Het sereen klimaat dat een regeringsvorming nodig heeft, is er niet. De PS roert zich over de Zweedse erfenis, en de MR ontketent een heus pre-electoraal offensief.

In het nieuws: De MR is op oorlogspad.

• Hun voorzitter, Georges-Louis Bouchez (MR), was vrijdagmorgen te gast op Bel RTL. Daar ging het uiteraard over het rampzalige cijfer van 2,4 procent van het bnp: dat is de laatste update, een gat van liefst 12 miljard in de begroting. ‘Iedereen moet z’n verantwoordelijkheid nemen’, zo stelde Bouchez.
• Vervolgens haalde Bouchez snoeihard uit naar de PS. Die hadden de cijfers van de begroting als eerste naar buiten gebracht, en gekoppeld aan de taxshift van de Zweedse regering. Die moet herzien worden voor de PS, die grote moeite heeft met het feit dat zo de sociale zekerheid wordt uitgehold. ‘Ik ben verbaasd dat zij die klagen over de verslechtering van de publieke financiën en het feit dat België geen regering heeft, niets doen om de vorming van een regering te helpen.’
• Als aanval kon dat tellen, maar Bouchez ging meteen ook vol achter de taxshift staan: ‘De kritiek op die taxshift is fout, die heeft ons net toegestaan om de sociale zekerheid beter te financieren.’ Een audit, zoals de PS die vraagt, is uitgesloten voor Bouchez.
• ‘Ik zou liever een studie zien die de publieke uitgaven in kaart brengt, want ons land is één van de meest belaste landen in Europa, en de socialisten en groenen vinden dat nog steeds niet genoeg’, om er dan duidelijk aan toe te voegen ‘dat de MR de belastingen wil laten dalen’.
• ‘Als het slecht gaat met het land, lanceert men geen electorale initiatieven. De attitude van de socialisten doet denken dat ze in electorale campagne zijn. De PS wil liever kiezers verleiden dan onderhandelen over een regering.’
• Zelf ontkent hij dan weer dat hij aanstuurt op zo’n electorale clash: ‘Nieuwe verkiezingen zouden niets doen behalve de toestand erger maken. De bevolking heeft al gestemd en wenst een stabiele regering met de noodzakelijke budgettaire maatregelen.’
• Nadat Bouchez z’n radio-optreden had afgewerkt, loste hij de rest van de dag een stroom tweets. Op de middag ging z’n luitenant, de minister van Begroting David Clarinval, ook op de radio, op BX1, om ongeveer hetzelfde punt te maken. Om maar te zeggen: een heus offensief vanuit de MR.
• Overigens, in een opmerkelijk interview in Het Laatste Nieuws geeft journalist Martin Buxant interessant advies aan Georges-Louis Bouchez: ‘Bouchez is de meest begeerde vrijgezel bezuiden Brussel, maar ik heb hem een Vlaams lief aangeraden. Miss België bijvoorbeeld, een Vlaamse en net als hem master in de rechten. Hij vond dat een geweldig idee.’
• Opvallend: Bouchez kleineert ook koninklijk opdrachthouder Geens. Hij geeft in zowat alle kranten interviews over zichzelf, maar in La Dernière Heure haalt hij uit naar de formatie. Maandag een doorbraak? ‘Ik wil niet liever, maar het zou wel goed zijn dat hij me dan op voorhand informeert. Er zal dan toch nog heel veel moeten gebeuren’, zo stelt Bouchez laconiek. Met andere woorden: Geens hoeft niet bepaald op discretie of sereniteit van Bouchez te rekenen.
• Het interview verscheen onder een wel heel opvallende titel: ‘Zelfs Jezus had het niet beter gedaan’, over z’n eigen opdracht als informateur. Een uitspraak die bij diegenen die het meemaakten op z’n minst de wenkbrauwen doet fronsen.

Tussen de regels: De sfeer zit bijzonder slecht aan Franstalige kant.

