Beke was van plan op te stappen na Onderzoekscommissie, maar kon na Limburgse karaktermoord niet verder: Mahdi moet nu, met Coens nog steeds op post, nieuwe ploeg zetten

Pas op de familiedag van cd&v op 25 juni, over zes weken dus, hijst cd&v haar nieuwe voorzitter Sammy Mahdi op het schild. Maar intussen is een van de grote issues van de partij uitgeklaard: Wouter Beke is weg. Na een goed bedoeld, maar dodelijk radio-interview van de Limburgse burgemeester Liesbeth Van der Auwera (cd&v), en een lastige bijeenkomst van de G9, de brede cd&v-top, in de voormiddag, riep Beke gisteren zelf een vergadering samen, met Mahdi, afscheidnemend voorzitter Joachim Coens en ook Hilde Crevits (cd&v). Daarna kondigde hij na wikken en wegen zijn exit aan, die eigenlijk bedoeld was bij het einde van de Onderzoekscommissie rond de kindercrèches. Het hele kabinet-Beke werd verrast en zorgde inderhaast voor een erehaag rond de minister, die zich op z’n zwaard stortte. In zijn afscheidstekst weinig ruimte voor zelfkritiek. Mahdi moet nu op zoek naar een nieuwe casting, federaal en Vlaams. Maar ook Joachim Coens is daarbij nog aanwezig, als ‘acting president‘.

In het nieuws: “Nothing to prove“, zo zwaaide dochtertje Nette met een oranje sweater, naast haar vader Wouter Beke, geflankeerd door ook vrouw Leen.

De details: De tenenkrullende mise-en-scène van de exit is tekenend voor het gebrek aan communicatieve feeling bij de Vlaamse minister van Welzijn. De schade die hij zijn partij toebracht, moet nu stoppen, zo hoopt cd&v.

De kantoorgebouwen aan de Albert II-laan, in de Brusselse Noordwijk, hebben op zichzelf al iets druilerig. Het allerlaatste in de laan, de Ellips, was gisteren rond 18.00 uur het grijze en sombere decor voor een inderhaast bijeengeroepen persconferentie, waar Beke zijn eigen afscheid als minister in scène zette.
Dat deed hij door vooral zijn familie op te trommelen, naast zijn medewerkers, die op de achtergrond het Griekse koor rond de minister vormde. Sommigen pinkten een traan weg, misschien eerder om de onzekerheid van het eigen lot, dan dat van hun baas: het is voor medewerkers van een kabinet nooit zeker of een opvolger hen aan boord houdt.
Het waren dochtertje Nette en vrouw Leen, prominent naast hem in beeld, die de houterige Beke wat menselijkheid moesten geven. Vorig jaar was Beke’s vrouw hem ook al ter hulp gekomen, in een lang kranteninterview vond ze het “zo onterecht dat ze hem maar blijven aanvallen“.
Beke wilde absoluut tranentoestanden vermijden, zoals bij de exit van Joke Schauvliege (cd&v). Geen partijtop dus, enkel hijzelf, maar daarbij ging hij misschien te veel in andere richting: staand naast zijn dochter en vrouw dramde hij zonder veel emotie een al langer uitgeschreven speech af, waaruit niet bepaald catharsis bleek. Een medewerkster werd wat onhandig mee in de spotlights getrokken, toen het over zijn personeel ging. Spontaniteit leek ver te zoeken.
Dat zijn dochtertje op het eind met de oranje sweater kwam zwaaien, als een soort ultieme boodschap, waaruit moest blijken dat de afscheidnemende minister, haar vader, “niets te bewijzen had”, maakte het er allemaal niet beter op. Geen ideale exit, om ooit terug te keren op het hoogste trapje.

Wat Beke vertelde: Veel, behalve waarom hij nu eigenlijk ten gronde ontslag moest nemen.

