadat Van Peteghem vanmorgen zijn plannen loste, maken de coalitiepartners zich op voor een rondje armworstelen.

The Big Picture: Dit is een zoveelste test voor de cohesie van Vivaldi.

• “Maf.” Zo omschrijft men aan de Keizerlaan het idee van Van Peteghem, om al in april met die accijnzen te komen. “De mensen voelen die lagere prijzen nog niet, ze zijn internationaal gezakt, maar nog lang niet doorgerekend. En hij zou dan al belastingen verhogen? Geef mensen eerst tijd om te bekomen van die hoge prijzen, en laat ze genieten van een lager tarief. Dat nu invoeren, zodat je in april nog meer gaat betalen, dat gaat voor ons gewoon niet”, zo klinkt het ferm.
• Voor de socialisten was die lagere btw altijd al een stokpaardje, dat Conner Rousseau en zijn vicepremier Vandenbroucke ook herhaaldelijk probeerden te claimen als van hen. Nu die trofee te niet gaan doen, om wat rest van de begroting te gaan redden, zoals Open Vld graag wil, is voor hen geen optie.
• “Tja, om te beginnen heeft iedereen het wel al goedgekeurd. De discussie gaat over de timing: wanneer voeren we die accijnzen dan in? Dit is manifest iets tussen de sossen, die willen later, maar dat kost meer, en Open Vld, die gegeven de begrotingsdiscussie, die impact op budget willen beperken”, zo duidt een vicepremier.
• En uiteraard is er dan nog de factor-Bouchez. De MR-voorzitter mengt zich vanmorgen ook in de discussie, en staat daar opvallend genoeg niet aan de kant van zijn Vlaamse liberale familie. Hij wil gewoon alle extra taksen afblokken, dus ook dit voorstel, begroting of niet. “Wij vragen nooit een belastingverhoging. De btw-verlaging op energie moet vooral worden gecompenseerd door een hogere werkzaamheidsgraad en door werken te laten lonen. We moeten ook wachten tot de prijzen naar een normaal niveau zijn teruggekeerd alvorens in te grijpen”, zo reageert die.
• “Bon, langs een kant doet de MR moeilijk om accijnzen in te voeren, langs de andere kant wil Open Vld wel de budgettaire impact zo laag mogelijk. Okay dan…”, zo analyseert een bron het cynisch binnen het kernkabinet.
• Zo dreigt de begrotingscontrole in maart in elk geval een aartsmoeilijke oefening te worden: daar moet die knoop hoe dan ook doorgehakt worden. Tegelijk kampt Vivaldi met de stijgende kost van de rente op de schulden, die toch makkelijk enkele honderden miljoenen extra gaat aantikken. Anderzijds is er één indexstijging minder dan voorzien, wat ook weer zoiets scheelt, in de plus.
• En overigens wacht op vlak van energiemaatregelen nog een grote werf voor Vivaldi: het sociaal tarief. Dat geldt voor meer dan 1 miljoen gezinnen nu, en kost ook handenvol geld. Gisteren drong in de Kamer cd&v-fractieleider Servais Verherstraeten nog eens aan op een hervorming van het systeem, dat nu veel te ‘bruut’ ineen zet: ofwel val je erin, ofwel eruit. “De dalende gasprijzen maken een hervorming van het sociaal tarief mogelijk. Wie een euro te veel verdient valt nog steeds volledig uit de boot”, zo stelde hij. “Wij willen snel een getrapt sociaal tarief. Zo krijgt iedereen precies waar hij recht op heeft.”

Opvallend: Het Verhaal van Vlaanderen leidt tot familiediscussie bij de De Wevers.