• Het is een publiek geheim dat de MR geen schrik heeft van verkiezingen. Ze verloren zes zetels in mei 2019, maar kunnen er makkelijk drie nipt verloren zetels terugwinnen. En vermoedelijk zelfs meer: er zouden interne peilingen zijn die de MR op winst zetten.
• Bouchez heeft zichzelf al behoorlijk wat profiel gegeven en snakt naar zo’n klinkende overwinning, zo is te horen. ‘Hij is een leerling-tovenaar, die voelt dat hij misschien wel verkiezingen kan winnen. Alleen beseft hij niet wat hij op het spel zet’, zo noteren we bij een partijvoorzitter.
• De vaststelling dat Bouchez, de grote zelfverklaarde verdediger van België, zo fel inhakt op Paul Magnette en de PS en daardoor dreigt een nieuwe verkiezing uit te lokken, is ook anderen niet ontgaan. ‘Die twee kunnen elkaar niet luchten. Dat maakt het er allemaal bijzonder moeilijk op.’
• Dat alles dreigt de Belgische constructie op de rand van de afgrond te brengen. Niet zozeer de verkiezingsuitslag, maar het menselijk aspect, de rivaliteit, het amateurisme bij sommige hoofdrolspelers, de neiging om voor leerling-tovenaar te spelen: het zou weleens best kunnen dat dit de fatale combinatie wordt.

Om rekening mee te houden: de groenen willen zich opnieuw op het voorplan wringen.

• In L’Echo komt Jean-Marc Nollet, de voorzitter van Ecolo, naar buiten om z’n ambities op tafel te leggen: hij heeft een ‘plan B‘ klaar, dat zichzelf relatief kort samenvat en niet zo origineel is als de naam van het plan:
  • De N-VA moet eruit.
  • De rest moet in een Vivaldi-coalitie.

• Nollet waarschuwt bovendien ook fel de socialisten. Die legden de splitsing van justitie en politie op tafel, in communautaire gesprekken met de N-VA. ‘Ne faites pas ça‘, zegt hij letterlijk aan Paul Magnette. ‘Dat zal de zaken nog moeilijker maken. Want het start met justitie en eindigt met fiscaliteit.’ De groenen zochten afgelopen week de socialisten op, maar deze quote doet vermoeden dat dat niet bijzonder succesvol was.
• Verder pocht Nollet ook dat hij twee uur met Geens heeft gesproken, zonder verder al te veel daarover in detail te kunnen gaan. Veelzeggend. ‘Plan B’ is vandaag toch niet veel meer dan een groen luchtkasteel. Tenzij sp.a en Open Vld op spectaculaire wijze bijdraaien en alsnog meegaan in iets paars-groen. Maar dan nog is CD&V niet aan boord.

The big picture: Geens doet ondertussen naarstig verder, maar niet op een groen spoor, zoveel is wel duidelijk. De opdracht is ‘Rode Duivel’.

• ‘De boer, hij ploegde voort’, zo noteren we in kringen van onderhandelaars over Geens.
• Coryfee Yves Leterme (CD&V) komt Koen Geens ook steunen in De Tijd: ‘Ik waardeer Koen enorm. Als iemand de technische bagage en de empathie heeft om de onderhandelingen tot een goed einde te brengen, én de regering te leiden, is hij het.’ Het premierschap mag dus, van Leterme.
• Geens krijgt nu ook het signaal van zijn partij, ook in De Tijd, dat hij verder mag doen. Daarover was wat ruis ontstaan: sommigen binnen zijn partij gunnen het Geens duidelijk niet dat hij aan zet is. Het werd verteld alsof de koninklijke opdrachthouder ‘aan de leiband‘ lag, en snel z’n opdracht zou moeten teruggeven.
• Voorzitter Joachim Coens (CD&V) laat verstaan dat hij verder kan doen, maar dat op termijn wel Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) aan zet moeten komen.
• Dat is ook wel altijd ergens logisch geweest: een aanloop van Geens, en dan twee formateurs, De Wever en Magnette, is het best mogelijke scenario voor zij die dromen van een paars-gele combinatie.
• Maar zo ver zijn we dus nog niet. De PS zette haar stekels op deze week, en kreeg een keiharde pandoering terug van de MR. Het is best mogelijk dat de PS alle opties openhoudt, en aandachtig blijft kijken naar wat nog mogelijk is buiten een ‘Rode Duivel’ coalitie.
• Die combinatie zit aan Vlaamse kant, met N-VA, sp.a en CD&V wel oké. Maar Franstalig draait het volledig vierkant. De MR wil net zomin als de PS in zo’n avontuur van een ‘Rode Duivel’, dan nog liever een Vivaldi.
• In die omstandigheden nu al het gaspedaal induwen, zou vreemd zijn van opdrachthouder Geens. Maar tegelijk is hij er niet de man naar om de zaak te laten slabakken.

In de marge: Het gezin van De Wever kreeg vrijdag ook een bijzonder onprettige ervaring te verwerken. Een brief met wit poeder kwam toe op z’n privé-adres en werd er opengemaakt door iemand van het gezin. ‘Er is een perimeter ingesteld rond de woning en de civiele bescherming komt ter plaatse om de brief mee te nemen en te analyseren’, zo liet de politie weten. Gezellig is anders.