Zo gaf hij als reden van zijn aftocht niet een paar diepere menselijke bedenkingen over zijn ministerieel handelen, onder meer bij de dood van de baby in een Gentse crèche. Neen, het was botweg een opiniepeiling, die de oorzaak was van zijn exit: “De peiling van vorige week heeft in de partij, ook op mij, een zware indruk gemaakt. Dat heeft me aangezet tot handelen. Dit is wat ik nu doe. Ik doe dit om de partij zuurstof te geven.”
Verder stelde hij “fier te zijn, op wat hij op 2,5 jaar had gerealiseerd”. Daarbij kreeg de media een sneer: “Verwezenlijkingen die nauwelijks de kranten hebben gehaald, maar die voor duizenden mensen het verschil hebben gemaakt.” Daarbij schermde Beke in zijn gekende stijl met een pak cijfers: “Als ik de budgetten allemaal samen optel, is er voor meer dan het dubbele van wat we met CD&V tijdens de verkiezingen beloofd hebben, gerealiseerd. Wie kan dat zeggen?”
Diezelfde media werden ook expliciet op hun ‘falen’ aangepakt: “Beste journalisten, ook politici zijn maar mensen. Op sociale media op een onmenselijke manier aangepakt worden, is blijkbaar part of the job. Ik dacht dat klassieke media ook een trechterfunctie hadden. Als ze die niet vervullen, moeten ze niet schrikken dat de samenleving polariseert.”
Tenslotte gaf hij fel tegengas op het imago dat hij als partijvoorzitter, maar zeker als minister van Welzijn had aangekweekt: “Wie mij echt kent, weet dat ik geen kille machtspoliticus ben. Mijn integriteit als politicus, mens, als echtgenoot, vader en militant is voor mij belangrijker dan al de rest. Belangrijker dan wat de voorbije twee jaar over mij in de media is geschreven.”

Wat Beke triggerde om op te stappen: Een wellicht onbedoelde karaktermoord.

“Wouter heeft niet het talent om empathisch met mensen om te gaan.” Als oneliner vanuit de eigen rangen kon dat tellen. Het was Limburgse burgemeester en voormalig Kamerlid Liesbeth Van der Auwera, die op Radio 1 haar zegje mocht doen, donderdagochtend, om de ‘onderbuik van cd&v’ even aan het woord te laten. Daarbij gaat men er binnen cd&v niet van uit dat Van der Auwera echt haar gouwgenoot zo fel wilde afmaken, maar ze plakte het wel bijzonder onhandig in een uitleg dat Beke een ‘misscast’ was op Welzijn, en dat hij “op een ander departement heel anders uit de verf was gekomen”.
“Tja, wanneer je eigen provincie je begint af te vallen, dan zit je toch met een probleem“, zo maakte men aan de top van cd&v ook Beke duidelijk. “Het was een onbedoelde karaktermoord, want Van der Auwera had het zo niet bedoeld, maar daarmee kwam het niet minder hard aan”, zo stelt een andere cd&v-bron.
Dat twee cd&v-burgemeesters zo op Radio 1, een beetje als loose cannons, over de partij oneliners begonnen te schieten, ergerde achteraf wel een pak volk aan de top. Want tegelijk haalde in dat gesprek de West-Vlaamse burgemeester van Torhout Kristof Audenaert (cd&v) nog eens uit naar zijn eigen partij: “Ik was tegenstander van de toetreding tot Vivaldi, en dat blijft ook zwaar op mijn maag liggen, maar het partijcongres heeft anders beslist en daar moeten we ons bij neerleggen. Het heeft geen zin om daar nu op terug te komen.”
Tekenend allemaal voor hoe slecht de partij vandaag communicatief geleid wordt: niemand van de top wist dat beide burgemeesters op de radio zouden gaan. En meteen ook een signaal dat de marsrichting onder Mahdi straks anders moet: dat soort verrassingen, met ‘cadeaus’ van lokale burgemeesters, kunnen echt niet meer, wil men er nog iets van maken.
De waarheid is dat in stilte de exit van Beke wel degelijk al langer is voorbereid: niet enkel Mahdi, maar ook andere kopstukken hadden in persoonlijke gesprekken met de Limburger al aangegeven dat het zo niet langer kon, waarbij de stille hint meer dan duidelijk was voor de minister van Welzijn. Het plan was dat hij zou terugtreden wanneer de Onderzoekscommissie naar de crèches in het Vlaams Parlement haar conclusies zou neerleggen: een logisch moment om dan de eer aan zichzelf te houden, en ‘groots’ op te stappen.
Maar een G9-meeting, de voorzitter, ministers en fractieleiders, die donderdagochtend traditioneel regelmatig bijeenkomt, gaf al wat onweer. Beke was daar normaal geen voorwerp van discussie, maar Van der Auwera maakte dat het toch weer een topic werd. Het bracht herinneringen boven aan een episode rond de Paasvakantie, toen Beke al een eerste keer zijn ontslag aanbood aan de G9, en dat toen collectief werd geweigerd. Deze keer was de sfeer toch anders.
Vervolgens ging iedereen uiteen, in de veronderstelling dat de exit van Beke niet voor nu was. Mahdi ging lunchen met Nawal Farih, een Limburgs cd&v-Kamerlid dat genoemd wordt als opvolger, maar dat was louter toeval. Overigens is Beke de politieke mentor van Farih.
Net iets later riep Beke dan zelf de nieuwe en oude voorzitter, Mahdi en Coens, en ook Vlaams viceminister-president Hilde Crevits samen op de Wetstraat 89, het partijhoofdkwartier. Daar volgden nog uren gesprek, waarbij alles nog eens werd afgewogen, en ook wel de zaken vrij direct op tafel werden gelegd. Na zijn parlementaire vragen kwam ook federaal vicepremier Vincent Van Peteghem (cd&v) overigens aanschuiven.
Hoopte Beke op een duidelijke bevestiging dat hij (voorlopig) toch kon blijven? Die kwam er niet. Hoe dan ook: bij het uit elkaar gaan op de Wetstraat 89 was het ontslag nog niet 100 procent zeker, Beke hakte daarna pas per sms definitief zelf de knoop door, en gaf zijn persconferentie.

