De Chinese overheid balanceert op een dun koord tussen het Westen en Rusland. Enerzijds moet het land zich solidair tonen met Rusland, terwijl het anderzijds niet de VS en Europa tegen zich in het harnas wil jagen.

Uit onderzoek van Wired en het platform Great Fire, blijkt dat de Chinese censuur overuren draait sinds de Russische inval in Oekraïne. Great Fire is een anonieme Chinese organisatie die de internetcensuur in het land bekritiseert. Hun project poogt de online censuur transparanter te maken en onder de aandacht te brengen.

Officiële lijn

“Artillerievuur verlicht de lucht en breekt mijn hart. Ik hoop dat mijn landgenoten in Oekraïne voor zichzelf en hun families zorgen”, zei een gebruiker op 27 februari op het Chinese Weibo, dat vergelijkbaar is met Facebook. Weer een andere gebruiker uitte zich positief over Rusland. “Ik steun vechten. Taiwan en de Verenigde Staten gaan te ver. Kijk naar Poetin, wat een man, als hij het zegt dat er gevochten gaat worden, dan gebeurt dat ook.” Beide berichten werden echter snel verwijderd.

De censuur laat zien dat sociale media in China een officiële lijn volgen in de berichtgeving over de oorlog in Oekraïne. Tegen Wired zegt Yugi Na – onderzoeker in media en communicatie aan de University of Westminster – dat Chinese media dagelijks advies van de overheid krijgen over welk soort inhoud verwijderd moet worden.

Een hint van hoe dat werkt werd vorige week woensdag gegeven. Toen lekte het Chinese Horizon News per ongeluk de censuurinstructies omtrent de oorlog in Oekraïne uit. “Simpel gezegd, China moet Rusland emotioneel en moreel ondersteunen, zonder dat het daarbij de Verenigde Staten en Europa tegen de schenen stoot”, zo viel er te lezen. Prowesterse framing en negatieve berichtgeving omtrent Rusland mocht worden gepubliceerd.

De gelekte instructies vermeldden ook dat opmerkingen onder artikels gecontroleerd moeten worden en dat alleen hashtags gebruikt mogen worden die geïntroduceerd zijn door de CCTV, dat in handen is van de Chinese overheid. 

In de begindagen van de oorlog gingen de staatsmedia voorzichtig te werk. Ze weergalmden grotendeels de Russische media, die het conflict een ‘speciale operatie’ noemden. De schuld van het conflict werd bij de VS en de NAVO gelegd. Tegelijk was er op sociale media sympathie voor Oekraïne, echter werden die berichten snel gecensureerd. De Chinese overheid vertrouwt sterk op de censuur van de media en heeft een van ‘s werelds meest beperkende mediaomgevingen. Veel Amerikaanse websites – zoals Facebook – zijn er dankzij de ‘Great Firewall’ geblokkeerd.

Vredesduif Xi

Afgelopen week drukte Xi zijn zorgen uit over de oorlog die in Oekraïne woedt. “De beginselen van het handvest van de Verenigde Naties moeten worden nageleefd”, aldus de president. Alle partijen moeten terughoudendheid betrachten en elke actie vermijden die mogelijke spanningen kan veroorzaken. Daarbij wordt een diplomatieke oplossing aangemoedigd door de Volksrepubliek.

Complexe relaties

Het afgelopen jaar is de politieke en economische band tussen China en Rusland versterkt. Ondanks hun onderlinge spanningen zien ze een nauwe samenwerking als enige oplossing tegen de ‘groeiende druk van het Westen’. De gezamenlijke vijand – de VS – duwt de twee machten naar elkaar toe en zet onderlinge onenigheden aan de kant.

Experts stellen echter dat de twee landen desondanks tegenovergestelde belangen hebben. De relatie heeft een complex karakter en er zijn de nodige onderlinge spanningen. Zo kocht China veel voedsel in Oekraïne en wilde het Aziatische land er een lokaal defensiebedrijf overnemen. Dit was voor Rusland een problematische deal, net als voor de VS. De overname ging uiteindelijk niet door. 

Andere spanningen zijn er omtrent de voormalige Sovjetrepublieken in Centraal-Azië. Denk hierbij bijvoorbeeld aan Kazachstan. China heeft met deze staten sterke banden ontwikkeld, waardoor Rusland invloed in de regio verliest. Beijing heeft ook de annexatie van de Krim bijvoorbeeld nog niet erkend. 

(am)