Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) ligt zwaar onder vuur. Z’n aanpak van de coronacrisis was gisteren al het voorwerp van forse kritiek in het Vlaams Parlement. Maar een ad hoc onderzoekscommissie, waar hij op 20 juli verschijnt, hangt als zwaard van Damocles boven hem. In tussentijd blijft de communicatie niet evident.

In het nieuws: Het Vlaams Parlement keurt de regels goed voor reizigers, plus meteen strenge boetes.

De details: Hoe zit de regeling precies ineen?

• Voortaan deelt Buitenlandse Zaken heel Europa in in zones: groene, oranje en rode zones.
  • Naar de rode zone geldt een reisverbod. Van en naar die zones reizen, mag in principe niet. Maar wie toch uit zo’n rode zone terugkomt in België, moet zich verplicht op corona laten testen en in quarantaine gaan.
  • Naar groene zones mag gewoon gereisd worden.
  • De oranje zones zijn ‘gevarengebied’. Reizen wordt ‘sterk afgeraden’, maar niet verboden. Testen én thuisisolatie wordt aanbevolen, maar niet verplicht.
• Voor dat laatste rekent minister Beke op ‘burgerzin’. Het dossier van de vakantiegangers kwam de afgelopen dagen vol op het bord van de Vlaamse regering te liggen. Dat gebeurde nadat verschillende virologen zich publiek zorgen gemaakt hadden over vakantiegangers, én het federale niveau fijntjes liet weten ‘dat de deelstaten bevoegd waren voor die verplichte quarantaines’.
• Uiteindelijk werd gisterenavond dan ook een decreet aangepast in het Vlaams Parlement, om daar dus een wettelijk kader te geven. Meteen hangen er wel bijzonder scherpe straffen vast aan die verplichtingen: een boete tot 4.000 euro kan, en zelfs een gevangenisstraf tot zes maanden in het slechtste geval. Niet bepaald prettige communicatie, maar heel de maatregel blijft verder wel een tandeloze tijger: het is onmogelijk om voor elke reiziger na te gaan waar hij of zij precies geweest is. Zeker wie met de wagen op vakantie gaat, valt onmogelijk te controleren.
• Welk gebied, of welke stad, precies onder welke kleurencode valt, dat is dan weer voor het federale niveau: het is de FOD Buitenlandse Zaken die dat moet bepalen. Er is vandaag een lijst, maar daarop staan hele landen als Spanje, Portugal en het Verenigd Koninkrijk als integraal ‘oranje’ en landen als Finland, Noorwegen, Malta en Ierland zelfs op ‘rood’ tot op heden: dat kan niet de bedoeling zijn. Men is nog volop bezig met bepalen welke regio’s dus welke kleur krijgen.

Het debat: In het debat dat voorafging, was de oppositie ongemeen hard voor minister Beke.

