De renaissance van zijn regering duurde welgeteld een dikke week: Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) moet het vanmiddag weer komen uitleggen in het Vlaams Parlement. Een bijzonder hard advies van de Raad van State zet immers zijn regering, maar bij uitbreiding heel de politiek in Vlaanderen tegen de muur. Er dreigt namelijk een harde stikstofstop, waarbij geen enkele vergunning nog zeker is, en zo alle grote bouwprojecten dreigen stil te vallen. “Eerst moet het stikstofbad weer leeglopen”, zo is de redenering van de Raad van State. Jambon kan niet anders dan met een brede oproep komen, over meerderheid en oppositie om “samen een oplossing uit te werken, over partijgrenzen heen”. Die bestaat er voor N-VA in om gedeeltelijk het advies van de Raad naast zich neer te leggen, en toch door te zetten met het huidige decreet, mits aanpassingen. Alleen dat kan de nodige rechtszekerheid geven. Maar bij cd&v sleept zeker minister van Landbouw Jo Brouns met de voeten: “Met wat amendementen zullen we er niet komen”, liet die weten in De Standaard en Terzake. Hij wil een heel nieuw decreet heronderhandelen, wat meteen alles op lange baan zou schuiven. Binnen cd&v zit toch niet iedereen op die lijn, die niet tot een oplossing op korte termijn zou leiden.

In het nieuws: Jambon heeft het over “nederigheid en verantwoordelijkheid”, als sleutelwoorden.

De details: De minister-president mikt op een brede consensus, met een overleg in het Vlaams Parlement, wat dan snel een oplossing zou moeten opleveren voor het stikstofprobleem.

• Jambon lijkt zich vast te houden aan een strootje: hij wil het Vlaams Parlement gaan betrekken bij de volgende etappes in het oplossen van het stikstofdossier. Er komt namelijk een “gemengde groep van regeringsvertegenwoordigers en Parlementsleden”, die samen moeten proberen een politieke consensus vinden.
• Die conclusie kwam er gisteren na spoedberaad binnen de Vlaamse regering over een advies van de Raad van State, dat bijzonder zwaar binnenkwam. De Raad had een pak technische opmerkingen, waarbij het zowel de methode van de ‘drempels’ in het decreet aanviel (waar cd&v altijd tegen was), maar ook allerlei versoepelingen voor de landbouwsector tot brandhout gemaakt werden, én vooral: de Raad stelt eigenlijk dat eerst het stikstofbad moet leeglopen, voor er nog vergund kan worden.
• De meeting van de Vlaamse ministers bracht voor de zoveelste keer dezelfde mensen en dezelfde standpunten samen: N-VA wil daarbij vooral zo snel mogelijk een oplossing, die juridisch standhoudt, zodat onder meer Ineos haar miljardenproject kan uitvoeren. Ook Open Vld zit op die lijn in de Vlaamse regering, ondanks wat gerommel in de fractie. Bij cd&v is duidelijk dat minister van Landbouw Brouns heel fel de belangen van ‘zijn’ boeren verdedigt, en daar zoveel mogelijk voor uit de brand wil slepen.
• Maar van animositeit tussen de regeringspartners was gisteren geen sprake. Het werd vooral een meeting waar vastgesteld werd dat men, na alle waarschuwingen van specialisten nu inderdaad aan de vooravond van een totale bouwstop staat, net zoals in Nederland. Want elke vergunning voor een groot project die er nu nog komt, kan wel heel makkelijk aangevochten worden.
• Bij de grootste regeringspartij N-VA klinkt het ook behoorlijk dramatisch: “De valbijl hangt nu boven elke vergunning. Het enige wat een groene fundi moet doen, is met dit advies van de Raad van State in een kaftje naar de Raad voor Vergunningsbetwisting stappen. We spelen Russische roulette met onze economie.”
• Maar Jambon hield binnenskamers de boel zakelijk in zijn regering: hij wil vooruit, nog altijd. Allereerst moeten juristen van zijn eigen administratie, samen met externe topadvocaten, punt per punt de opmerkingen van de Raad van State bekijken, en oplossingen suggereren. Die oplossingen gaan dan naar de “gemengde groep van regering en Parlement.”

