Voor u als werknemer of ambtenaar gaat steigeren omwille van de titel, lees even verder. Ik verwijt u niets, u kunt er niets aan doen en u bent evenzeer de klos. Als u weerstand voelt, is dat alleen maar een teken dat u succesvol bent opgenomen in een prachtige maskerade van de overheid. Natuurlijk draagt u een deel af van uw loon en krijgt u op het einde van het jaar wat terug of moet u bijbetalen en moppert u wat over die verdomde belastingen. Toch is dat in wezen niet relevant, want u betaalt geen belastingen. Laat mij dat uitleggen.
Laten we met het eenvoudigste voorbeeld beginnen: de ambtenaren. Ambtenaren ontvangen hun loon van de overheid, om daarna een deel van dat loon weer af te staan aan de overheid. Een broekzak-vestzakoperatie dus, die nodeloos ingewikkeld lijkt. Los van de staatsrechtelijke organisatie waarbij belastingen worden verschoven tussen de verschillende bestuurlijke niveaus, kunnen we besluiten dat het vreemd is dat het geld met de ene hand wordt gegeven en met de andere genomen. Om dat in goede banen te leiden, hebben we ook nog eens ambtenaren nodig, die in hetzelfde systeem meedraaien. Het zou een enorme besparing opleveren om ineens het nettoloon uit te keren. Waarom dat niet gebeurt, zal ik later toelichten.
Nu de werknemers. Betalen zij dan belasting? Ook zij draaien mee in de schijnvertoning. Want wat interesseert de werknemer? Wat hij of zij netto op de rekening gestort krijgt. Dat blijkt steeds opnieuw bij salarisonderhandelingen. Het brutoloon is eigenlijk niet van belang. Voor de werkgever aan de andere kant is alleen de totale loonkost bepalend in de beslissing iemand aan te werven. Natuurlijk gunt hij/zij de werknemer een zo hoog mogelijk nettoloon, maar de betaalbaarheid is de sleutel. De belasting die tussen bruto en netto zit, is een last die beide partijen erbij nemen.
Verschillend betalen voor hetzelfde werk
Als de werknemer alleen het nettoloon te zien zou krijgen, zou dat geen verschil maken. De belastingen worden er sowieso vanaf gehouden en in de staatskas gestort door de werkgever. Ook hier is het brutoloon op het loonstrookje alleen maar een manier om de werknemer de indruk te geven dat hij/zij meespeelt in het belastingspel.
Natuurlijk kun je opwerpen dat de overheid de hele carrousel rond belastingen gebruikt om beleid te voeren: namelijk door belastingaftrekken toe te kennen. Bijvoorbeeld voor stortingen aan goede doelen of het hebben van kinderen. Dat lijkt een goed instrument waarbij de overheid geschenken kan uitdelen aan wie zich naar wens gedraagt. Toch zit daar een bizar kantje aan. Stel je voor dat de werkgever verantwoordelijk zou zijn om dit meteen ook te verrekenen en het aangepaste nettoloon zou uitbetalen. Dat zou betekenen dat mensen verschillend worden betaald voor hetzelfde werk. Werknemer A heeft bijvoorbeeld 3 kinderen, terwijl zijn collega kinderloos door het leven gaat. Beiden doen hetzelfde werk, maar A krijgt een hoger salaris dan B. Zouden we dat acceptabel vinden? We hebben toch decennia gestreden voor gelijk loon voor gelijk werk? Maar dankzij de carrousel van de belastingen accepteren we dat wel en in wezen is dat onrechtvaardig. Persoonlijke beslissingen zouden geen invloed mogen hebben op de hoogte van het salaris dat men ontvangt.
Cadeaus uitdelen
Wat dan met zelfstandigen en ondernemingen? Zij betalen inderdaad belastingen. Niet alleen het verschil tussen bruto en netto dat we hoger hebben geschetst, maar ook zijn hun belastingen zuiver. Het is een directe afdracht aan de overheid. Je zou nog kunnen redeneren dat het de klanten zijn die dat betalen en daar zit wat in, maar het is toch uiteindelijk de hele bedrijfsvoering die de winst bepaalt, samen met wat de markt bereid is te betalen voor de aangeboden goederen en diensten.
Wat is nu de conclusie hiervan? Het liefst van al zou alles zuiver zijn waarbij de werkelijke belastingbetalers de volledige afdracht doen. Op die manier is er meer gelijkheid en schakelen we een groot deel van het ambtenarenapparaat uit dat nodig is om belastingen te innen en te controleren. Toch zal dit niet gebeuren, want de overheid deelt graag cadeaus uit die er niet echt zijn en ambtenaren, werknemers en uitkeringstrekkers voelen zich graag betrokken. Het is de menselijke aard dat we relevant willen zijn, dat het lijkt alsof we mogen meespelen. Die combinatie zal ervoor zorgen dat het systeem nooit eenvoudig en transparant zal worden en we allemaal, weliswaar een beetje mopperend, de schijn ophouden.
De auteur Frank Wouters is jurist, strategisch marketeer en auteur van ‘De Bedrijfsnar’ en ‘Honshitsu – De Essentie van Marketing/De Marketing van de Essentie’.