Digitale boeken, films en muziek zijn geen eigendom van de gebruiker. Hij heeft alleen een gebruikslicentie, die op elk mogelijk ogenblik kan worden ingetrokken. Dat maakt de beslissing van Microsoft Store om zijn activiteiten stop te zetten nog eens duidelijk. Daardoor verdwijnt immers elk ebook uit de virtuele boekenkast van zijn gebruikers. Microsoft maakte in april bekend om zijn boekensectie definitief te sluiten.

De Microsoft Store maakte twee jaar geleden zijn debuut, maar slaagde er nooit in om tot een echt succes uit te groeien. Microsoft heeft nu ook beslist om alle boeken uit de virtuele bibliotheken van zijn lezers te verwijderen.

Machteloos

Andere bedrijven hebben gelijkaardige ingrepen eerder al doorgedrukt. De omvang van die operaties bleef meestal echter relatief beperkt. Walmart sloot elf jaar geleden zijn mp3-winkel, die evenmin op een grote bijval kon rekenen. Amazon liquideerde een jaar later kopieën van het boek 1984 van George Orwell uit de bibliotheek van zijn Kindles.

Klanten zijn tegen deze beslissingen machteloos. De Microsoft Store stort de betaalde aankoopbedragen wel terug op de rekening van zijn klanten. Daardoor wordt de lezer ook financieel verlies gespaard. “Maar dat is niet voldoende,” zegt Aaron Perznowski, professor aan de Case Western University. “De consumenten hebben bewust ervoor gekozen deze werken in hun virtuele bibliotheek op te slaan.”

“Eens men een transactie heeft gedaan, kan die eigenlijk door de tegenpartij niet meer worden herroepen,” zegt John Sullivan, directeur van de Free Software Foundation. “Dat kan ook een financiële compensatie niet meer goedmaken. Dit druist in tegen de individuele vrijheid.”

Verborgen geheimen

De mogelijke ingreep staat wel in de gebruiksvoorwaarden van de Microsoft Store. Het einde van de virtuele boekenwinkel onderstreept echter de verborgen geheimen van het digital rights management (DRM) achter de meeste digitale aankopen. Het concept was oorspronkelijk een maatregel om piraterij tegen te gaan, maar is volgens critici inmiddels een systeem om klanten in een bepaald virtueel ecosysteem vast te houden.

“Deze problemen blijven voortdurend terugkeren,” zegt Perzanowski. “Telkens weer kan men daarbij een kortstondige uitbarsting van verontwaardiging en frustratie vaststellen. Maar daarna gaat het leven weer gewoon verder, tot een volgend incident opnieuw opschudding veroorzaakt. Er volgen echter nooit stappen om het probleem uit de wereld te helpen.”

“Weinig consumenten hebben een goed idee over de werking van het systeem. Er zijn alternatieven, maar de verkopers maken het onderscheid meestal niet duidelijk.” Onderzoek door Perzanowski toont dat veel klanten denken dat een digitale aankoop hen dezelfde eigendomsrechten toekent als bij de verwerving van fysieke goederen.

Er is ook geen echte handhavingsmechanisme beschikbaar. Regelgevende instellingen hebben terzake wel enige autoriteit, maar kunnen meestal alleen enige druk uitoefenen. Het probleem reikt ook verder dan boeken en films. Ook robots, smarthome-applicaties en andere digitale goederen hebben hetzelfde meegemaakt.

“Het systeem vertoont een fundamenteel defect,” zegt Sullivan. “In het hele concept is zelfvernietiging ingebouwd. Het is frustrerend dat de bedrijven hier nog altijd de regels bepalen.”