De vraag: Komt er nu nog een decreet of niet, via het Parlement?

• Zo vermeed de Vlaamse regering alvast om de cruciale kwestie op de spits te drijven: wil men nog snel een nieuw decreet of niet? Want die discussie splitte deze zomer al de Vlaamse regering én ook regeringspartner cd&v.
• Brouns zit daarbij op de lijn die ook de Boerenbond bewandelt: het huidige voorstel is gewoon niet goed genoeg voor de boeren. Dat hij z’n gram haalt over een pak technische opmerkingen, doet ongetwijfeld deugd. Maar het verandert niets aan de patstelling: Brouns wil graag heel de zaak heronderhandelen, met onder meer een volledig gelijke behandeling voor de landbouw en de industrie.
• Bij de N-VA zien ze een heronderhandeling helemaal niet zitten. Die situatie wordt omschreven als “Groundhog day“, een situatie waarin je telkens weer die ene dag bijna precies opnieuw beleeft, met telkens hetzelfde scenario. Het is immers echt niet de eerste keer dat deze discussie terugkomt in de ploeg van Jambon, om het zacht uit te drukken.
• Daarbij valt op dat met Hilde Crevits (cd&v) en Benjamin Dalle (cd&v) er twee oranje ministers in de Vlaamse regering zitten, die wel degelijk willen verder werken aan het huidige decreet, zo stellen regeringsbronnen. Want het advies van de Raad van State kan maar moeilijk als ‘overwinning’ gelezen worden, ook voor cd&v. Maar Brouns staat alweer op de rem, en voorzitter Sammy Mahdi (cd&v) laat zich niet horen in het dossier, naar de coalitiepartners toe.
• De vrees bij N-VA en Open Vld in de Vlaamse regering blijft dat men het finaal op de lange baan wil schuiven bij cd&v, en het over de verkiezingen wil tillen. Zeker voor Brouns, die dan met een ‘zuiver palmares’ naar de kiezer kan, zou dat een handig scenario zijn. “Brouns droomt ervan alle vergunningen die aflopen voor de landbouwbedrijven gewoon decretaal te verlengen, en de rest dan naar de Griekse kalenden te sturen. Maar ook dat is gewoon onwerkbaar, met het huidige advies van de Raad”, zo is bij een Vlaams minister te horen.
• Het verklaart mee waarom Jambon blijft de oppositie aanhalen: niet alleen geeft een brede meerderheid straks meer maatschappelijke draagkracht, maar dan blijft er vooral ook op de achtergrond de druk van een mogelijke wisselmeerderheid, richting Brouns.
• Alleen is het de vraag of dat kan met pakweg Groen, gezien de virulente houding van fractievoorzitter Mieke Schauvliege, zelf een milieuspecialiste. Die maakte meteen na het advies van de Raad van State kipkap van het Vlaams beleid. “Met Jeremie Vaneeckhout (Groen) valt wel te praten. Want hoe dan ook willen we toch samen problemen oplossen?”, zo klinkt vanuit de regering.
• Toch lijkt dat breed overleg via een ‘gemengde groep’ een wel erg complexe politieke methode in zo’n mijnenveld van een dossier als stikstof. En de vraag is of, minder dan één jaar voor de verkiezingen, de oppositie veel te winnen heeft door Jambon I een handje te komen helpen.

De Big Picture: De manier waarop rechters beleid gaan ‘maken’, rond vergunningen, irriteert de Wetstraat.

