Bouchez gooit openhouden meer kerncentrales weer op tafel

Georges-Louis Bouchez (MR) duwt door. De Franstalige liberaal haalde in het voorjaar een grote politieke overwinning binnen, nadat hij als enige binnen de Vivaldi-coalitie was blijven pleiten voor kernenergie: twee centrales, Doel 4 en Tihange 3 blijven open. Maar ophouden staat niet in het woordenboek van de assertieve partijvoorzitter. Die greep de sombere waarschuwing van premier Alexander De Croo (Open Vld) (“De komende vijf à tien winters gaat het moeilijk zijn”) aan, om meteen weer het openhouden van meer reactoren op tafel te leggen: “We gaan dit op de agenda zetten”. Bouchez gokt, maar heeft de wind mee: ook in Duitsland woedt het debat, tussen de groene en liberale regeringspartners. Of hoe het discussie over kernenergie niet voorbij is voor Vivaldi. Tegelijk klopt overigens ook al de PS aan de deur, om opnieuw “ambitieuze maatregelen” te nemen voor de koopkracht.

In het nieuws: Premier De Croo komt met een doembericht, en spreekt over “tien moeilijke winters”.

De details: De Europese Unie dreigt haast onvermijdelijk terecht te komen in een diepe recessie, veroorzaakt door torenhoge energieprijzen. Industriële productie is plots enorm duurder geworden in de EU, dat zo niet meer kan concurreren.

“Doelbewust”, zo duidde De Zestien gisteren de sombere boodschap van de eerste minister, die als leider in bange dagen maar beter zelf het slechte nieuws wilde komen brengen: “We moeten een kat een kat durven noemen“, was te horen. “Hope for the best, prepare for the worst“, zo stelde de premier het zelf wat eleganter voor de camera’s.
Het contrast kon daarbij niet groter zijn met de eerste minister van dit weekend, nog volop in zomermodus, die zich feestend in T-shirt en met een pintje in de hand gretig had laten fotograferen, geflankeerd door zijn vrouw Annik Penders en de onvermijdelijke Senaatsvoorzitter Stephanie D’Hose (Open Vld), op Pukkelpop, waar hij overigens verre van de enige politicus was op de festivalweide.
Eén dag later: de premier in fluorescerende havenkledij in Zeebrugge, waar hij een paar uur meedraaide in de haven, handen uit de mouwen, en meteen die gelegenheid aangreep om voor de micro’s de donderwolken uit te storten. Vakantie voorbij, terug aan het werk, en over naar de bittere ernst van het moment.
Daarbij had Hans Maertens, de Voka-baas die ook aanwezig was bij het bezoek, de toon al gezet, en over “zwarte sneeuw” voor de Vlaamse bedrijven gesproken.
De Croo sprong er gretig op, en ging wel erg ver in z’n donkere analyse:
- “De komende vijf à tien winters gaat het moeilijk zijn.”
- “In heel Europa is het een zeer moeilijke evolutie. In een aantal sectoren is het echt moeilijk om met de hoge energieprijzen om te gaan.”
- “We moeten transparant zijn: de komende maanden zullen moeilijk worden.”
Om vervolgens, na het crisisbeeld, leiderschap te bieden, zonder dat die concreet gemaakt werd: “Als land kunnen we dit aan. We moeten elkaar steunen in moeilijke tijden. Met het nodige zelfvertrouwen en de nodige daadkracht kunnen we dat.”

De vraag: Het beeld oogt moeilijk, maar of het nu werkelijk tien magere jaren worden?

