De afschaffing van de opkomstplicht bij de lokale en provinciale verkiezingen in Vlaanderen zorgde ervoor dat er minder mensen gingen stemmen. Maar dat blijkt geen grote impact te hebben gehad op hoe de Vlaming stemde.

Key takeaways

• PVDA dacht dat de afschaffing van de opkomstplicht teleurstellende cijfers verklaarde bij de gemeenteraadsverkiezingen.
• Dat blijkt niet zo te zijn: enkel Vlaams Belang en Groen hadden een iets andere uitslag gekend mocht de opkomstplicht behouden zijn.
• Er gingen wel minder vrouwen stemmen bij de verkiezingen in oktober.

In het nieuws: Verschillende claims van politici kunnen de prullenmand in.

• Op 13 oktober en daarna was de lage opkomst voer voor discussie. PVDA verklaarde dat de slechtere score van de partij in Antwerpen te wijten was aan het feit dat kortgeschoolden, arbeiders en jongeren niet waren gaan stemmen. Ook Vlaams Belang haalde de afschaffing van de opkomstplicht aan als reden waarom de partij het minder goed deed. Andersom zou de goede score van de cd&v in landelijke gebieden te verklaren zijn doordat ouderen wel waren gaan stemmen.
• Politicologen van de UGent onderzochten welke groepen thuisbleven. “Op 13 oktober zaten de thuisblijvers in alle partijen”, concludeert onderzoeker Bram Wauters in De Standaard. “De scores zouden met opkomstplicht hetzelfde zijn geweest”, zegt hij, of toch bijna.
• Voor Groen en Vlaams Belang zou de verkiezingsuitslag iets veranderd zijn als er wél opkomstplicht was geweest. “Groen zou het twee procent slechter hebben gedaan, Vlaams Belang één procent beter”, aldus Wauters. Maar, zo vervolgt hij: “De gemeenteraden en schepencolleges zouden er nu dus niet compleet anders hebben uitgezien met opkomstplicht”.

Opgemerkt: Er is een opvallend demografisch verschil tussen de thuisblijvers in juni en die in oktober.

• Bij de regionale en federale verkiezingen van 9 juni gold er wel opkomstplicht. Toen daagde 7 procent van de Vlamingen niet op, in vergelijking met gemiddeld 35 procent bij de lokale verkiezingen in oktober. Vooral laaggeschoolden bleven thuis.
• Er is wel een verschil: op 9 juni kwamen vooral ouderen en mannen niet stemmen, op 13 oktober waren dat juist meer jongeren en vrouwen.
  • Wauters zoekt een verklaring voor het feit dat er op lokaal niveau minder vrouwen hun stem uitbrachten. Hij denkt aan een groter plichtsbesef, waardoor zij meer gaan stemmen wanneer het moet.
  • Ook merkt hij op dat de lokale politiek “nog een mannenbastion is”, wat vrouwen mogelijk ontmoedigde. “Op Vlaams en federaal niveau zijn veel vrouwen actief, maar de lokale politiek is niet gevolgd”, stelt Wauters.