• Het bijzonder scherpe advies van de hoogste administratieve rechtbank in dit land, de Raad van State, zindert ondertussen na in politieke kringen. Het is niet de eerste keer dat men daarbij ervaart dat beleid, met name voor grote infrastructuurprojecten, bouwprojecten of grote industriële investeringen compleet worden dichtgesnoerd door rechters.
• “Die Raad van State, en ook de Raad voor Vergunningsbetwisting zijn pure horror. Die zetten vrolijk dingen op papier, met enorme maatschappelijke gevolgen, veilig van achter hun anonieme bureaus. Dat is totaal onhoudbaar geworden”, zo klinkt de harde kritiek hoog in de Vlaamse politiek.
• Daarbij kwam de vernietiging van de vergunning van Ineos, door die bewuste Raad voor Vergunningsbetwistingen, als een bijzonder zware klap. Zeker omdat de percentages van het aantal zaken die voor de Raad komen, en waarbij de rechters uiteindelijk de vergunning uiteindelijk ook effectief vernietigen, oploopt tot 70 en zelfs 80 procent, al naargelang de telling. De vraag is of dat rechtscollege op die manier zichzelf niet in gevaar brengt: het lijkt een soort bedevaartsoord van de stilstand geworden.
• “Het is heel simpel geworden. Wie tegen een project is, kan procederen en blijven procederen binnen het huidig wettelijk kader. Vind je geen rechter die je volgt, dan zal de doorlooptijd / de risico-inschatting het project wel nekken”, zo vat een regeringsbron de huidige toestand samen.
• Overigens is men binnen de Vlaamse regering en de administratie wel volop bezig, met het huidige advies van de Raad van State in de hand, om een nieuwe vergunning voor de ethaankraker van Ineos zo sterk mogelijk te maken. Die aanvraag zou er dus toch komen, los van een nieuw decreet of niet.

We blijven het volgen: Bij de federale begroting komen de nieuwe belastingvoorstellen binnen. McDonalds mag gaan vrezen.

• De Vlaamse regering dacht er niet aan, de Waalse regering beloofde met Elio Di Rupo (PS) het niet te gaan doen, maar bij de federale regering hangen er volop nieuwe belastingen in de lucht.
• Al naargelang de bron moet er tussen de 830 miljoen (aan de linkerkant van de regering) en de 1,2 miljard (aan de rechterkant) gevonden worden in de begrotingsoefening. De regel ligt daarbij altijd opnieuw op die van 1/3: een deeltje besparingen, een deeltje varia, én een deeltje nieuwe belastingen. Daarvoor moet er dus tussen de 300 en 400 miljoen nieuwe inkomsten voor gevonden worden.
• Daarvoor vliegen de ideeën in het rond, al komen ze uiteraard vooral van de linkerzijde: liberalen gaan niet gretig met nieuwe belastingen zwaaien. Een onvermijdelijke verhoging lijkt nu al de effectentaks, waar zowel socialisten als groenen op duwen, om meer de grote vermogens aan te spreken.
• Maar gisteren legde Groen-vicepremier Petra De Sutter ook nog eens een nieuwe vliegtaks op tafel, eigenlijk een uitloper van vorig jaar. Die taks werd immers in 2022 al ingevoerd voor vluchten over kortere afstand, maar de groenen willen die taks nu fors gaan verhogen, want de taks is tot zes keer lager dan in de buurlanden. En ze brengt te weinig op.
• Op Radio 1 sprak De Sutter een bedrag van 200 miljoen euro extra uit, vandaag is de inkomst uit die taks net iets meer dan 20 miljoen. Dat is minder dan verwacht, vandaar dat men moet ingrijpen. Dat zou concreet betekenen dat de huidige tarieven van 10 euro voor een vlucht op minder dan 500 kilometer, maar ook 4 euro voor een langeafstandsvlucht toch stevig omhoog moeten.
• Daarnaast is er ook sprake van een taks op verpakkingen bij fast food, zo signaleert Le Soir. Daarbij zou men voortbouwen op de zogenaamde ‘verpakkingsheffing’ die vorig jaar werd aangekondigd bij de begrotingsopmaak. Al sinds 2004 belast België niet-herbruikbare drankverpakkingen forser, wat meer dan 300 miljoen euro per jaar oplevert.
• Maar vorig jaar ging Vivaldi verder, en wilde men meer dan enkel drankverpakkingen gaan doen, ook voor onder meer fast food: de heffing moest “meer sturend worden gemaakt op het vlak van herbruikbaarheid, recycleerbaarheid en milieu-impact” voor alle verpakkingen. Dat had 60 miljoen moeten opleveren in 2024, maar de zaak bleef hangen op wat conflicten tussen de vicepremiers, waarbij Ecolo de zaak strenger zag dan de anderen. Ook die knoop moet men dus doorhakken, opnieuw.
• Overigens is er binnen Vivaldi ook een stevig gevechtje bezig over wie nu het vaderschap mag claimen van de verlaging van de btw op sloop en heropbouw naar 6 procent. Open Vld deed dat ‘voorstel’ vorig weekend, maar daarop reageerde prompt cd&v, door te laten weten dat het eigenlijk de liberalen waren die eerst lang tegen waren, en nu eindelijk de bocht namen.
• Maar dat is niet hoe de groenen het zien: “Wie een beetje intellectueel eerlijk is, weet dat wij dit al veel langer vragen, en het zowel cd&v als Open Vld waren, die eerst tegen waren. Maar goed, wij kunnen met plezier vaststellen dat onze maatregel er nu zal komen”, zo is op een groen kabinet te horen.
• Wat ook in het vizier komt voor de groenen: de taksen op professionele diesel, die nu een verlaagd tarief heeft. De vraag is of dat nog houdbaar is, de overheid die fossiele brandstoffen eigenlijk subsidieert.
• En dan is er nog de discussie over de banken. Socialisten en groenen willen een zogenaamde “overwinstbelasting” invoeren, om de grote winsten in de financiële sector af te romen. Maar bij cd&v willen ze met Vincent Van Peteghem (cd&v) blijven duwen op een hogere spaarrente. Staatsbank Belfius verhoogde onlangs de rente op spaarboekjes naar 2 procent. Ontsnapt de sector de dans van nieuwe taksen, als ze plots, onder lichte dreiging, nu de rente gaat verhogen voor spaarders?

