Coens neemt ontslag na dramatische peiling, cd&v zakt weg tot kleinste partij van Vlaanderen met 8,7 procent: alle ogen nu op Mahdi

Exit Joachim Coens. De cd&v-voorzitter, die al heel wankel zat op z’n stoel, is geen kandidaat meer om zichzelf op te volgen. Meteen kondigt hij ook aan dat er zo snel mogelijk nieuwe voorzittersverkiezingen komen bij cd&v. De trigger is de jongste peiling van VRT en De Standaard. Daarbij waren er ronduit dramatische cijfers voor de christendemocraten, die ooit met de CVP decennialang het Vlaamse landschap domineerden. De partij zakt weg naar een magere 8,7 procent, kleiner dan Groen en PVDA zelfs. De bodem lijkt weggeslagen onder de ‘volkspartij’ van Joachim Coens , wiens positie zo ook niet langer houdbaar was. Meteen is het nu kijken naar wie cd&v redden kan. Daarbij lijkt het simpel: als Sammy Mahdi (cd&v), de huidige staatssecretaris voor Asiel en Migratie, de job wil, is ze van hem.

In het nieuws: De cd&v gaat van haar 15,4 procent bij de laatste verkiezingen in 2019 naar 8,7 procent. De helft van de kiezers weg.

De details: Meteen is ook de voorzitter weg.

“Deze peiling is dramatisch voor onze militanten, die elke dag hard blijven werken. Maar dit is bijzonder pijnlijk voor de partij. Ik zal de partijraad van donderdag vragen om zo snel mogelijk interne verkiezingen te organiseren. En neen, daarbij zal ik zelf geen kandidaat meer zijn.” Met die woorden, voor de microfoon van de VRT, verlaat Joachim Coens het toneel.
Het doek valt zo over een partijvoorzitterschap dat moeilijk startte na een verrassend nipt gewonnen race tegen Sammy Mahdi, in 2019, en dat door de regeringsformatie waar Coens nooit echt greep op leek te krijgen meteen in hoogste versnelling moest.
Altijd bleef het aura hangen van de bijzonder aimabele dorpsburgemeester uit Damme, niet dat van de strateeg in de Wetstraat. De onderhandelingen voor Vivaldi verliepen inhoudelijk dramatisch, maar Coens wist wonderwel de meubelen te redden, door naast Mahdi ook nieuwkomer Annelies Verlinden en sterkhouder Vincent Van Peteghem (allen cd&v) in de federale regering te loodsen. Alleen, ook die casting kon na een tijdje niet langer verbergen dat de West-Vlaming de zaak niet beheerste, zowel communicatief als organisatorisch. De onvrede borrelde net iets te veel op, de interne rivaliteit stak de kop weer op, en slechte peilingen deden de rest.
Dat de voorzitter tegelijk van geen enkel van de kopstukken openlijke steun kreeg, om eind dit jaar zijn mandaat te verlengen, was veelzeggend. Uiteindelijk restte er na de peiling van vandaag niets anders dan de handdoek in de ring te smijten.
Meteen kijkt heel de partij naar één man: Mahdi. Hij was er zoals gezegd in 2019 dichtbij, maar tegelijk legde hij met z’n boek ‘Van hol naar vol’ haast een handleiding neer van hoe zijn voorzitterschap eruit zou zien. Een goede peiling voor hem persoonlijk bij de HLN/VTM-bevraging, deed de rest: plots stond Mahdi met stip op een. Morgen is ook hij te gast op Radio 1: afwachten of hij daar in zijn kaarten laat kijken.

Ten gronde: Met de exit van Coens zijn de problemen wel allerminst weg voor cd&v.

Wie zich binnen christendemocratie, met ondertussen toch nog steeds 120 lokale burgemeesters de grootste lokale formatie, vandaag geen zeer ernstige zorgen maakt over de toekomst van de partij, leeft op een andere planeet.
De jongste peiling van de VRT en DS bevestigt wat iedereen in de Wetstraat al langer aanvoelt: het piept en kraakt bij de christendemocraten. Wie straks in de plaats komt, krijgt een zware erfenis om op te ruimen: hij of zij erft een partij op de schuifaf naar beneden. De peiling toont aan dat cd&v (ondertussen met nieuw logo en kleine letters, in de zoveelste ‘hernieuwingsoperatie’) de helft van haar kiezers kwijt is, in een trend zit die maar één richting uitgaat: naar de bodem.
En erger misschien nog voor de partij: er zijn geen lichtpuntjes. In de populariteitsvraag, die anders gesteld wordt dan in de rivaliserende peiling van VTM/HLN, moeten Vlamingen spontaan de politicus vermelden van wie ze vinden dat die hen “het meest vertegenwoordigt’. Pijnlijk is de constatering dat cd&v, ondanks zes ministers, geen enkele figuur in de top tien heeft.
Belangrijk in de cijfers: Sammy Mahdi (cd&v), die door sommigen als redder wordt gezien, scoort slechts bij 0,5 procent van alle Vlamingen een spontane vermelding: het lijkt er op basis van deze cijfers niet op dat hij de draagkracht vandaag al zou hebben om de forse structurele daling van zijn partij te keren.
Maar dat er tegelijk iets zal moeten gebeuren, dat veel verder gaat dan een ‘boostercongres‘, een aanpassing van het logo en de schrijfwijze van de partijnaam, staat buiten kijf. Het zal meer dan waarschijnlijk veel ingrijpender moeten dan enkel de switch van een kapitein aan het roer: de hele tanker moet omgegooid.
Want nog meer dan een absoluut cijfer is de pikorde van cd&v in deze peiling problematisch. In een systeem van zetelverdelingen zoals in België, betekent de laatste zijn niets minder dan een drama. Mochten er morgen verkiezingen zijn, dan houdt de ooit zo trotse CVP nu nog een handjevol zetels over, en dreigt het lot van Les Engagés, wat ooit cdH was en daarvoor nog PSC: irrelevant in het landschap.