Ondertussen in Congo: Premier Sophie Wilmès (MR), Alexander De Croo (Open Vld) en Pieter De Crem (CD&V) rondden hun bezoek aan Congo af.

• Het was toch een beetje ‘mission accomplished‘ voor De Crem, De Croo en Wilmès, die wel duizend keer herhaalden dat ze ‘de banden kwamen aanhalen tussen België en Congo’. Dat lukte dus, ook op praktisch niveau: het Belgisch Consulaat in Lubumbashi, dat de Congolezen hadden doen dichtgaan uit represaille voor de fel verslechterde relaties, werd officieel weer geopend door de premier.
• Tegelijk hield de eerste minister nog een speech op de receptie van de Consul voor Belgen in de Katanga-provincie: die liep perfect tweetalig. De dag ervoor had de premier in Kinshasa op de receptie van de ambassade nagelaten Nederlands te praten, waarvoor onder meer Theo Francken (N-VA) haar op Twitter fel onder vuur nam. Netjes gecorrigeerd dus, met goedkeurend geknik onder de genodigden tot gevolg.
• ‘Het is goed om onze aanwezigheid hier te versterken. Deze heropening is symbolisch na een moeilijkere periode in de relaties tussen België en Congo, twee soevereine en bevriende naties’, zo stelde Wilmès in haar speech.

In de wandelgangen: het Belgische trio moest zich ook wel wat wagen in het politieke mijnenveld van Kinshasa:

• Want hoe zat het nu met die fameuze spanningen tussen president Tshisekedi en sterke man Joseph Kabila, die samen in een coalitieregering zitten? Wilmès had het na haar bezoek aan Tshisekedi over het feit dat ‘wij Belgen een beetje moeten uitleggen hoe dat werkt, coalities‘.
• Dat leidde meteen tot wat hilariteit: de Congolezen hebben bijzonder goed begrepen dat het in België ook niet zo vlot gaat. En lieten ook niet na in de gesprekken de Belgen daarop te wijzen. ‘Ze hebben hier voor het eerst een cohabitation, een coalitieregering. Wij leggen hen uit dat dat bij ons ook niet altijd eenvoudig is’, stelde De Croo al lachend, gevraagd naar hoe België dat dan precies had uitgelegd, regeringen met coalities maken. ‘Wij komen hier niemand de les spellen, we weten hoe moeilijk coalities zijn. Met een genereuze houding moeten we dat dus benaderen, zonder paternalisme van onze kant’, zo voegde De Crem nog fijntjes toe.
• ‘Er is twijfel over de slagkracht van de huidige president, van de huidige regering. Maar je kan als België niet twee jaar aan de zijlijn staan wachten. Als er een kentering is, moet je die kans ook grijpen en een partner zijn’, zo stelde De Croo nog over de Belgische houding. Voorlopig krijgt Tshisekedi dus het voordeel van de twijfel.
• Tegenover de twee ervaren Vlaamse politici, allebei gerodeerd in buitenlandse politiek en bezoeken, was het contrast met de nieuwe premier-in-lopende-zaken Wilmès, die haar eerste grote buitenlandse reis afwerkte, soms wel groot.
• ‘Het was een succes, we hebben een heel grote en enthousiaste acceuil gekregen hier. En tijdens de verschillende vergaderingen hebben we gevoeld dat ons bezoek hier heel belangrijk was voor hen’, zo stelde Wilmès. ‘Het was een drukke agenda op twee dagen, maar we hebben bijzonder veel kunnen doen.’
• Meteen liet ze in de marge van haar bezoek ook verstaan dat België hartelijk is uitgenodigd op de viering van 60 jaar onafhankelijkheid in juli dit jaar. President Felix Tshisekedi wil dan graag ook koning Filip verwelkomen. Of er tegen dan een échte regering is in België? ‘U weet dat ik zo snel mogelijk een volwaardige regering wil. De posten, dat zullen we op het eind dan wel zien’, zo knipoogt Wilmès.

Ondertussen bij Open Vld: Terwijl Egbert Lachaert z’n endorsements verder uitrolt, met een team rond hem, laat Bart Tommelein zich inhoudelijk horen.