Ook beslist: Er komt nu een onderzoekscommissie naar kindermisbruik in de Kamer.

• Een heuse onderzoekscommissie wordt het dus, op minder dan een jaar voor de verkiezingen. Meteen slaagde Valerie Van Peel (N-VA) er ook in om de scope van die onderzoekscommissie uit te breiden van enkel misbruik in de kerk, naar alle misbruik en pedofilie “binnen een gezagsrelatie”. Het zal ook vermoedelijk N-VA zijn die de voorzitter van de onderzoekscommissie mag leveren, een gegeerde job, die destijds Marc Verwilghen (Open Vld) hyperpopulair maakte, bij de Dutroux-commissie.
• De commissie komt er na de tv-reeks Godvergeten op VRT, die heel wat maatschappelijk debat losmaakte. Vorige week al kwam elke Vlaamse partij tussen in de plenaire vergadering, om steun voor die onderzoekscommissie te geven. Gisteren al gaf de Kamer dan groen licht, de commissie zal wel al eind maart met conclusies moeten komen: ongezien snel in de Kamer. Al kan een volgende legislatuur mogelijks de termijnen verlengen of verder bouwen op het werk.
• De focus van de Kamerleden zal daarbij liggen op de slachtoffers, maar tegelijk gaat straks de Kamer dan ook het gerechtelijk onderzoek tegen het licht houden: met name een doorlichting van ‘Operatie Kelk’, het gerechtelijk onderzoek naar misbruik in de kerk, dat na 13 jaar nog steeds loopt.
• Daarover kwamen hele felle beschuldigingen van een doofpotoperatie, gedaan door advocaat Walter Van Steenbrugge, die sprak over “clandestiene zittingen” en “stukken die plots uit het onderzoek werden gehaald”.
• Binnen de federale regering is men snoeihard voor die beschuldigingen: “Men wil complotten zien, die er totaal niet zijn. Maar goed, laat men maar eens kijken naar het gerecht, alleen vrees ik dat sommige partijen zich laten opnaaien door één advocatenkantoor.”
• Hoe dan ook reageerde het federaal parket al vrijdag op de beschuldigingen: “We hebben met verbazing een aantal uitspraken in de media gelezen. Alle stukken zijn wel degelijk onderzocht”, zo onderstreept men daar. Bovendien weerlegt het parket dat er zogenaamde “clandestiene zittingen” zouden geweest zijn.
• Daarnaast zal deze onderzoekscommissie ook terugkomen op het werk van een vorige commissie, die in 2011 over hetzelfde onderwerp ging. Toen was dat wel een ‘bijzondere commissie’, die dus minder onderzoeksmacht heeft. Ze deden aanbevelingen, en die wil men nu gaan bekijken en actualiseren. 