“Eindelijk een politicus die op lange termijn denkt. Hier kunnen analisten een puntje aan zuigen“, zo tweette Jan Reyns, beursanalist bij De Standaard, gisteren een beetje cynisch, als reactie op De Croo. Ook elders waren er toch wat vragen bij het forse doemdenken van de premier.
Het klopt dat de energieprijzen gisteren alweer naar ongekende hoogtes gingen: meer dan 600 euro per MWh werd gisteren op de Epex Spot handelsbeurs betaald, voor elektriciteit, terwijl dat in april nog 186 euro was. De stroomprijs wordt daarbij aangevuurd door de gasprijzen, die al dagen alle records breken. Gisteren noteerde men daar 286 euro per MWh, ook al een record.
Ter vergelijking: dat is alsof olie aan zo’n 500 dollar per vat zou verkocht worden in Europa. In werkelijkheid zit ze onder de 100 dollar per vat. Het is dus puur een gas-crisis, en puur in Europa.
De reden: het Russische Gazprom legde vrijdag de Nord Stream 1 gaspijplijn dicht, voor enkele dagen van “onderhoudswerken”. De vrees neemt toe dat vroeg of laat de Russen de kraan definitief dicht draaien, en er niet voldoende gas meer is om de winter door te komen.
Maar tegelijk wurgen de torenhoge energieprijzen nu al de Europese economie, zodanig dat zowat alle analisten nu al een recessie zien aankomen. De Europese handelsbalans oogt, met de peperdure import van energie, dan ook bijzonder negatief: de euro kan eigenlijk de komende maanden alleen maar verder afglijden, terwijl de Europese economie fors zal afkoelen.
Wat meteen een pak analisten er van doet uitgaan dat de energieprijzen onvermijdelijk opnieuw zullen dalen: vraag en aanbod. Zeker de voorspelling dat het daarbij tot tien jaar kan duren, lijkt wel erg pessimistisch. Voka-econoom Bart Van Craeynest sprak op HLN.be de hoop uit dat we “over vijf jaar toch wel een eind opgeschoten zijn in de energietransitie”. “Spreken over tien jaar lijkt mij overdreven”.
Dat gezegd zijnde: de klap is wel bijzonder hevig voor de Europese industrie, die dreigt een enorm concurrentieel nadeel te ondervinden. Want elders in de wereld is er geen energiecrisis, en kost het gas tot een tiende van de Europese prijs. En zeker de motor van de Europese economie, Duitsland, dreigt helemaal stil te vallen.
Waar wel veel pessimisme geboden is: de Belgische economische vooruitzichten op kortere termijn dan tien jaar. De vooruitzichten waar de verschillende regeringen van dit land mee werken om een begroting te maken, kunnen in de prullenmand. Voor dit jaar zat de Nationale Bank nog op 2,4 procent groei, voor 2023 voorzag men 1,5 procent, en in 2024 zelfs opnieuw 2 procent. Dat lijkt vandaag veel te optimistisch. Met een begrotingstekort van nu al 28 miljard euro een dramatische context voor Vivaldi.

The Big Picture: Waar gaat Europa (en vooral Duitsland) haar energie dan vandaan halen?

Niet toevallig is de Duitse kanselier Olaf Scholz samen met zijn groene minister van Economie Robert Habeck op bezoek in Canada, waar ze gascontracten willen gaan afsluiten. Maar op korte termijn kunnen die onmogelijk het Russische gas vervangen waar Duitsland zo afhankelijk van is.
Tegelijk woedt binnen de Duitse coalitie volop een gekende discussie: houden de Duitsers hun kerncentrales langer open? Angela Merkel maakte een einde aan het Duits gebruik van kernenergie, waar eind dit jaar de laatste kerncentrale dicht moet. Aanleiding was de kernramp in Fukushima in Japan, elf jaar geleden.
Maar kernenergie maakt, net als in België, toch een comeback: Scholz zette de deur open, en de Duitse groenen passen net als Ecolo en Groen in België hun standpunt aan. Alvast voor één centrale in Beieren, als die veilig genoeg kan draaien, wil Habeck een uitzondering maken. Al is het volgens de groenen vooral de schuld van die deelstaat, “die veel te weinig in windenergie investeerde”.
Maar Duitsland moet tegelijk, om de gascrisis op te vangen, straks weer steenkoolcentrales gaan opstarten. Het ultieme argument van de Duitse liberalen, om terug naar kernenergie te grijpen. De liberale kopman van de FDP, de Duitse minister van Financiën Christian Lindner, wil een “verlenging van kernenergie gedurende een periode van meerdere jaren”.
Frankrijk blijft alvast een hevige voorstander van kernenergie: Emmanuel Macron kondigde al veel langer aan dat hij opnieuw massaal wil investeren in nieuwe reactoren, om zo ook de strategische afhankelijkheid van petrolanden te verminderen. Maar tegelijk kraakt en piept het huidige Franse nucleaire park: de massale uitval van Franse kernreactoren verklaart mee waarom er zoveel stress is over de komende winter: men kan niet rekenen op overschotten bij de zuiderburen.

Vervelend voor Vivaldi: De MR zal de strijd verder voeren, op het eerste plan, voor meer kernreactoren.

