In het nieuws: Normaal gezien was de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken vorig weekend afgereisd naar Beijing. Plots berichtten de Amerikaanse inlichtingendiensten afgelopen vrijdag over een spionageballon van Chinese afkomst die boven Amerikaans grondgebied was gesignaleerd. Blinken stelde daarop meteen het bezoek uit.

De bredere context:

• Nochtans werd zijn trip als een zeer belangrijke stap gezien naar een herstel van de Sino-Amerikaanse relatie. Momenteel bevindt die zich op een historisch dieptepunt, maar de animo om de relatie uit het slop te trekken was er.
• Vorige maand november hadden de Chinese president Xi Jinping en Amerikaanse president Joe Biden tijdens de G20-top op Bali al een ontmoeting. Ze besloten toen dat er wederzijdse afspraken moesten komen om escalerende situaties te kunnen opvangen en om werk te maken van een stabilisering.
• Waarschijnlijk was dat de belangrijkste reden van Blinkens bezoek. Hij zou er met zijn Chinese evenknie in dialoog treden en zelfs een ontmoeting met Xi werd niet uitgesloten.

Het incident:

• Volgens China ging het hier slechts om een weerballon die uit koers raakte. De Aziatische grootmacht waste meteen de handen in onschuld. Het was een geval van “overmacht” en het luchtschip was “per ongeluk” het Amerikaanse luchtruim binnengedrongen. Van zodra de ballon zich boven de Atlantische Oceaan bevond, schoten de Amerikanen die neer.
• Meteen klonk de toon uit Beijing veel harder en verontwaardigd. Volgens Beijing zou de ballon behoren tot privébedrijven, en niet de overheid.
• Daardoor lijkt het alsof de Chinese overheid zelfs geen controle had over het “betreurenswaardige” voorval. Kleine kanttekening: de lijn tussen privébedrijven en de overheid in China is wel heel vaag.

De inzet: Willen beide grootmachten in de toekomst effectief nog kunnen samenwerken, moeten ze ervoor zorgen om de spanningen niet verder te doen oplopen. Het uitgestelde bezoek van Blinken moet volgens analisten zo snel mogelijk opnieuw ingepland worden.

Maar nog veel vragen: Dat een ballon uit koers raakt en vervolgens de afgelegde route afreist, is volgens meteorologen mogelijk.

• Alleen, waarom lichtte China dan de VS hier niet over in?
• Er zouden in het recente verleden al eerder gelijkaardige “weerballonnen” boven het grondgebied van de VS gedetecteerd zijn. Dat de Chinese overheid hiervan niet op de hoogte zou zijn, is onaannemelijk.
• Als trouwens straks blijkt dat de opgeviste restanten van de neergeschoten ballon geen meteorologische instrumenten bevatten, kan de Chinese overheid niet langer de handen in onschuld wassen.

Snel een volgende escalatie?

Intussen in China: De Chinese overheid moet zich nu assertief opstellen om de eigen bevolking tevreden te houden en niet zwak over te komen. Meer Beijing lijkt de zaak wel niet op de spits te drijven.

• De Chinese vice-minister van Buitenlandse Zaken Xie Feng zei zondag nog dat de Amerikaanse handelingen tegen de internationale rechten indruisten. Daarbij zouden het de Amerikanen zijn die nu de pogingen tot een wederzijdse dialoog ondermijnen. Ook moet de VS de restanten teruggeven, aangezien dit eigendom van China is.
• Volgens CNN proberen Chinese binnenlandse media wel de nationalistische retoriek te beperken. In het verleden benutte Beijing graag incidenten om het nationalisme en anti-Amerikaanse sentimenten net op te zwepen. Dat dit nu niet gebeurt, wijst er mogelijk op dat er zich binnenshuis in de hogere echelons een crisis plaatsvindt.

Intussen in de VS: De huidige voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Kevin McCarthy kondigde recent aan dat hij mogelijk binnenkort Taiwan bezoekt.

• Vorig jaar augustus bezocht zijn voorganger Nancy Pelosi het eiland ook al. Dat leidde tot een groot diplomatiek conflict waarbij China zeer agressief reageerde. Er werden ongezien grote militaire oefeningen gehouden rond Taiwan en veel raketten over het eiland heen afgevuurd.
• Analisten hopen dat Blinkens uitgestelde bezoek daarom nog plaatsvindt voor McCarthy Taiwan bezoekt, zodat de spanningen niet blijven verder oplopen.

Liet China een steek vallen?

Opmerkelijk: De timing van het incident komt wel zéér ongelegen. Sommigen opperden dat Beijing net wou dat hun ballon werd opgemerkt. Dat lijkt evenwel onwaarschijnlijk. Er staat simpelweg te veel op het spel:

• China hoopt dat betere diplomatieke betrekkingen met Amerika leiden tot een gunstiger klimaat voor de eigen economie.
• Vooral de huidige chipoorlog is nefast voor de Chinese economie dat nu veel moeilijker aan broodnodige halfgeleiders raakt. De Aziatische grootmacht wenst sowieso een oplossing te bekomen waardoor de Amerikaanse exportrestricties afgezwakt worden.

Tot slot: Werd China voor het oog van de hele wereld betrapt op spionage? Of hebben de overheidsdiensten onder Xi Jinping gefaald, waardoor het lijkt alsof hij deze niet volledig in de hand heeft? Sowieso straalt het hele incident negatief af op de Chinese president.

(evb)