• “Ik wist zeker dat ik hier niet aan wilde meewerken. Je kan moeilijk ontkennen dat er een groter geheel is. Je voelt dat die pendel van de geschiedschrijving heel sterk terug richting het nationalisme, het Vlaams-nationalisme gaat. Dat verwijt ik de Vlaams-nationalisten in de Vlaamse regering ook niet. Maar het is zonder enige twijfel een politiek project. Hoe vaker Vlaanderen vernoemd wordt, hoe beter voor hen.” De Gentse professor Geschiedenis, Bruno De Wever, haalde gisteren nog eens uit over ‘Het Verhaal van Vlaanderen‘ in De Afspraak.
• Dat eerste VRT-programma, niet het tweede, haalt erg veel kijkers. En het beroert politiek én academisch Vlaanderen: is het een poging om Vlaanderen een identiteitsverhaal op te dringen, via de VRT en gulle subsidies vanuit de Vlaamse regering? Voor de linkerzijde, met in het Vlaams Parlement een erg kritische Vooruit, Groen en PVDA, zeker wel.
• Bij De Afspraak riepen ze presentator Tom Waes al naar de studio, die kwam er vooral duiden dat het om een Deens tv-format ging, dat ook in Nederland erg succesvol bleek: geschiedenislessen van telkens één uur populaire televisie. “Voor mij draait het om de mensen die hier iets uit kunnen leren”, zo stelde die.
• Maar Bruno De Wever, de academicus, en oudere broer van N-VA-voorzitter Bart De Wever, ziet dat dus helemaal anders: een politiek project is het. Uitgerekend vandaag reageert de jongere broer, met een fel interview over al die kritiek, in Het Laatste Nieuws. “De historici van het postmoderne slag komen eropaf als vliegen op honing, met een ongelooflijke intensiteit om het hele project op een lage en leugenachtige manier af te breken”, zo stelt die. Daarbij viseert hij wel niet perse zijn broer: het interview was al afgenomen voor diens passage in de VRT-studio’s.
• Maar de kritiek van De Wever, de partijvoorzitter, is wel duidelijk. Zo beent hij de uitleg vandaag van bepaalde historici over de Guldensporenslag uit: “De Brabantse betrokkenheid bij het Franse leger was minimaal en is perfect puur feodaal te verklaren, terwijl in de kronieken van die tijd wel degelijk staat dat de sympathie van de Brabanders bij de Vlamingen lag. En de betrokkenheid vanuit Waalse kant bij het Vlaamse leger, was evenzeer minimaal en te verklaren door familiebanden van een aantal ridders met Gwijde van Dampierre. Dat wordt nu gepimpt tot een soort van bewijs dat er Vlamingen tegen Vlamingen vochten en de Walen meededen tegen de Fransen. Dat is gewoon onzin. Zever. Een toxische agenda”, zo stelt hij.
• Opvallend: de voormalige Vlaams-nationale krant De Standaard krijgt er ook van langs. “Hebt u gelezen wat Marc Reynebeau, nochtans ook een historicus, schrijft in ‘De Standaard’? Dat bùlkt van leugens, om toch maar ‘Het Verhaal van Vlaanderen’ tot op de grond te kunnen afbreken. (…) Hij is zodanig gretig anti-nationalistisch dat het ronduit leugenachtig wordt. De politiek is totaal afzijdig geweest in het maken van dit programma. Het idee dat ‘Het Verhaal van Vlaanderen’ een soort van staatsnationalistische televisie is, is gewoon bullshit.”
• Al blijft de jongere broer mild over de ander: ““Ach, mijn broer Bruno zegt dat geschiedenis complexer is dan wiskunde en op dat vlak geef ik hem uitzonderlijk gelijk.”

Genoteerd: Geen Belgische Leopards voor Oekraïne. Minister van Defensie zet haar hakken in het zand.

• Duitsland gaat nu toch overstag, en levert 14 Leopard 2-tanks aan Oekraïne. Daar tegenover staat de Belgische steun, die al bij al magertjes oogt. Minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) gaf op BelRTL wel mee dat ze een bijkomende levering van luchtafweersystemen, antitankraketten en munitie zal agenderen op de ministerraad vrijdag. Daarnaast leverde België, via zijn snelle interventiestructuur B-FAST, 3.000 ton strooizout aan het land in oorlog, wat meteen tot honende reacties op sociale media leidde: “Kwestie dat de pantservoertuigen die andere landen leveren niet van de baan glijden”.
• Een levering van Leopard 1-tanks, waarvan er nog een dertigtal op stock staan bij het privébedrijf OIP in Oudenaarde, zit er voorlopig niet in. “We hebben geen tanks meer op voorraad bij Defensie. Tien jaar geleden werd beslist deze tanks te verkopen, aan 10.000 tot 15.000 euro per stuk. Niets houdt ons tegen deze terug te kopen, maar ze zijn niet operationeel. En Belgische bedrijven maken een onredelijk hoge marge, met een terugkoopprijs van 500.000 euro per stuk, en dat terwijl er nog geen herstellingswerken aan werden uitgevoerd”.
• Een bron dicht bij het dossier reageerde eerder al tegenover Business AM, en spreekt het relaas van de minister tegen:  “Alle voertuigen moeten onderhoud krijgen, dat spreekt voor zich. Het is gewoon een kwestie van beslissen en willen betalen”. Hij geeft aan dat eerst een deal moet worden gesloten met een koper, voor het overgaat tot reparatiewerken. “Om een tank operationeel te maken hebben we tussen 600 en 1.000 uur werk, maar als we erover blijven spreken en zeggen dat zoiets niet meer mogelijk is”, zegt hij.

Om te volgen: Draagt men straks de meubels buiten bij de Moor? Volgens de PS “lacht men Justitie uit”, op het kabinet van de staatssecretaris voor Asiel en Migratie.

