Wie naar het verleden kijkt, vindt verschillende bewegingen terug die voor onafhankelijkheid hebben gestreden. Sommigen slaagden in dat opzet, anderen niet. De Nederlandse stichting Gefira, een onderzoeksbureau dat specialiseert in politieke, demografische en sociale onderwerpen en zich richt op investeerders, legde de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging onder de loep.
Er zijn een reeks redenen waarom de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging kan worden omschreven als een storm in een glas water.
De Catalanen willen onafhankelijkheid van Madrid, om die onafhankelijkheid dan onmiddellijk in te leveren in Brussel. Na de Brexitstem lijkt de EU vastberaden om er een Europees federalistisch project door te duwen, te beginnen met een Minister van Financiën van de eurozone, die alvast de steun van Frankrijk en Duitsland zou krijgen. De Catalanen vinden het niet fijn dat ze transfers moeten overmaken aan de rest van Spanje. Als Macron zijn zin krijgt zou hun geld in Griekenland en Italië terechtkomen. Vinden ze dat beter? Men wil dus blijkbaar ontsnappen aan Spaanse centralisering om recht in de Europese centralisering terecht te komen.
Omdat ze die meestal verliest en er dan weinig anders op zit dan nieuwe referenda te houden tot men uiteindelijk het voor de EU gewenste resultaat behaalt. Dat gebeurde in Frankrijk en Nederland.
3. Een onafhankelijk Catalonië zou het einde van het Europees project betekenen
De EU voelt zich bedreigd door het Catalaanse onafhankelijkheidsstreven, zoals door elke vorm van separatisme. Indien de EU deze beweging zou steunen of de idee zou verdedigen dat mensen beter af zijn wanneer ze zichzelf regeren, zou de supranationale roep voor Europese integratie als een kaartenhuis instorten.
Als er al een moment was om de onafhankelijkheid uit te roepen dan was dat net na het referendum, ongeacht de geldigheid en het democratische geloofwaardigheidsgehalte ervan. Wat deed Puigdemont? Hij talmde, riep de onafhankelijkheid uit en schortte ze onmiddellijk op. Iedereen bleef in volle verwarring achter. Wanneer Puigdemont dan uiteindelijk deed wat hij moest doen, was het momentum weg.
Het Tweede Amendement in de Amerikaanse Grondwet luidt als volgt:
‘Aangezien een goed geregelde militie nodig is voor de veiligheid van een vrije staat, zal geen inbreuk worden gemaakt op het recht van het volk om wapens te bezitten en te dragen.“
Vaak wordt naar dit amendement verwezen als naar een relikwie uit een ver verleden. Doch wie onafhankelijkheid wil afdwingen beschikt best over wapens. Niet voor niets is ‘Le Jour de la Bastille’ nog steeds het symbool van de Franse Revolutie. De Bastille was niet enkel een fort, het was ook de plek waar de revolutionairen hun wapenarsenaal verborgen. Het was de dreiging met geweld en niet de unilaterale onafhankelijkheidsverklaring van de Krim, die maakt dat deze laatste vandaag de facto deel uitmaakt van Rusland.
De Catalanen hebben geen eigen leger. Ze kunnen wel vertrouwen op de lokale politie Mossos d’Esquadra, maar die staat onder toezicht van Madrid, dat zonder slag of stoot op de laatste zaterdag van oktober de controle over Catalonië opnieuw overnam.
Laten we nog eens naar het recente verleden kijken. Toen Slovenië, Bosnië, Kroatië, Kosovo en Montenegro zich van het door Servië gedomineerde Joegoslavië wilden afscheuren, werden ze gesteund door de VS. Rusland steunde de Krim bij haar afscheiding van Oekraïne en de Amerikanen steunen het Koerdische onafhankelijkheidsstreven in Syrië.
Niemand steunde Catalonië en tot nog toe heeft niemand de unilateraal uitgeroepen onafhankelijkheid erkent. Buitenlandse steun komt meestal van vreemde mogendheden, die er belang bij hebben het land dat met separatisme wordt geconfronteerd te destabiliseren. Niemand lijkt Spanje te willen destabiliseren.
Net als in Oekraine is het vaak die vreemde mogendheid die de wapens levert die nodig zijn om ‘de bezetters’ omver te gooien. Mocht in Catalonië een burgeroorlog uitbreken, dan bestaat de kans dat een vreemd land de Catalanen van wapens zou voorzien. Op dit moment lijkt die kan verwaarloosbaar. De Catalanen richtten hun hoop op de EU, maar die gok pakte totaal verkeerd uit.
Vlaggenzwaaiende mensenmassa’s zoals we die in Catalonië vaak zien, zijn inspirerend. Maar die massa’s maken je nog niet onafhankelijk. Een unilaterale onafhankelijkheidsverklaring evenmin. Een conditio sine qua non voor een staat die soevereiniteit nastreeft is de capaciteit om je grondgebied te controleren en te verdedigen. Catalonië is niet in staat om dat te doen. Wie de massa’s bekijkt die in de Catalaanse straten defileren zal grote aantallen jongeren zien. Maar geen van hen heeft legerdienst gedaan, een typisch West-Europees fenomeen. In de meeste West-Europese landen werd de legerdienst decennia geleden al afgeschaft. De laatste Europese generatie die een oorlog uitvocht – de Tweede Wereldoorlog – is op een aantal uitzonderingen na dood of stervende. De nieuwe generaties hebben geen idee hoe ze moeten vechten.
Het lijkt er dus op dat het Catalaanse nationalistische plan voor onafhankelijkheid ongeveer hier op neerkomt:
“Maak plaats terwijl ik een revolutie begin, anders zal ik je beledigen. Op Twitter. Of zal ik een video op YouTube maken en die op Facebook met mijn vrienden delen.”
Niet dat we geweld aansporen, maar terwijl de Koerden in Syrië de Islamitische Staat te lijf gingen met AK-47 machinegeweren, organiseren de Catalanen hun revolutie met iPhone’s. De Koerden vechten voor onafhankelijkheid, de Catalanen lijken eerder te gast op een popconcert.
Conclusie: Niemand heeft een vinger uitgestoken om Catalonië te steunen. Ook de Catalanen zelf niet. Ze lijken duidelijk niet bereid een burgeroorlog te beginnen en de daarmee gepaard gaande verliezen te aanvaarden om de hoofdprijs van de onafhankelijkheid binnen te halen. Toch is dat hoe revoluties worden gewonnen.