De flamboyante MR-voorzitter Bouchez beschouwt het openhouden van de twee jongste Belgische reactoren als “zijn mooiste overwinning binnen Vivaldi“. Terwijl in december 2021 de MR nog compleet geïsoleerd leek, nadat Open Vld had gesteld over de kerncentrales dat je “een lijk niet kan blijven reanimeren”, haalde de Franstalige liberalen gradueel binnen wat ze wilden. Geholpen door de oorlog in Oekraïne, wist Bouchez de verlenging van twee centrales te bekomen én zelfs een gedeeltelijke nationalisatie: de Belgische staat stapt in het kapitaal van de twee reactoren.
“Maar wie dan beweert dat we nu moeten ophouden over dat dossier, omdat we binnen gehaald hebben wat we wilden, vergist zich toch echt in Georges-Louis. Die wil net doorgaan, omdat hij honderd procent overtuigd is dat dit nodig is. Dat had Open Vld beter ook gedaan”, zo is bij de MR-top te horen.
En kijk, nauwelijks enkele uren nadat De Croo zijn uitspraken deed, lanceerde ook Bouchez zijn aanval: “Als we nu al weten dat de 5 tot 10 komende winters moeilijk zullen zijn, moeten we dringend meer dan twee kernreactoren langer openhouden. Afhankelijker worden van gas is blinde medeplichtigheid.”
De redenering daarbij is simpel voor de MR-top: “Mensen weten goed dat dit onze realisatie is, het kan dus geen kwaad te blijven duwen, ook al weten we dat het moeilijk wordt om binnen de regering dit verder te forceren. Dit blijft een ‘winnend dossier’.”
Dat Bouchez zo ook de Vlaamse oppositie blijft voeden, waarbij ook N-VA al veel langer forse voorstander is om zo veel mogelijk kerncentrales open te houden, lijkt de MR weinig te deren. De relatie met premier De Croo is al veel langer onderkoeld geraakt: de Franstalige liberalen gaan hun eigen koers.
Tegelijk is het wel uitkijken naar de houding van de Vlaamse liberalen in dit dossier, los van de premier. Alvast in hun Kamerfractie zijn er wel echt hevige voorstanders van kernenergie. Daarbij dringt Kamerlid Christian Leysen (Open Vld), die nog weinig te verliezen heeft want geen partijpolitieke ambities meer, al langer aan op meer inzage voor de Kamer in de onderhandelingen tussen de federale regering en Engie.
Die lopen nog steeds, deze zomer werd slechts een intentieverklaring gemaakt, die wel heel vrijblijvend was, tussen beide partijen. Zeker voor de groene minister van Energie, Tinne Van der Straeten (Groen) blijft het een aartsmoeilijk dossier: iedereen volgt met argusogen wat zij al dan niet toegeeft aan de Franse energiereus, die keihard het onderhandelingsspel lijkt te spelen.

Vervelend voor Vivaldi (bis): De ideologische tegenstellingen duiken zo meteen na de zomervakantie weer op, in alle hevigheid.

Terwijl Bouchez meteen een offensief rond kernenergie lanceerde, liet ook de PS van zich horen. Vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS) leek ook wakker geschoten: “Zonet ondertekende ik het KB om het uitgebreid sociaal tarief voor gas en elektriciteit te verlengen tot het einde van het jaar. Samen met de automatische indexering is dit de belangrijkste maatregel om het verlies aan koopkracht van mensen met een laag inkomen te compenseren”, zo liet die weten, met bijhorende foto van zijn handtekening. Die beslissingen waren overigens al in juli genomen, door heel de regering.
Maar meteen gaf Dermagne ook een schot voor de boeg, over wat de PS wil binnenhalen bij de komende begrotingsbesprekingen: “De grote onzekerheid en de prijsschokken die worden verwacht, vereisen dat we meer doen. Naast de structurele verankering van het sociaal tarief zal de regering andere ambitieuze maatregelen moeten nemen om de bevolking bij te staan in deze ongekende energiecrisis.”
Komt daarbij de forse syndicale druk, zeker voor de PS. In La Libre waarschuwt ABVV-baas Thierry Bodson vandaag opnieuw voor “een interprofessionele staking” in november, “als wij in het scenario blijven zitten van 0 procent marge voor de onderhandelingen over de lonen”. “Zeg niet dat we mensen overrompelen of gijzelen. Sinds februari 2021 voeren wij steeds meer acties om wet 96 te herzien en een verhoging van de koopkracht te eisen”, zo stelt de vakbondsleider.
Net daar knelt nochtans het schoentje: een nieuwe studie van de Nationale Bank, waar De Tijd mee uitpakt, duidt erop dat de koopkracht in België nauwelijks afnam, ondanks de inflatie. Terwijl in België die koopkracht stabiel blijft, dankzij het indexmechanisme, neemt ze in Nederland met 6,8 procent af, in Duitsland met 4,2 procent, in Frankrijk met 0,9 procent.
Het zijn in België dus voornamelijk de bedrijven die de schok van de energiecrisis en de inflatie opvangen, in tegenstelling tot de directe buurlanden, waar het een gedeelde smart is. Dat zet de vakbonden lijnrecht tegenover de werkgevers, waarbij Voka en het VBO steen en been klagen over het verlies aan concurrentievermogen door de stijgende lonen via de index. De koopkrachtdiscussie dreigt zo aartsmoeilijk te worden voor Vivaldi.
Komt daarbij dat (alweer hij) Bouchez een nieuw communicatie-offensief plant, net over de hervormingen op de arbeidsmarkt. Hij riep eerder al op om Actiris, de Brusselse tegenhanger van de VDAB, door de lichten. En hij wil opnieuw de werkloosheid in de tijd gaan beperken.
Ook de Vlaamse partijen, zeker Open Vld, cd&v en Vooruit, dringen al veel langer binnen Vivaldi aan op meer hervormingen voor die arbeidsmarkt, wil men echt richting een werkzaamheidsgraad van 80 procent gaan. Maar de minimale arbeidsdeal, net voor de zomer voor een derde keer bevochten met de PS binnen de regering, bewees al eerder hoe moeilijk alles ligt.

