De pandemie heeft de corruptie in de hele Europese Unie verergerd. Dat staat in een rapport van Transparency International, gebaseerd op een enquête bij meer dan 40.000 burgers in de 27 lidstaten van de Europese Unie tussen oktober en december vorig jaar. De onderzoekers stelden onder meer vast dat burgers soms persoonlijke connecties nodig hadden om medische zorg te krijgen, terwijl sommige regeringen de crisis ook voor eigen gewin bleken te gebruiken.

‘Vooral de gezondheidszorg is het voorbije jaar een hotspot voor corruptie gebleken’, benadrukt Transparency International. ‘Dat fenomeen kan vooral worden gelinkt aan de uitbraak van de coronapandemie, die veel regeringen voor grote problemen heeft geplaatst.’

Gebrek aan transparantie

Uit het onderzoek bleek dat gemiddeld 6 procent van de ondervraagden steekpenningen had moeten betalen om toegang tot gezondheidsdiensten te krijgen. In Roemenië loopt dat cijfer echter op tot 22 procent, gevolgd door Bulgarije met 19 procent.

Tegelijkertijd werd vastgesteld dat vorig jaar 29 procent van de ondervraagden voor die toegang van persoonlijke connecties gebruik had gemaakt. In Tsjechië loopt dat aantal echter op tot 54 procent, gevolgd door Portugal met 46 procent.

Veel respondenten benadrukten verder dat hun regeringen de pandemie niet op een transparante manier hebben aangepakt. Die klacht wordt het vaakst gehoord in Frankrijk, Polen en Spanje, waar telkens scores van meer dan 60 procent werden opgetekend.

Transparency International noemde de conclusies van het rapport bijzonder zorgwekkend. ‘Slachtoffers van de pandemie hebben medische hulp nodig’, aldus de organisaties. ‘Regeringen voeren massaal vaccinaties uit om de meest kwetsbare bewoners tegen het virus te beschermen.’

‘Tevens worden miljarden euro gereserveerd voor een herstel nadat de economie de pandemie achter zich heeft gelaten. Al die activiteiten worden echter door corruptie bedreigd.’

Winstbejag

Transparency International zegt dat de regeringen van de lidstaten van de Europese Unie hun inspanningen moeten opvoeren om te garanderen dat de heropleving op een eerlijke en billijke manier verloopt.

In het rapport worden vooral Hongarije en Polen geciteerd als landen die de crisis als een excuus hebben gebruikt om de democratie te ondermijnen. ‘Er werd van de dreiging van de pandemie misbruik gemaakt om regels uit te vaardigen die de democratische instellingen verzwakken’, benadrukken de onderzoekers. ‘Andere politici zagen de uitbraak van de coronacrisis als een kans om winst te maken.’

Wanneer verder gekeken wordt dan de gezondheidscrisis, voert het rapport aan dat een derde van de inwoners van de Europese Unie van mening is dat het corruptieniveau in hun land is verergerd. Er zijn wel aanzienlijke regionale verschillen.

Over het algemeen zei bijna de helft van de ondervraagden dat hun regering het probleem slecht aanpakt. De respondenten stonden daarbij vooral bijzonder argwanend tegenover de hechte relaties tussen overheden en de particuliere sector. Daarbij werd onder meer gewezen naar het schijnbare gemak waarmee bedrijven hun belastingaanslagen kunnen verlagen.

Cyprus

Volgens 62 procent van de ondervraagden vormde de corruptie in hun land een groot probleem. Denemarken en Finland lieten de beste score optekenen. Daar vond minder dan 20 procent van de burgers de corruptie bij de overheid in hun land een groot probleem. In lidstaten zoals Bulgarije, Kroatië, Cyprus, Italië, Portugal en Spanje liep dat cijfer echter op tot meer dan 85 procent.

Vooral in Cyprus bleek de situatie het voorbije jaar gevoelig te zijn achteruit gegaan. Daar was 65 procent van de respondenten van mening dat de corruptie het voorbije jaar is toegenomen. Dat had volgens de onderzoekers wellicht te maken met de schandalen rond de gouden paspoorten, waardoor in Cyprus tientallen veroordeelde criminelen, voortvluchtigen en allerlei andere duistere figuren het staatsburgerschap konden kopen.

Er was geen enkele lidstaat waar een meerderheid van de burgers van mening was dat de corruptie afnam. De meest positieve resultaten kwamen uit Slowakije, waar 39 procent van de burgers van een verbetering gewag maakte.

‘Dat heeft wellicht te maken met de afwikkeling van de moord op onderzoeksjournalist Ján Kuciak en diens verloofde drie jaar geleden’, aldus de onderzoekers. ‘In het kader van het onderzoek naar die moord, werden vorig jaar tientallen Slowaakse wetshandhavers officieel wegens corruptie aangeklaagd.’ (lb)