The Big Picture: De Vlaamse regering wordt wat onstabiel, maar krijgt tegelijk een kans om het imago wat te herstellen.

“Laat hem maar zo lang mogelijk zitten”, zo was bij de Vlaamse oppositie al een tijdje te horen. Dat Beke voor die oppositie al maandenlang een lekker stukje aangeschoten wild was, is geen geheim. En dus, terwijl men zich bij cd&v telkens opnieuw in de haren krabde over de schade voor de partij, maakten Vooruit, PVDA en Groen netjes hun rekening: “Elke dag dat Beke langer bleef zitten, was een gewonnen dag voor ons”, zo klinkt achteraf.
Een heel andere redenering is te vinden bij N-VA, de grootste regeringspartner. Daar zag men in Beke een trouwe compagnon, iemand met wie het goed en correct zakendoen was. Zijn vertrek wordt er met lede ogen aanzien. “Het zal zaak zijn om de lijkgeur van Vivaldi uit het Martelarenplein te houden. Daar was Beke een bondgenoot in, net als Joachim Coens overigens. “Goed nieuws is dit allemaal niet”, luidt de droge commentaar aan de top van N-VA.
Zeker was dat met zowel Crevits als Beke, de ‘Vlaamse flank’ van cd&v stevig bleef staan: beide ministers staan communautair op een hardere lijn, en waren niet bepaald enthousiast dat hun partij zich federaal in het Vivaldi-avontuur stortte. Met het afscheid van Beke, kan er straks een heel andere wind waaien, ook in die Vlaamse regering, vanuit cd&v.
Met Beke verdwijnt bovendien een ton ervaring uit de Vlaamse ploeg. De jaren als partijvoorzitter leverden hem een dik telefoonboek op, en ook veel respect over partijgrenzen heen bij de collega-voorzitters. Over zijn parcours als partijvoorzitter blijft het beeld positief.
Maar misschien overspeelde Beke zijn hand finaal al in de zomer van 2019, door als voorzitter eerst die job te combineren met federaal minister, en te mikken op de post van vicepremier. Toen dat mislukte, verkaste Beke uiteindelijk naar de Vlaamse regering, wat hem door de Vlaamse fractie van cd&v bijzonder kwalijk werd genomen. Die wonde heelde nooit.
Overigens moest minister-president Jan Jambon (N-VA) gisteren, na aanzwellende geruchten over een nakende exit van ‘zijn’ minister Beke zelf bellen naar Crevits om te verifiëren of er iets van aan was: zij bevestigde. Niet meteen de meest gestructureerde exit van een minister, uit de ploeg van Jambon.
Voor N-VA en in mindere mate Open Vld was de aanwezigheid van Beke in die Vlaamse ploeg dansen op twee benen: zeker in Limburg maakt Zuhal Demir (N-VA) zich op om cd&v flink leeg te gaan eten bij verkiezingen. Maar tegelijk woog Beke op het hele imago van de Vlaamse regering: de reeks incidenten straalde uiteindelijk toch af op de ploeg, zeker op Jambon. Hij kreeg, net als Beke, een tik in de persoonlijke peilingen.