Om te volgen: Heeft Audrey Hanard als voorzitter van de raad van bestuur de vakminister Petra De Sutter (Groen) niet op de hoogte gehouden over Golden Palace?

• Toch weer een keiharde aanval van oppositielid Michael Freilich (N-VA), op de voorzitster van de raad van bestuur van Bpost, Audrey Hanard, toen die gisteren naar de Kamer kwam. Hanard, benoemd door de PS, kreeg daar een oud dossier opnieuw op haar bord. Met name dat van de verkoop van een honderdtal krantenwinkels van Bpost, onder de vlag Press Shop en Relay, aan gokbedrijf Golden Palace. Begin 2022 bezwoer minister van Overheidsbedrijven De Sutter in de Kamer “niet op de hoogte geweest te zijn, evenmin als de raad van bestuur”.
• Alleen, Freilich heeft verschillende documenten die het tegendeel bewijzen: onder meer een lijst van bankier Degroof Petercam, die het proces begeleidde, waar liefst vier gokkantoren op stonden, en op plaats twee Golden Palace. En die lijst kreeg het strategisch comité van de raad van bestuur te zien, waarop de documenten met heel de raad werden gedeeld.
• Met andere woorden: Hanard zette De Sutter behoorlijk voor schut, en liet haar foute verklaringen afleggen in de Kamer. Bij De Sutter leidde het hele dossier destijds al tot grote frustratie, omdat ze niet deftig op de hoogte was gehouden, ze eiste toen een waarnemer in die raad van bestuur.
• Hanard, die zichtbaar zenuwachtig voor de commissie in de Kamer verscheen, draaide vervolgens rond de pot, over de beschuldigingen van Freilich. Ze stelde dat er initieel een andere koper was, namelijk een groepje management van Bpost zelf. Dat ging uiteindelijk niet door. Vervolgens moest ze naar eigen zeggen via de pers de verkoop aan Golden Palace vernemen, en “dat de CEO haar niet persoonlijk had ingelicht”.
• Het is een lastige kwestie, die wel degelijk een wig kan drijven tussen de minister en de voorzitter: Freilich wil De Sutter andermaal aan de tand voelen over de zaak, maar eist vooral het ontslag van Hanard, wegens “niet geloofwaardig”.

Tegelijk ook opgemerkt in regeringskringen: de manier waarop Bpost haar ‘boete’ aan de Belgische overheid op nauwelijks 75 miljoen euro vastlegde, terwijl er het om miljarden euro’s overheidsgeld op tien jaar tijd gaat.

• Daarover verklaarde Sonja Rottiers, de voorzitter van het auditcomité bij Bpost op de zitting in de Kamer, dat die raming “gebaseerd is op een benchmark: wat zou het aan de staat meer gekost hebben mochten gelijkaardige diensten door andere spelers uitgevoerd zijn?”
• Ze noemde dat “een objectieve vergelijking, maar geen exacte wetenschap”. Alleen, daar wringt wel het schoentje: Bpost heeft dus een marktbevraging gedaan, eerder dan gewoon hun eigen kosten te berekenen, en daar de winst tegenover te zetten, die ze boekten op de contracten, en die veel te hoog was. Maar over de marges van Bpost op de overheid, bleef Hanard bijzonder vaag. Meer dan vermoedelijk omdat dat de achilleshiel van alles is.
• Want de Europese regels op overheidscontracten zijn wel glashelder: het mag een marge zijn van maximum 7,4 procent, of het gaat om illegale staatssteun. De marges liggen, volgens de eigen audits van Bpost zelf, op meer dan 50 procent.

