Het cordon sanitaire is verleden tijd. Dat is de boodschap van Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken. In drie Vlaamse gemeenten sloten lokale lijsten een akkoord met Vlaams Belang. De afspraak van de nationale partijen was om dat niet te doen.

Key takeaways

• Tom Van Grieken vindt het doorbreken van het cordon sanitaire een historische dag.
• De schroom om te besturen met Vlaams Belang neemt af.
• Het zijn met name de lokale cd&v’ers en Open Vld’ers die besturen met Vlaams Belang. N-VA houdt de deur dicht.

In het nieuws: Tom Van Grieken en Vlaams Belang reageren opgetogen over het breken van het cordon sanitaire.

• Dinsdag raakte bekend dat in Brecht de lokale lijst nu2960 een coalitie aangaat met Vlaams Belang. In nu2960 zitten politici die partijkaarten hadden van Open Vld, cd&v en Vooruit. In Izegem gaat STiP+ toch samenwerken met Vlaams Belang, nadat de partij er eerst van af zag door bedreigingen. En in Ranst zetten de lokale partijen PIT en Vrij Ranst ook een coalitie op met Vlaams Belang.
• Van Grieken plaatste na het nieuws al snel een aankondiging op Instagram. “Weer geweldig nieuws. Het cordon sneuvelt opnieuw, deze keer in Brecht”, schreef hij. “Het is een mooie dag voor de democratie in Brecht!”, sloot Van Grieken af.
• Later op de avond schoof Van Grieken ook aan bij Terzake. Een “historische dag”, zo noemde hij het. “Het cordon sanitaire bestaat niet meer en op dat pad wil ik graag verdergaan. Op naar 2029!”

Cordon doorbroken of niet?

De vraag: Op lokaal niveau is er geen cordon sanitaire meer, maar wat betekent dit landelijk?

• Die toekomstdroom om ook op Vlaams of zelfs federaal niveau het cordon te doorbreken, zal Van Grieken vermoedelijk moeten opbergen. De andere grote Vlaamse partijen veroordelen de coalities die in Brecht, Izegem en Ranst gevormd worden. Politici van de lokale lijsten die samenwerken met het Vlaams Belang raken hun partijkaart kwijt.
  • “Open Vld en haar leden werken onder geen enkele omstandigheid samen met anti-democratische partijen, zoals Vlaams Belang” zei Open Vld-voorzitter Eva De Bleeker.
  • Bij cd&v klinkt het dan weer zo: “Wij aanvaarden niet dat cd&v-leden met het Vlaams Belang samenwerken”.
• In tegenstelling tot Vlaams Belang vinden andere politici dat het cordon sanitaire niet doorbroken is. “De bovenlokale partijen hebben duidelijk aangegeven dat ze niet in zee gaan met extreme partijen”, zei cd&v-voorzitter Sammy Mahdi in oktober. Jos Gheysels (Groen), geestelijk vader van het cordon, stelde in oktober dat er “van een grote dijkbreuk of een kettingreactie vandaag geen sprake” is, omdat de nationale partijen “zich aan de afspraak houden”.
• Politicologen bekijken dat toch anders. “Het is duidelijk dat de schroom tegenover uiterst rechts vermindert. Met name bij lokale partijen met weinig of geen verbindingen met de nationale politiek”, stelt Laura Jacobs (UAntwerpen) in De Morgen. “Dat Vlaams Belang mag meedoen in een handvol gemeentebesturen zal volop uitgespeeld worden, als een bewijs dat een stem op uiterst rechts niet verloren is”.
• Daardoor zou er een geleidelijke normalisering van het Vlaams Belang kunnen ontstaan. De grote partijen zouden in een ontkenningsfase kunnen zitten, maar Wetstraatwatchers zien een verdere evolutie aankomen. Het cordon sanitaire is effectief gebroken.
  • “Het wereldvreemde idee dat mijn partij sowieso niet mag meebesturen leeft alleen nog in het hoofd van enkele partijvoorzitters en journalisten”, zegt Van Grieken daar zelf over. “De jaren 90 liggen achter ons. We zijn 2024 en Vlaams Belang is een partij die mee wil besturen als het kan”.

“Weinig moedige N-VA’ers”

Opgemerkt: De meest logische partner van Vlaams Belang, N-VA, houdt de deur dicht.

• In de drie gemeenten waar Vlaams Belang nu gaat meebesturen, is dat zonder N-VA. Nochtans zijn beide partijen rechts-conservatief georiënteerd. Maar de strakke partijlijn van voorzitter Bart De Wever (N-VA) wordt gevolgd. Die zei nog voor de verkiezingen dat hij niet wilde dat leden van zijn partij met Vlaams Belang zouden besturen. Net als bij de andere partijen zouden ook N-VA’ers uit de partij worden gezet.
• “Er zijn blijkbaar weinig moedige N-VA’ers. Het is toch ver gekomen dat de moedige lokale mandatarissen bij cd&v en Open Vld zitten terwijl de N-VA’ers zo in het gelid blijven”, analyseert Van Grieken.
• “Ik had veel liever akkoorden gesloten met mede-Vlaams-nationalisten”, moet hij erkennen. Van Grieken noemt het onbegrijpelijk dat N-VA het cordon sanitaire mee in stand houdt. “We zouden nog veel verder staan”, meent hij.
• De stevige lijn van De Wever is logisch te verklaren. Het uitsluiten van Vlaams Belang in juni was een van de factoren die N-VA stemmen opleverde, analyseerde de Universiteit Antwerpen.