Evengoed iets grondig mis bij Open Vld: Niet alleen de partij, maar nu ook de premier zakt weg.

Ook die andere Vlaamse regeringspartij, Open Vld, heeft grote redenen om zich diepe zorgen te maken. Opnieuw is het resultaat erg matig, met 10,2 procent (dat was nog 13,1 procent bij de verkiezingen) lijkt opnieuw de bevestiging dat ook voor de liberalen de single digits niet ver meer af zijn.
Ook daar voelt men al langer aan het theewater dat het niet draait: niet toevallig lanceerde Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert zijn ‘blauw vuur’, een operatie die opnieuw schwung in de partij moest krijgen. Daarbij leek hij tegelijk ook een lang lopende discussie te willen beslechten: was Open Vld nu de partij van de premier, of was het de partij van de liberalen?
Lachaert gokte op dat laatste, en dat pakt nu verkeerd uit. Want voor het eerst lijkt er een flinke barst te komen in wat twee jaar lang de ultieme levensverzekering van de Vlaamse liberalen leek: de robuuste populariteit van premier Alexander De Croo.
Die laatste werd bij de vorige peiling nog spontaan vermeld door 13,2 procent van alle Vlamingen, waarmee de eerste minister op eenzame hoogte stond. Dat beeld werd overigens netjes bevestigd in andere peilingen, met andere methodieken voor persoonlijke scores. Maar nu glijdt De Croo af naar 8,5 procent spontane vermeldingen, hij verliest bijna 40 procent van zijn score. En misschien nog relevanter: Conner Rousseau, de voorzitter van Vooruit, komt uit het niets in z’n nek hijgen. De socialist haalt 8,3 procent.
Ook bij Open Vld is de peiling van die aard dat ze de interne discussie uiteraard alleen maar zal aanwakkeren. “Al dat gedoe van Lachaert, het rond de pot draaien en geen keuzes maken in de strategie, waarbij hij toch koppig verdergaat met zijn ‘blauwe’ insteek, dat gaat niet meer: tijd dat we de échte discussie voeren, waar het centrum heen moet“, zo stelt een kopstuk van de liberalen.

Op links genoteerd: Vooruit wint fors, net als PVDA. Groen houdt stand.

Los van beide centrumpartijen, zijn er wel wat trends te zien in de peiling, die niet verrassen. Om te beginnen is er de bevestiging van de gestage klim van Rousseau en co: Vooruit klokt af op 15,5 procent. Daarmee is ze zonder discussie de derde partij van Vlaanderen. Boegbeeld Frank Vandenbroucke (Vooruit) zakt wel weg in de populariteit: hij valt terug van 3,5 naar 2,4 procent. Verder heeft Vooruit niemand in de top 20.
Met een dergelijke score is er geen sprake van dat Vooruit zou denken aan een herverkavelingsoefening. Het zelfvertrouwen van de Vlaamse socialisten is groter dan ooit: in alle stilte kan men begoochelingen beginnen te maken over hoe groot de socialistische familie straks wordt, en of men dan met de man uit Sint-Niklaas niet meteen een potentiële toekomstige premier in huis heeft. In Brakel, de thuisgemeente van De Croo, heeft men vast die mogelijkheid ook al opgemerkt.
Naast de socialisten is het PVDA die het meeste winst boekt. De communisten stijgen naar 9,1 procent. Scores van Raoul Hedebouw (PVDA) en Peter Mertens (PVDA) in de populariteitspoll zijn bemoedigend: zij halen plek vijf en tien. Zo lijkt ook daar een belangrijke evolutie bestendigd: de communisten zijn niet langer een marginaal politiek fenomeen aan Vlaamse kant. Met een dergelijke score sturen zij straks stevige fracties naar de Kamer en het Vlaams Parlement.
Groen blijft wat hangen, maar lijkt tegelijk toch de kater van de kernuitstap wat verteerd te hebben: met 9,4 procent is van een instorting, wat in vorige peilingen toch een beetje dreigde, geen sprake meer. Ze houden de communisten achter zich, wat straks bijzonder belangrijk wordt, bij zetelverdelingen.
Overigens blijkt uit deze bevraging wat velen in de Wetstraat aanvoelen: dat vicepremier Petra De Sutter op dit moment de figuur is die het meeste aanspreekt bij Groen. De vraag of zij dan niet veel beter geplaatst was geweest om de partij te gaan leiden na het vertrek van Meyrem Almaci, in plaats van het over te laten aan mindere goden, zal nog een tijdje blijven gonzen.