Ook terug: Net als De Croo gaf De Wever het signaal dat hij ‘back’ is.

Maandagavond, rond half negen, had Bart De Wever (N-VA) zijn toertje tv-studio’s afgerond, na passages bij ATV, VTM en VRT. En daarbij bewees hij dat hij na al die jaren nog steeds het moeilijke kunstje beheerst van twee petjes te combineren: dat van Antwerpse burgemeester enerzijds, en partijleider anderzijds.
Nochtans had ook De Wever zijn portie kritiek gekregen: ‘op vakantie’ tijdens het uitbarsten van een spiraal van drugsgeweld in zijn stad. En zeker omdat zijn eerste schepen Tom Meeuws (Vooruit) van het vacuüm gebruik maakte om zijn coalitiepartner in Antwerpen toch even van binnenin te tackelen (“de war on drugs valt niet te winnen”), was het aan de Antwerpse burgemeester om het beeld te keren.
Daarbij hanteerde De Wever eigenlijk dezelfde techniek als De Croo: een bijzonder pessimistisch beeld als ouverture. “Wie zegt dat dit snel is op te lossen, liegt. Het kan juist nog veel erger worden”, zo stelde hij overal.
Om daarbij meteen de nodige kanttekeningen te maken: “We hebben de criminaliteit met tientallen procenten teruggedrongen, in Antwerpen. Maar de perceptie nu is vernietigend. “Deze aanslagen leiden tot spectaculair geweld, tussen de criminele organisatie. Die willen net dat jullie, de media, daar aandacht aan besteden”, zo wees hij Annelies Beck bij Terzake met de vinger.

En meteen: De Wever kaatste de bal naar de federale regering.

Tegelijk ging de pet van oppositieleider op. Want van overal kreeg De Wever toch de sneer dat “moeilijk met hem samen te werken valt”. En dat wilde hij toch even corrigeren, door meteen de bal naar de federale regering te kaatsten. Daarvoor had De Wever al langer een rapport in de schuif liggen, dat van de UGent komt: dat pleit ervoor om de Nationale Veiligheidsraad in te zetten, als coördinatieorgaan.
Zo kon De Wever wijzen naar eerste minister De Croo en de ministers van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v), Vincent Van Quickenborne (Open Vld) voor Justitie én Vincent Van Peteghem (cd&v) voor Financiën. “Zij moeten bovenop het Stroomplan een globaal plan uitwerken. Dat ontbreekt nu. Daarom ook dat ik spreek van schuldig verzuim. Elke minister doet anekdotisch wel een aantal dingen, maar er is geen visie.” De Wever eiste prompt dat “net als in 2016” die Nationale Veiligheidsraad zou samengeroepen worden.
Verlinden zat klaar met een reactie, via een persbericht: “Nu een Nationale Veiligheidsraad organiseren is niet de oplossing. In maart vond een overleg plaats met de burgemeesters van Rotterdam en Antwerpen. Daar werden concrete acties afgesproken, zoals een update van het Stroomplan. Intussen versterken we de Federale Gerechtelijke Politie. We moeten nu deze afspraken vertalen op het terrein en geen nieuwe overlegorganen creëren.”
Toch wil de federale regering niet de zwartepiet, met name de verantwoordelijkheid over het uitblijven van actie in de drugsoorlog op haar conto: de strijd tegen de georganiseerde misdaad is “een van de prioriteiten voor het najaar” voor de federale ploeg, zo weet De Tijd.
Waar wel een mogelijkheid ligt voor de federale regering, is de zogenaamde “bestuurlijke handhaving”, de stadsbesturen versterken om zo steviger te kunnen ingrijpen. Nadat de MR daar lang over dwars lag, lijkt er nu toch een opening mogelijk. En ook de PS wil doorduwen, daarover hadden De Wever en de Franstalige socialisten contact op hoog niveau: niet toevallig bestuurt ook Paul Magnette (PS) net als De Wever een grote stad, Charleroi.
Al blijft in dat dossier toch ook de vraag hoe de MR en ook de groenen zich zullen positioneren. In het verleden toonden zij zich veel minder enthousiast om de burgemeesters al te veel macht te geven. Geen van de drie partijen heeft ook een burgemeester in een grootstad.