De sluiting van kerncentrales, waartoe meer dan tien jaar geleden was besloten, ging gewoon doorgaan bij onze oosterburen. De laatste drie Duitse kerncentrales moeten op 31 december dicht. Maar: de risico’s voor de gasvoorziening door de oorlog in Oekraïne hebben het debat over een mogelijke verlenging nieuw leven ingeblazen, met name door bondskanselier Scholz. De ministers van Economie en Milieu zien dat echter niet zo, en ook de energiesector heeft twijfels. De juridische hinderpalen en vertragingen bij de levering van uranium zouden te groot zijn. Een debat dat weerklank vindt in België.

Na de kernramp in Fukushima heeft Duitsland besloten geen kernenergie meer te gebruiken. Beetje bij beetje werden de reactoren stilgelegd, en de laatste overblijvers kennen de datum waarop ze er de brui aan moeten geven: 31 december 2022. Maar met de oorlog in Oekraïne, en de daaruit voortvloeiende dramatische stijging van de gasprijzen, is de situatie enigszins veranderd. Duitsland rekende op gasgestookte elektriciteitscentrales om kernenergie en steenkool te vervangen. Maar het is grotendeels afhankelijk van Russisch gas.

Zo kwam er in Duitsland een onverwachte retorische ommezwaai op 27 februari, toen kanselier Scholz in een opmerkelijke toespraak tot het parlement aankondigde dat hij de voortzetting van het kernenergieprogramma overwoog. Maar in de socialistisch-liberaal-groene coalitieregering van Duitsland is kernenergie, en energie in het algemeen, een gevoelige kwestie. De ecologisten zijn geen voorstander van kernenergie, en herhalen dit vaak. Na tien dagen beraad hadden de groene ministers hun replieken klaar: “na evaluatie van de voordelen en risico’s adviseren wij de reactoren niet te blijven gebruiken“.

Robert Habeck (Economie) en Steffi Lemke (Milieu) denken dat de verlenging mogelijke energietekorten komende winter niet zal voorkomen, zo meldt het dagblad Welt. In tijden van crisis mag de veiligheid niet in het gedrang komen, aldus Lemke. En als de drie centrales nog jarenlang in bedrijf zouden blijven, houdt dat een veiligheidsrisico in. De prioriteit is vooral de afhankelijkheid van het buitenland te verminderen, vervolgde zij, en dit zal gebeuren door een versnelde ontwikkeling van de hernieuwbare sector.

De nucleaire sector volgt het voorbeeld

Vertegenwoordigers van de nucleaire en de algemene energiesector volgen de twee ministers en wijzen de mogelijkheid van een verlenging af. De gevreesde tekorten aan gas en kolen komende winter kunnen niet worden opgevangen door de elektriciteitscentrales open te houden, zo beweren zij.

Ook de levering van brandstof wordt in twijfel getrokken, met name door de PreussenElektra-groep (een dochteronderneming van Eon). Volgens de eerste schattingen zou de eerste levering over anderhalf jaar kunnen plaatsvinden. Aangezien de elektriciteitscentrales het einde van hun werking naderen, zijn er niet genoeg uraniumvoorraden. Bovendien zou het noodzakelijk zijn van leverancier te veranderen, aangezien de huidige leveranciers Russisch en Kazachs zijn, en in mindere mate Canadees.

RWE, de elektriciteitsdistributeur, gelooft nog steeds dat de bal in het politieke kamp ligt, maar de juridische en technische obstakels zouden nog steeds aanzienlijk zijn.

Niet alle ecologisten zijn het ermee eens

Winfried Kretschmann, groene minister-president van Baden-Württemberg, sluit een verlenging van het kernenergieprogramma de facto niet uit. Hij is het met Habeck eens dat de prioriteit de continuïteit van de voorziening blijft, maar volgens hem zou kernenergie een rol kunnen spelen. “We moeten nu oplossingen op korte termijn vinden – en op middellange termijn is er geen andere oplossing dan de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen verder te versnellen om ons onafhankelijk te maken van fossiele brandstoffen”, verklaarde hij in de Süddeutsche Zeitung.

De deelstaat heeft één kerncentrale die nog in bedrijf is. De minister-president durft zich echter niet uit te spreken over de verlenging van deze fabriek en schuift de hete aardappel door naar de exploitant en de federale regering. “Dit zijn zeer ingewikkelde kwesties qua betekenis, haalbaarheid en op juridisch vlak. Het is duidelijk – vooral na de potentieel zeer gevaarlijke aanslagen op kerninstallaties – dat wij in principe op weg zijn om van kernenergie af te stappen en over te schakelen op hernieuwbare energiebronnen.”

Een echo in België

Het laatste woord is waarschijnlijk nog niet gezegd in dit Duitse debat. Donderdag en vrijdag komen de energieministers bijeen voor een Europees congres in Versailles. Doel is om de toekomst van de energie in Europa te bespreken, en de energieafhankelijkheid van Rusland te herzien.

Maar dit Duitse debat is bijzonder relevant voor de Belgische politiek. Na de Duitse ommezwaai hebben de Belgische groenen, met name bij monde van minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen), en de medevoorzitter van Ecolo, Jean-Marc Nollet, maandag gezegd dat zij niet langer tegen de verlenging van het kernenergieprogramma zijn.

De exploitant van onze centrales, Engie, heeft de verlenging echter uitgesloten. Maar de Franse groep, die onlangs in financiële moeilijkheden is gekomen door de stillegging van Nord Stream 2, wil zich misschien indekken om zijn financiële inkomsten te garanderen – en Belgische kernenergie was tot dan toe een solide verzekerd inkomen. Ook in België lijkt het debat dus weer te leven als nooit tevoren.

(lb/ns)