Wie nu? Het gonst van de geruchten. Zelfs een terugkeer van Inge Vervotte (cd&v) circuleert. Alweer.

Het is haast een evergreen: telkens er een regering moet worden gemaakt, of als de nood hoog is, gaat de naam van voormalige minister Inge Vervotte over de tongen. Zo werd ze genoemd én gevraagd in 2019, als mogelijke Vlaamse minister voor Welzijn, nota bene door toenmalige voorzitter Wouter Beke.
En ook zijn opvolger, Joachim Coens, trok al eens aan haar mouw voor een terugkeer. Maar zo’n Frank Vandenbroucke-scenario, zoals Conner Rousseau deed bij Vooruit in 2020 voor Vivaldi, lijkt niet meteen in de maak: een aantal hoge bronnen wuiven het weg bij cd&v zelf. “Al te veel geprobeerd en gesmeekt”, is te horen over Vervotte. Een soortgelijke zet, waarbij de naam van Margot Cloet valt, de bazin van Zorgnet-Icuro, uit de christelijke zuil, wordt ook weggewuifd: “Onwerkbaar.”
Wat wel realistisch is: een bredere reshuffle van bevoegdheden van cd&v in de Vlaamse ploeg. Daarbij is het een optie om Crevits het departement Welzijn te geven, of een aantal bevoegdheden naar Benjamin Dalle (cd&v) door te schuiven. Met Media, Jeugd en Brussel, kan hij er wel wat bij hebben. Een nieuwkomer zou dan met een departement van niet minder dan 13 miljard euro (25 procent van het Vlaamse budget) aan de bak moeten.
Omdat een Limburger verdwijnt, kijkt men in de eerste plaats naar die provincie om iemand nieuw te sturen. Twee namen keren vaak terug, zoals de al genoemde Nawal Farih, die zich wel degelijk specialiseert in gezondheidszorg, en in de Kamer zit. Het zou van lef getuigen haar nu al te lanceren, meteen een signaal dat de partij echt vernieuwt. Een andere optie is de keuze voor Vera Jans (cd&v), die in het Vlaams Parlement Welzijn volgt. Maar zij is geen wissel op de toekomst.
Ook federaal moet er straks een keuze gemaakt worden, om Mahdi zelf op te volgen. Ook dat is deel van de bredere puzzel. Mogelijks komt er één ervaren figuur en één fris gezicht: de twee posten hangen dus wel aan elkaar. “Nathalie Muylle (cd&v) blijft federaal de meest logische kandidaat: ze heeft de gave om zaken helder en duidelijk te communiceren, en is een bestuurder”, zo stelt een hoge bron binnen cd&v.
Bijkomende moeilijkheid: de partij heeft geen echt duidelijke leider op dit moment. Coens loopt nog steeds rond als ‘acting president‘, minstens tot eind juni (als er een tweede verkiezingsronde komt nog langer) en moet in die hoedanigheid een voorstel uitwerken. “Maar het zal niet Coens zijn die de knoop doorhakt, dat is wel duidelijk”, zo is bij een hoge bron te horen. Iedereen kijkt naar Mahdi, het is aan hem om te beslissen, zo is de teneur. Geen makkelijke situatie dus voor heel de partijtop.
Een zekerheid wel al: Steven Matheï, een ambitieus Kamerlid van cd&v uit Limburg, verdwijnt straks uit het halfrond. Immers: Beke was daar rechtstreeks verkozen, en keert terug naar de Kamer. Matheï was slechts opvolger. Voor Mahdi moet niemand weg: hij was niet rechtstreeks verkozen in 2019. Meteen heeft de nieuwe voorzitter dus strak geen parlementair mandaat: een situatie die niet ideaal is, zo toonde het voorbeeld van onder meer John Crombez (gewezen s.pa-voorzitter) en ook Coens zelf.

Gevolgd: In de Kamer heftige discussie over het verbod op gokreclame.