Op rechts: N-VA lijkt de bovenhand weer te krijgen in de strijd om het marktleiderschap, op Vlaams Belang.

In deze peiling houdt het Vlaams Belang met 22,9 procent nog net N-VA met 22,4 procent achter zich. Maar wat ook zichtbaar was in de peiling van VTM/HLN: de trend is opnieuw stijgend voor N-VA en licht dalend voor het Belang. Al blijft die score voor Bart De Wever (N-VA) en co nog een stevige achteruitgang ten opzichte van 2019 en de verkiezingen, terwijl het Belang ruim boven die score zit, nog steeds.
Wel opvallend: De Wever is met voorsprong opnieuw de populairste, 11,5 procent vermeldt hem spontaan. Daarnaast geen verrassingen bij het politiek personeel van N-VA: Zuhal Demir (N-VA) neemt een zevende plek, Theo Francken (N-VA) een achtste plek. Met De Wever vormen zij het leidend trio van N-VA. Dat Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) zijn ballon is leeg gelopen, bevestigen de cijfers: van 2,7 procent zakt hij weg naar amper 0,7 procent nog.
Het Vlaams Belang heeft met Tom Van Grieken ook één duidelijk boegbeeld, die 6,4 procent van de Vlamingen spontaan vermeldt.
Belangrijkste conclusie hier: Vivaldi krijgt klappen aan Vlaamse kant, de federale oppositie van N-VA en Vlaams Belang haalt niet in cijfers, maar wel in zetels samen een meerderheid. Niet dat zoiets een realistisch scenario lijkt, maar dat gegeven kan straks opnieuw de oude discussies over het cordon en samenwerking weer doen oplaaien.

De essentie: De druk op cd&v en Open Vld wordt straks enorm.

Een pak inkt is al gevloeid over een mogelijke hertekening van het politieke landschap. Maar dat zo’n herverkaveling tot stand zou komen onder impuls van een huidige partijleiding, lijkt weinig waarschijnlijk. Als er al gesprekken op hoog niveau gevoerd zijn, was dat enkel om van wel heel ver eens te reflecteren, eerder dan iets concreet te bespreken.
Bij Open Vld lijkt het leidend trio, met De Croo, Lachaert en Vincent Van Quickenborne wat verlamd: de premier en vicepremier focussen zich veel liever op hun regeringswerk, terwijl de partijvoorzitter haast wanhopig op zoek blijft naar een ‘eigen koers’. De reactie op de uitspraken van Tommelein, was veelzeggend bij Lachaert: geen sprake van iets anders dan een liberale partij, maar “uiteraard konden lokaal andere initiatieven”. “De keizer heeft geen kleren aan”, zo klonk het meteen cynisch bij lokale liberalen.
De jongste peiling is een mokerslag, nadat het al eerder druppelde bij de Belgische partijen door de Franse verkiezingen. Ook daar wonnen extreemrechts én extreemlinks overtuigend, terwijl het centrum werd platgedrukt, en maar één formatie overblijft: die van Emmanuel Macron. De doodsreutel is ondertussen pijnlijk te horen bij zowel de Franse socialisten als op rechts, bij Les Républicains.
Met de nieuwe gemeentelijke kieswet als vliegwiel, zou er straks wel eens een golf aan lokale samenwerkingen kunnen komen, waarbij cd&v- en Open Vld-afdelingen eieren voor hun geld kiezen: de grootste na de verkiezingen krijgt immers de sjerp. Beter dus al op voorhand in kartel, om zo de grootste trofee te pakken, gaan veel burgervaders redeneren. En laat Open Vld wel toch ook 75 lokale burgemeesters leveren: er zijn dus straks mogelijks een pak losse liberale elektronen.
Bij cd&v wordt een soortgelijke situatie zelfs ronduit dramatisch voor de Wetstraat 89, het partijhoofdkwartier, en voor wie daar straks als opvolger van Coens mag zetelen. Liever dan een nationaal, uitstervend merk op te plakken, zullen de 120 cd&v-burgemeesters wel eens eieren voor hun geld kunnen kiezen.
Op korte termijn zal vermoedelijk bij cd&v eerst een nieuwe leider moeten komen, vooraleer er een alternatief plan kan worden neergelegd, om hun laatste troefkaart, de lokale inplanting, te redden.