De Poolse premier Mateusz Morawiecki is niet te spreken over de houding van de EU in het debat rond de Poolse rechtsstaat. De Europese Unie bekijkt nu om EU-gelden te linken met de waarden van de Unie. Minder respect voor die waarden, betekent dan minder financiële middelen voor dat land. Polen is niet te spreken over dat voorstel.

Dat het een geladen debat zou worden was op voorhand al duidelijk. Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en Pools premier Morawiecki waren beiden uitgenodigd in het Europees Parlement om de huidige geschillen tussen de EU en Polen uit te klaren. Die kwamen er nadat Polen het nationale recht boven het Europese recht plaatste. De voorrang van het Europees recht staat in het Europees Verdrag geschreven; de Poolse uitspraak kan dus als oorlogstaal worden gezien.

Oorlogstaal

Tijdens het debat werd al snel duidelijk dat er geen gemakkelijke oplossing zou komen. Von der Leyen stak van wal met een betoog dat Polen de Europese waarden ondermijnt. “Deze uitspraak stelt de kernwaarden van de EU in vraag. Het is een directe uitdaging voor de eenheid van de Europese rechtsorde”, aldus von der Leyen.

Daarop vermeldde ze de drie mogelijke represailles tegen Polen: de uitspraak wettelijk aanvallen, EU-gelden achterhouden of enkele rechten die Polen als EU-lidstaat krijgt terug afnemen. De EU beloofde Polen 57 miljoen euro coronasteun, een bedrag dat bevroren kan worden zolang het geschil aanhoudt.

Opgeklopt

Bovenstaande uitspraken waren duidelijk tegen de zin van Mateusz Morawiecki: “Polen wordt aangevallen door de EU-leiders. Het is onacceptabel om zelfs maar te praten over financiële straffen. Chantage kan geen onderhandelingsmiddel zijn.” Toch is het debat allemaal groter gemaakt dan het feitelijk is, volgens Morawiecki. “We hebben geen plannen om de Unie effectief te verlaten. De uitspraak van het Poolse Hooggerechtshof is fout verstaan en heeft enkel betrekking op een deeltje van het EU-verdrag.”

De “Polexit” belooft nog een lange en stevige toekomst tegemoet te gaan. In eigen land leidt het al tot een serieuze tweespalt. Eerder deze maand kwamen 100.000 Polen op straat om het lidmaatschap van Polen in de EU te steunen. Ook Donald Tusk, leider van de oppositiepartij Platforma Obywatelska (Burgerplatform) en voormalig voorzitter van de Europese Raad, riep op om het “Europese Polen” te beschermen.