Het was gisteren niet het dagje van premier Alexander De Croo (Open Vld). Hij nam het dossier van het verbod op gokreclame over van zijn vicepremier, de minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld). Maar die laatste had behoorlijk wat brokken gemaakt, door eerst triomfantelijk aan te kondigen dat hij coalitiepartner MR buitenspel zou zetten door het via een Koninklijk Besluit te regelen, om vervolgens Georges-Louis Bouchez (MR) te laten triomferen: het dossier verhuisde naar de kern, vanmorgen.
De premier moest donderdag in de Kamer dus vooral de punches incasseren van de oppositie, in het dossier. Omdat de aftelklok niet werkte, leende De Croo al lachend het schermpje van zijn smartphone, om de tijd zichtbaar te maken voor de oppositie. Tot zover het grappen en grollen, want het beukwerk kwam hard aan.
Meteen pakte Peter De Roover (N-VA) de premier aan op zijn achilleshiel: zijn liefde voor het buitenland. “U bent enkele dagen afwezig geweest. U bent in Berlijn geweest. Dat had u beter niet gedaan, want het was ongelofelijk spannend in het land”, zo begon De Roover, waarop de lichaamstaal van De Croo de irritatie duidelijk maakte.
Naast het hele incident rond de gokreclame, sneerde N-VA’er nog: “Daarnaast is er ook de heer Mahdi, voorlopig nog staatssecretaris en vermoedelijk binnenkort voorzitter van een van uw regeringspartijen, die zijn geweldig vertrouwen in de regering als volgt verwoordde: ‘Ik verwacht binnenkort vervroegde verkiezingen.'” Het gejoel bij de oppositie was groot.
Barbara Pas (Vlaams Belang) deed er een schepje bovenop: “U bent het niet officieel, maar u lijkt wel een regering in lopende zaken. De zeven dwergen van de huidige kabouterregering zijn het echt over niets eens. Het is dan ook heel erg te moeten vaststellen dat alle nodige hervormingen, van pensioenen tot fiscaliteit en arbeidsmarkt, op zich laten wachten.”
Het was zowaar Els Van Hoof van cd&v, die de premier een reddingsboei gooide: “Cd&v weet allang dat België eigenlijk één grote speelhal is. Overal langs Belgische wegen kan je een gokje plegen. Met je smartphone heb je eigenlijk een casino in je broekzak”, zo stelde ze, om het verbod op die reclame daarna fors te steunen, ook voor de Nationale Loterij, nochtans een cd&v-bevoegdheid.
De premier nam de hulplijn dankbaar aan, en ging helemaal de emotionele kant op: hij las de getuigenis voor van de vader van een gokverslaafde. “Het risico van zelfmoord is bij gokverslaving vijftien keer hoger dan bij de gemiddelde jongerenbevolking. Dit is absoluut geen alleenstaand geval”, zo stelde hij.
En hij haalde toch ook uit naar zijn coalitiepartner, Georges-Louis Bouchez: “Sommigen zeggen dat dit de doodsteek zal zijn voor sommige sporten. Eerlijk gezegd, als een aantal sporttakken zelf verslaafd geworden zijn aan dit soort financiering, is er een ander probleem bij een aantal sporten en dan zijn we een andere discussie aan het voeren”, zo stelde hij, onder luid applaus van alle Vivaldi-partijen, behalve de MR.
Daar herhalen ze hun protest. De kans is miniem dat er straks een akkoord uit de bus komt over die gokreclame, Bouchez liet al overal horen dat hij “zal blokkeren”.
Met zijn wat emotionele tussenkomst danste de premier netjes rond de vraag of er ten gronde nu nog “dash” in de Vivaldi-ploeg zit. Het was zijn vicepremier Vincent Van Peteghem (cd&v) die op dat vlak wél een duidelijk signaal gaf. Op vragen over zijn fiscale hervorming, beloofde hij voor de zomer met concrete voorstellen te komen. Zo begint de klok te lopen voor een heel belangrijk symbolisch dossier. In de Kamer beloofde het alvast niet veel goeds: Denis Ducarme (MR) had het heel manifest over “geen taxshift, maar een taxdown” die er moet komen.
Toch zet het ultimatum meteen wat druk op de ploeg: cd&v wil de discussie alvast aansnijden, en alsnog een grote hervorming in gang proberen duwen. Bij Groen, waar Kristof Calvo onlangs opriep om “het regeerakkoord te herschrijven“, reageerde men in de wandelgangen alvast enthousiast: “Van Peteghem gaat nu de facto doen wat Kristof vroeg, blijven duwen om te hervormen”, zo klonk het.