• “België is vandaag geen rechtstaat, zoveel is duidelijk. Want ze volgt de regels niet, en de gevolgen van die regels niet, zoals de Liga van de Mensenrechten ook herhaalt. Men lacht Justitie uit, door de dwangsommen niet te betalen, door niet met oplossingen te komen om opvangplaatsen te voorzien. Dat moet gebeurden. Want dit is niet normaal en niet acceptabel”, zo sneerde PS-Kamerlid Hervé Rigot dinsdag in de Kamer naar Nicole de Moor (cd&v), de staatssecretaris, nochtans zijn coalitiepartner.
• Die dreigt deze week het vervelende bezoek te krijgen van deurwaarders, die komen oplijsten welke niet-essentiële zaken op het kabinet kunnen meegenomen worden, als inbeslagname, om daarna eventueel zelfs geveild te worden. Zetels, planten, fotokaders of andere kunst zijn alvast niet meer veilig.
• Alles heeft daarbij te maken met de dwangsommen waartoe de Belgische staat veroordeeld is, omdat ze geen voldoende plaatsen kan aanbieden aan asielzoekers. Die hebben wettelijk recht op opvang, in de vorm van bed, bad en brood. Maar doordat er zo’n enorme instroom is van asielaanvragen, die vorig jaar explodeerde, is er systematisch een tekort aan plaatsen.
• Een batterij advocaten die gespecialiseerd is in dat asielrecht, spant daarop al veel langer rechtzaken in, en wint die ook: België is al meer dan 5.000 keer veroordeeld door de rechter. Overigens zijn daar ook ideologisch en politiek gemotiveerde advocaten bij: het Progress Lawyers Network is een organisatie die erg dicht bij de PVDA aanleunt, een feit dat niet altijd wordt gemeld wanneer die advocaten weer eens hun zaak bepleiten in de media.
• Hoe dan ook: de dwangsommen die België zo aan haar broek heeft, met Progress Lawyers Network als tegenstander, zijn niet min, ze lopen in de tientallen miljoenen euro’s. Geld dat België weigert te betalen, waardoor er dus een beslagrechter aan te pas komt. Maar omdat het om de overheid gaat, kan die enkel niet-essentiële goederen in beslag laten nemen: de werking van de overheid mag niet in het gedrang komen. Vrijdag al werden bij de overheidsdienst Fedasil zo zaken als een zetel of wat foto’s aangeslagen: geen computers of andere werkingsmiddelen.
• Het is een wat gênante methode om met de juridische lawine om te gaan, maar niet nieuw: ook bij voorganger Theo Francken (N-VA) gebeurde het al op dat departement. In eerste fase maakt men gewoon een lijst op van wat weg mag op het kabinet, later kan dat geveild worden, als het zo ver zou komen. Maar daarmee is de kous over die dwangsommen voorlopig dan wel af, juridisch gezien.
• “Het gaat om hoge sommen geld”, zo bevestigt het kabinet de Moor, over de weigering om te betalen. “De staatssecretaris vindt dat we dat geld beter kunnen gebruiken om opvangplaatsen te creëren. Er is ook geen politieke onwil om die plaatsen te creëren. Maar de realiteit is dat de uitdaging heel groot is en dat we dit niet kunnen oplossen zonder structurele hervormingen.” Daarmee duwt men wat terug naar de PS, die al vaker dwars lag om zaken te veranderen. Bovendien is de noodopvang ook afhankelijk van onder meer Defensie, het departement dat beheerd wordt door de PS, en minister Ludivine Dedonder (PS).
• Overigens is men volop bezig om het grote kraakpand in Brussel in de Paleizenstraat leeg te halen: daarvoor werken de Moor en Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS) samen. Daarbij zijn er toch al 784 mensen geweest tot nu toe, die zich in het pand bevonden en die zich aanmelden voor opvang via de asielprocedure. 735 daarvan kwamen ook effectief in aanmerking.
• Zo blijft de opvangcrisis duren, met niet meteen vooruitzichten op beterschap. Dat creëert structurele spanningen voor Vivaldi, waar de linkerzijde met PS, Ecolo en Groen diametraal tegenover de liberalen en cd&v staat. De reactie van de PS op de dwangsommen bij de Moor, en mogelijke inbeslagnames, is daarvan het zoveelste bewijs.

Oepsie: Mark Rutte komt op bezoek in de Zestien, met een gênant momentje.

• Een vriendenbezoek, gisteren bij Alexander De Croo: de Belgische premier kreeg zijn Nederlandse collega en mede-liberaal Mark Rutte over de vloer. Beiden wilden nog even de violen stemmen over een EU-top die eraan komt begin februari.
• Maar helaas, wat bleek: de Nederlandse vlag hing vreemd genoeg ondersteboven tijdens het bezoek; een wat onhandige fout, die op Twitter meteen werd opgemerkt. Niet toevallig: die omgekeerde vlag is bij de Noorderburen net uitgegroeid tot een symbool van het boerenprotest daar, tegen de plannen rond stikstof van de regering-Rutte. Meer dan vermoedelijk wilde De Croo nu niet meteen die Nederlandse landbouwers steunen.
• De Croo had de pijnlijke fout 24 uur later ook wel gezien. In een videoboodschap op Twitter reageerde hij: “De Nederlandse vlag , die hoort zo”, met deze keer die tricolore dus juist.