Gelekt: De sms’en tussen Conner Rousseau en de burgemeester van Sint-Niklaas Lieven Dehandschutter (N-VA) én de korpschef Jo De Geest.

• Het moet ondertussen zo wat het meest veelbesproken cafébezoek zijn van heel Vlaanderen: Vooruit-voorzitter Conner Rousseau die op de Vredesfeesten in café ’t Hemelrijk in discussie ging met de lokale politie. Die stelde daar 10 dagen later een PV van op, wat leidde tot een onderzoek van het parket wegens “vermeende racistische uitlatingen”.
• Rousseau zelf communiceert daarover morgen, wanneer hij het PV gezien heeft en ondervraagd is.
• Maar ondertussen blijkt dat er toch behoorlijk extensieve communicatie is geweest tussen Rousseau en zijn advocate en de politie en zelfs de burgemeester van Sint-Niklaas. In De Standaard sprak Lieven Dehandschutter (N-VA), de huidige burgemeester, zijn ongenoegen uit over de beschuldiging als zou hij tien dagen na de feiten zou aangemaand hebben om toch een PV te maken, en zo de zaak “politiek” te gebruiken. Hij ontkent in alle talen.
• En nu lekken in Het Nieuwsblad ook de sms’en die gestuurd werden tussen de burgemeester en de partijvoorzitter. Die laatste werd gealarmeerd door zijn moeder, de oud-burgemeester van Sint-Niklaas, die geruchten vanuit het politiekorps opving over mogelijke videobeelden die met bodycam gemaakt waren.
• Vreemd genoeg stelde Dehandschutter aan De Standaard “absoluut niets te weten” over het feit dat Rousseau zelf met de korpschef gebeld zou hebben over het proces-verbaal. Maar uit de sms’en die gepubliceerd zijn, blijkt net dat Dehandschutter zelf het gsm-nummer van korpschef Jo De Geest gaf.
• Want al een dag na de feiten stuurde Rousseau aan Dehandschutter: “Kan je wel bekijken dat moesten er bodycambeelden van mij zijn, dat die niet al op sociale media verschijnen. Dat zou toch grote inbreuk zijn op privacy denk ik? Groet.” Een dag later stuurde Dehandschutter het nummer van De Geest, waarop Rousseau hem belt. In dat gesprek zou de korpschef verzekerd hebben dat er geen PV was, en ook geen opnames.
• Een dag later stelt Rousseau nogmaals de vraag, via een bericht: “Dag Jo, sorry om nogmaals te storen! Mijn moeder blijft erbij dat iemand toch bodycambeelden zou hebben. En dat ze dat uit goede bron heeft. Is er een mogelijkheid dat je daar toch nog eens discreet navraag rond doet? Want dat zou toch fameuze inbreuk op privacy zijn?”
• In een daaropvolgend bericht vraagt Rousseau nog of het verspreiden van die beelden niet strafbaar is. “Politionele beelden mogen inderdaad niet verspreid worden”, antwoordt De Geest, die daarna nog een antwoord geeft: “Ik kreeg bevestiging dat er geen beelden weggeschreven werden en dat ze evenmin in het korps circuleren. Ik hou het de komende dagen nog in het oog.”
• De lekken zijn een zoveelste extra laag op het verhaal, waar populaire media van smullen. De lekken brengen mogelijk wel het korps in Sint-Niklaas in de problemen: mochten zij zoveel info aan Rousseau geven over een lopend onderzoek? En waarom is dan tien dagen later alsnog een PV opgesteld, en is er wel degelijk sprake van een video via bodycam? Want die zou al bekeken zijn door de speurders in Gent, die dan weer de advocate van Rousseau, Christine Mussche, op de hoogte zouden hebben gebracht.
• Allerlei redenen voor het parket om het politieoptreden zelf eens te gaan bekijken: maar of daar een zaak over geopend is, wil men voorlopig niet communiceren bij het parket.