• Lachaert verzamelt een visibel team rondom hem dat z’n campagne moet ondersteunen. In elke regio heeft hij mensen die hem publiek gaan ‘endorsen‘. In West-Vlaanderen kwam zo Bert Schelfhout al naar buiten. In Oost-Vlaanderen zou Stephanie D’Hoze dat straks doen, maar er staat een hele stoet namen klaar, zo is te horen.
• Daarbij is wel wat verwarring over het concept: zijn dat dan ‘running mates‘, zoals Francesco Vanderjeugd dat is voor Tommelein? Schelfhout noemde zichzelf alvast zo. Maar niet iedereen zal dat zijn, vermoedelijk.
• Het was Tommelein die Vanderjeugd tot z’n ‘running mate‘ bombardeerde, maar dat stelt niets voor: het is niet zo dat als de voorzitter van Open Vld wegvalt, er een opvolger al verkozen is. Het is simpeler: de ondervoorzitter is de mens die de meeste stemmen haalde bij de verkiezing van het partijbureau.
• Dat wordt immers naast de voorzitter verkozen, op hetzelfde moment. De mensen met de twintig hoogste scores komen erin, aangevuld met mensen die geen mandaat hebben. Lachaert mikt erop om een aantal jonge mensen in het ’team Lachaert’ zo in het partijbureau te krijgen. Alleen: kunnen die op tegen oude coryfeeën zoals Herman De Croo en Karel De Gucht?
• Overigens is de samenstelling van dat partijbureau niet onbelangrijk: de Kamerfractie van Open Vld bijvoorbeeld, was bijzonder tegen paars-groen gekant, terwijl het partijbureau veel verder meeging in de plannen van de afscheidnemend voorzitter, om de Zestien te gaan betrekken.

Om rekening mee te houden: Hoe sterk liggen de kandidaturen ideologisch uiteen?

• Tommelein komt met een ‘Liberale blauwdruk voor morgen’, een platformtekst. Daarin legt hij uit hoe hij de partij ideologisch wil zetten. Het is een mix van klassieke blauwe recepten, zoals een minder grote staat, minder belastingdruk, maar ook wel groene accenten.
• In die zin zijn de speerpunten van Lachaert wel meer ‘donkerblauw‘ of ‘rechts’ te noemen: de fractieleider in de Kamer schuift ‘veiligheid en ‘migratie’ naar voor. Het kamp rond Tommelein bestempelt dat tussen de tanden als ‘een onversneden N-VA-campagne’, terwijl in het kamp van Lachaert te horen is ‘dat een interne kiescampagne altijd wat meer rechtse accenten legt, voor de basis’.
• Maar of de ene kandidaat daarom nu ‘paars-groen’ is en de andere ‘paars-geel’? Allerminst, zo is te horen. Zowel Tommelein als Lachaert ziet men in beide coalities gaan, maar evengoed voor oppositie kiezen. Alleen, tijdens de voorzittersrace zijn ze wel met handen en voeten gebonden, en zal er weinig bewegingsruimte zijn. Daarna pas kan Open Vld ‘vrij’ onderhandelen, zoveel is wel duidelijk. Maar insiders wijzen erop dat een soort Vivaldi-coalitie ook onder Lachaert wel kan: ‘Alles hangt af van het programma’, is de mantra. Alleen dus niet de komende weken: het is ondertussen toch zeer moeilijk denkbaar dat afscheidnemend voorzitter Gwendolyn Rutten nog iets forceert.

In de marge van de blauwe race: Plots wordt er ook aandacht besteed aan de communautaire plannen van Open Vld, onder meer in De Standaard.

• Dat Tommelein het ook heeft over een staatshervorming in z’n platformtekst, in positieve zin (‘we mogen er niet bang van zijn’) kan weinig verbazing wekken. De Oostendenaar was ooit lid van de Volksunie en heeft nog altijd wel een Vlaamse reflex, niet in het minst omdat hij ook als Vlaams minister succesvol was. Logischerwijze zet hij dus dergelijk statement ook wel in z’n ‘blauwdruk’.
• Lachaert kondigde eerder ook al aan dat hij best wel brood ziet in een staatshervorming.
• Beiden wijken dan ook niet af van de lijn die Open Vld al lang aanhoudt: er moet meer efficiëntie komen. Dat betekent dat sommige zaken terug federaal kunnen worden en anderen geregionaliseerd.
• Business as usual dus bij Open Vld: helemaal geen groot signaal naar de huidige onderhandelaars, die mogelijk plannen rond een staatshervorming hebben. Integendeel, de Vlaamse liberalen kijken eerder sceptisch naar de plannen van Geens om een institutioneel rondje te lopen.