Key takeaways

• De COP-toppen worden, ondanks enige vooruitgang in het beperken van de opwarming van de aarde, steeds vaker bekritiseerd vanwege hun gebrek aan concrete actie en effectiviteit.
• De landen in het Zuiden uiten hun frustratie over de afname van het enthousiasme en de financiële bijdragen van de rijke landen voor klimaatverandering.
• Het COP-proces krijgt te maken met toenemende ontgoocheling nu de methaanuitstoot toeneemt en deskundigen zich afvragen of het zinvolle veranderingen teweeg kan te brengen in een veranderend geopolitiek landschap.

De opening van COP30 in Belém, Brazilië, valt samen met een afname van het wereldwijde vertrouwen in de klimaatdiplomatie. Na dertig jaar conferenties zijn de meeste klimaatindicatoren verslechterd, waardoor ernstige twijfels zijn gerezen over de effectiviteit van deze aanpak.

Hoop en ontgoocheling

De ironie gaat niet verloren voor critici, die erop wijzen dat de ongeveer 40.000 afgevaardigden die naar het Amazonegebied zullen reizen voor de top van dit jaar, onvermijdelijk een aanzienlijke bijdrage zullen leveren aan de uitstoot van broeikasgassen, waardoor de boodschap die ze juist willen overbrengen, wordt ondermijnd. Deze terugkeer naar Brazilië, waar in 1992 de Wereldmilieutop in Rio plaatsvond en een groenere toekomst werd beloofd, toont hoezeer het optimisme is vervaagd.

De Europese Unie hamert op de urgentie van actie en werkt aan het overbruggen van de kloof tussen ambitieuze doelstellingen en implementatie. Maar slechts een derde van de landen heeft nieuwe emissiereductieverplichtingen ingediend voor 2035, wat neerkomt op de helft van de wereldwijde uitstoot. Dit traject zet de planeet nog steeds op koers naar een gevaarlijke opwarming van 2,8°C, zo meldt Euractiv. Zelfs binnen Europa ontstaat er verdeeldheid. Noordelijke staten pleiten voor strengere maatregelen, terwijl andere bang zijn voor economische gevolgen en binnenlandse onrust. Diplomaten geven privé toe dat de geloofwaardigheid van de EU aan het afbrokkelen is; haar leiderschapsretoriek botst met haar strijd om de publieke steun binnen haar eigen grenzen te behouden.

Frustratie in zuidelijke landen

De Verenigde Staten hebben zich grotendeels teruggetrokken van actieve deelname en hebben geen speciale klimaatgezant. Brazilië, dat gastheer is van COP30, geeft voorrang aan “implementatie” – het nakomen van bestaande verplichtingen in plaats van nieuwe verplichtingen aan te gaan – en benadrukt het belang van aanpassingsmaatregelen. Dit standpunt vindt vooral weerklank in de landen in het Zuiden, waar het geduld aan het afnemen is gezien het tanende enthousiasme van de rijke landen.

De Braziliaanse voorzitter van COP30 prees China voor zijn rol in het verlagen van de kosten van zonne-energie en het uitbreiden van hernieuwbare energiebronnen, en verklaarde dat “China oplossingen biedt die voor iedereen geschikt zijn”. In Brussel wordt China echter gezien als een reus zonder ambitie, die zich verschuilt achter zijn status als “ontwikkelingsland” en de druk weerstaat om financieel bij te dragen aan de klimaattransitie van de armste landen.

Groeiende ontgoocheling

Ondertussen is een van de weinige concrete toezeggingen die op mondiaal niveau zijn gedaan – de wereldwijde methaanbelofte van COP26 – al aan het wankelen. Uit satellietgegevens blijkt dat de methaanuitstoot van de belangrijkste ondertekenaars, waaronder de Verenigde Staten en Australië, sinds 2020 met 8,5 procent is gestegen. Hoewel methaan 80 keer krachtiger is dan CO₂, is er nog steeds geen bindende internationale overeenkomst om de methaanuitstoot te verminderen.

De kritiek op het COP-proces zelf neemt toe. Vooraanstaande personen zoals voormalig VN-chef Ban Ki-moon en veel klimaatexperts zeggen dat de topconferenties niet langer geschikt zijn voor hun doel, gekaapt worden door belangen van fossiele brandstoffen en verzanden in loze beloften. Wetenschappers dringen aan op een verschuiving van “mooie woorden” naar verantwoordingsmechanismen. Sommigen hebben zelfs spijt dat ze hebben deelgenomen aan de “mythe” dat de COP de wereld kan redden, omdat ze de grote koolstofvoetafdruk erkennen die met deze grootschalige conferenties gepaard gaat.

Beperkte resultaten in een veranderende wereld

Verdedigers van het COP-proces wijzen op de resultaten ervan: vóór het akkoord van Parijs in 2015 stevende de wereld af op een catastrofale opwarming van 4°C; nu is dat dichter bij 2,8°C. De groei van hernieuwbare energiebronnen, de vermindering van de uitstoot per eenheid bbp en de lichte vertraging van de ontbossing worden als successen genoemd. Deze vooruitgang lijkt echter niet genoeg te zijn, want klimaatrampen komen steeds vaker voor en de kosten ervan worden geschat op 1.000 miljard pond (1.138,6 miljard euro) wereldwijd in 2024.

Dertig jaar na Rio lijkt het mondiale landschap nog steeds op elkaar, maar is de planeet aanzienlijk warmer. Het COP-proces, dat ontstond in een periode van samenwerking na de Koude Oorlog, heeft nu te maken met geopolitieke fragmentatie en vermoeidheid van de publieke opinie. Zelfs degenen die deel uitmaken van het systeem zetten vraagtekens bij de levensvatbaarheid ervan.

Voorlopig komen er opnieuw 40.000 mensen bijeen om te discussiëren over het redden van de planeet, terwijl ze daarvoor duizenden kilometers afleggen. Of COP30 een opleving of de langzame ondergang van de multilaterale klimaatdiplomatie inluidt, hangt af van één cruciaal element dat het proces nog moet opleveren: concrete actie.

Volg Business AM ook op Google Nieuws

Wil je toegang tot alle artikelen, geniet tijdelijk van onze promo en abonneer je hier!