Na de gemeenteraadsverkiezingen van 13 oktober zijn er nog acht gemeenten zonder coalitie. De tijd dringt: door het nieuwe decreet van voormalig Vlaams minister Bart Somers (Open Vld) moet er begin december een voordrachtsakte liggen.

Key takeaways

• Zeven gemeenten hebben nog tot begin december om een coalitie te vinden, Antwerpen nog tot januari.
• In veel gemeenten willen partijen niet met elkaar samenwerken maar ook niet met Vlaams Belang. Dat blokkeert de boel.
• Een gedoogbeleid door Vlaams Belang kan op sommige plaatsen de impasse doorbreken. Ander moeten de schepenen per geheime stemming aangeduid worden.

De regels: Somers legde als Vlaams minister van Binnenlands Bestuur nieuwe regels voor in het decreet ‘Versterking lokale democratie’. Een belangrijke bepaling is dat gemeenten na de lokale verkiezingen niet oneindig lang de tijd hebben om een coalitie te vormen. De beoogde coalitiepartijen moeten een ondertekende voordrachtsakte hebben voor de installatievergadering van de nieuwe gemeenteraad. Die vindt begin december plaats. Gemeenten die in het aankomende jaar een fusie zullen doorvoeren, hebben de tijd tot begin januari.

Veel verschillen waarom een coalitie niet lukt

In het nieuws: Er zijn nog acht gemeenten waar de coalitievorming nog niet rond is.

• Blankenberge is de opvallendste gemeente zonder coalitie. Er is een complete impasse in de kustgemeente. De N-VA van voormalig burgemeester Daphné Dumery haalde 8 zetels, Team Blankenberge van de huidige liberale burgemeester Björn Prasse wist ook 8 zetels te halen. Beiden weigeren met elkaar samen te werken.
  • Ondertussen klonk N-VA Blankenberge zich vast aan de lijst CD&Vplus, dat 4 zetels haalde. N-VA en Team Blankenberge zagen hun initiatiefpogingen stranden. CD&Vplus stopte er vorige donderdag ook mee. Lijsttrekker Patrick De Meulenaere (Vooruit) heeft dus nog een week om toch een coalitie uit te werken.
  • Veel schot komt er niet in de zaak: N-VA en cd&v hopen met Vooruit te besturen. Liberalen en socialisten hopen om cd&v los te maken van N-VA voor een klassieke tripartite. Dumery is net een week op vakantie, zonder dat ze vervangen wordt als onderhandelaar, weet De Standaard. Bij de anderen heerst frustratie.
• Het verhaal van Izegem is inmiddels wel gekend. De lokale lijst STiP+ sloot er een coalitie met Vlaams Belang en tekende zelfs al een voordrachtsakte. Maar omdat STiP+-leden bedreigd werden, zag de partij af van besturen met het VB. STiP+ onderhandelde verder met N-VA en bereikte een akkoord. Maar omdat de regels van Somers stellen dat er maar één voordrachtsakte ondertekend mag worden per partij, kunnen STiP+ en N-VA niet aan de slag.
• In Brecht behaalden slechts 3 partijen zetels: de lijst nu2960 kreeg er 15, N-VA 10 en Vlaams Belang 6. Nu2960 en N-VA willen niet allebei niet samenwerken met Vlaams Belang en zijn dus op elkaar aangewezen. Maar de beide partijen verschillen zo hard van mening dat een coalitie niet lukt.
• Willebroek zit met hetzelfde probleem: drie partijen verdelen de zetels. N-VA Team Eddy met 13, Iedereen 2830 met 11 en Vlaams Belang met 5. Opnieuw kunnen de beide grote blokken geen akkoord vormen en opnieuw sluiten beiden Vlaams Belang uit.
• En dat herhaalt zich in Diksmuide. Actie! haalt met 12 zetels geen absolute meerderheid en zou dus rivaal team8600 (10 zetels) erbij moeten nemen. De andere optie, Vlaams Belang (5 zetels), wil Actie! noch team8600 niet.
• Bijna een gelijkaardig verhaal in Boom, waar burgemeester Jeroen Baert (N-VA) wil besturen met Vooruit en het lokale Samen 2850. N-VA heeft beide partijen nodig om Vlaams Belang te kunnen uitsluiten. Ook in Boom wil niemand een samenwerking met het VB.
• In Malle won N-VA de verkiezingen. Ideologisch gezien sluit de partij het dichtst aan bij de lijst DBM-cd&v. Maar beiden raken het niet eens over de concrete invulling van een akkoord en vooral niet over de posten. Volgens N-VA eist DBM-cd&v te veel schepenposten op.

Speciaal geval: In Antwerpen is er ook geen coalitie, maar dat komt eraan.

• Ook in Antwerpen is een akkoord nog niet rond. Dat heeft vooral te maken met burgemeester Bart De Wever (N-VA). Hij wil de onderhandelingen tussen N-VA en Vooruit zelf leiden, maar heeft het ondertussen erg druk met de federale regeringsonderhandelingen. Daardoor vinden er minder lange gesprekken plaats in Antwerpen.
• Tegelijk zouden N-VA en Vooruit naar een akkoord toegroeien. Er is dus geen grote impasse zoals in de andere gemeenten. De te vormen coalitie ligt ook al geruime tijd vast.
• Wat helpt is dat Antwerpen fusioneert met Borsbeek. Dat wil zeggen dat De Wever nog tot januari de tijd heeft om een bestuursakkoord rond te krijgen in plaats van over een week.

Vlaams Belang heeft sleutelrol

Om te volgen: Als het niet lukt in de zeven andere gemeenten, dan dreigt er een zeer bizarre situatie.

• Het decreet schrijft voor dat er toch een schepencollege moet komen als er geen coalitie gevonden kan worden. Als dat gebeurt, dan moet er na de installatie van de gemeenteraad een geheime stemming plaatsvinden. Elke partij kan dan een kandidaat aanduiden per schepenfunctie. Degene met de meeste stemmen achter de naam, krijgt die post.
• In theorie kunnen er stemafspraken gemaakt worden tussen de verschillende partijen. “Als de partijen hierover op voorhand geen onderlinge afspraken maken, kan dat tot onvoorspelbare resultaten leiden. Maar zelfs met afspraken kan het soms anders uitdraaien dan voorzien” vertelde politicoloog Herwig Reynaert (UGent) hier eerder over in Het Nieuwsblad.
• Om dergelijke chaos te vermijden, zegt Reynaert dat hij verwacht dat de meeste gemeenten er toch nog uitkomen over een week. Mocht het toch op een geheime stemming uitdraaien, dan “moet die er binnen de twee weken na de installatievergadering komen”, haalt hij aan tegenover De Standaard.
• Tegenover de VRT haalt Reynaert aan dat de sleutel mogelijk bij Vlaams Belang ligt. In een aantal gemeenten zouden zij gedoogsteun kunnen geven zodat één enkele partij wel een meerderheid haalt bij stemmingen. “De vraag is of zij daarvoor in ruil dan ook schepen zullen krijgen”, zegt hij. “De discussie over het al dan niet doorbreken van het cordon zal dan opnieuw losbarsten.”
• Ondertussen denken sommige politici dat zo’n geheime stemming niet meer te vermijden is. Daphné Dumery van Blankenberge is die mening toegedaan. En ook Bert Maertens (N-VA) denkt dat er door de situatie in Izegem niets anders op zit dan afwachten.