• De Vlaamse minister van Welzijn zit al langer in de hoek waar de klappen vallen: tijdens de crisis kwam hij zo meermaals lijnrecht tegenover de voorzitter van Zorgnet-Icuro, de grootste koepel van woonzorgcentra, Margot Cloet. Die is dan wel de voormalige kabinetschef van de partijgenoot van Beke, Jo Vandeurzen (CD&V), maar van vriendschappelijke relaties onder christendemocraten is geen sprake. Cloet uitte al meermaals haar ongenoegen en kritiek over hoe Beke de crisis aanpakte. Doordat er dus van binnenuit druk ontstaat, verzwakt dat de minister.
• De Vlaamse regering, met daarin viceminister-president Hilde Crevits (CD&V), deed er dan ook alles aan om in het Vlaams Parlement geen heuse onderzoekscommissie te krijgen, maar een ‘ad-hoccommissie’, om de aanpak van de coronacrisis te onderzoeken: het ‘zwaarste wapen’ uit de parlementaire koffer was wat te bedreigend.
• Komt daarbij dat een aantal reconstructies in kranten en een vernietigend rapport van de Vlaamse ombudsdienst toch het beeld schetsen van een welzijnssector die een diepe, diepe crisis onderging, en waarbij het beleid niet de nodige, adequate antwoorden bood. Of toch zeker niet tijdig.
• Dat alles komt nu wel samen in de ad-hoccommissie in het Vlaams Parlement, die ondertussen volop onderzoek voert naar de aanpak van de coronacrisis. Ze maken daarbij vaart: tegen 24 juli zal de commissie al aanbevelingen geven en conclusies trekken. Maar voorzitter Björn Rzoska (Groen) liet niet na om op ‘Villa Politica’ al zeer helder een schot voor de boeg te geven: ‘Eén ding is duidelijk: op de vraag of we klaar zijn voor een tweede golf, is het antwoord unisono ‘neen’.’
• De discussie over de terugkeerders was een nieuwe aanleiding voor de oppositie om alweer Beke scherp op de korrel te nemen, geholpen door een straffe kop in Het Laatste Nieuws, waarbij Beke beschuldigd werd van ‘steeds te laat te komen’.
  • ‘Ik zie een patroon. Dat u steeds te laat komt. Het is hallucinant dat u dit nu pas weer opstart. Dit had een maand geleden al gekund, u had het toen al moeten weten’, zo stelde een scherpe Hannes Anaf (sp.a).
  • ‘Hoe zit het met de toeristen die naar hier komen, welke maatregelen heeft u daarvoor klaar?’, zo drong Celia Groothedde (Groen) verschillende keren aan, zonder een antwoord te krijgen in het halfrond.
  • Maar felst van al waren Vlaams Belang en PVDA. Chris Janssens (Vlaams belang) haalde hard uit over de nieuwe kleurencodes: ‘Rood en groen, dat is heel duidelijk. Maar wat is dat, die oranje code? Dat is niet alleen een tsjeevenkleur maar ook een tsjeevenbeslissing. Welke regering laat z’n burger reizen naar een land in gezondheidscrisis? Lakse maatregelen, dat werkt niet. Kijk naar die mondmaskers. Dat er in de krokusvakantie nog geen sense of urgency was, oké. Maar nu is het gewoon nalatig en wraakroepend.’
  • En misschien wel het hardste parlementslid ten opzichte van Beke is ondertussen Lise Vandecasteele (PVDA), die ook gisteren onophoudelijk inbeukte op de minister van Welzijn: ‘U komt steeds en steeds te laat . En u neemt een loopje met de waarheid. U liegt. (…) Keer op keer. Neem u ontslag, u maakt dit parlement tot een schande’, fulmineerde zij.
• Verschillende keren wilde Beke tussenkomen, wat door de starre regels van het Vlaams Parlement eigenlijk niet mocht. Maar hij wondt zich op over de aanvallen, en onderstreepte verschillende keren dat ‘dit niet de onderzoekscommissie was’. ‘Ofwel verdedig ik me nu, ofwel dan, maar het is het een of het ander. Ik laat me geen dingen in de mond leggen die pertinent onjuist zijn.’
• Zeker ten opzichte van de marxiste Vandecasteele was hij bijzonder fel: ‘We zullen elkaar op 20 juli (de dag waarop de minister voor de onderzoekscommissie verschijnt, red.) wel tegenkomen. Ik zal u dan een paar vergelijkingen maken.’
• Opvallend wel: Beke zat moederziel alleen op de regeringsbanken. Van minister-president Jan Jambon (N-VA) geen spoor, om zijn minister ruggensteun te geven. De afgelopen maanden ging N-VA meermaals in de verdediging van de CD&V-minister, zeker achter de schermen.
• Ook gisteren was er Lorin Parys (N-VA), die Beke te hulp kwam, eerder dan iemand van de eigen CD&V-fractie. Hij zag ‘ook een patroon’, net als Anaf. ‘Niet één keer, niet twee keer, maar drie keer op rij in deze crisis is het federale niveau aan zet, en dan plots, als het mis gaat, ‘zijn de deelstaten bevoegd’. Het echte patroon is dat het federale niveau de hete patat steeds doorschuift naar Vlaanderen als hij te warm wordt‘, zo stelde Parys.

De essentie: De politieke druk op Beke is niet weg.

• Naast de hele discussie over de terugkeerders, waarbij nu toch draconische straffen gelden, de hele zaak bijzonder moeilijk te handhaven, want niet te controleren blijkt én er geen regeling is voor toeristen die mogelijk uit ‘oranje’ of ‘rode’ gebieden Vlaanderen bezoeken, zijn er nog andere dossiers die boven het hoofd van Beke zweven.
• Met loonsverhogingen en een ‘historisch akkoord’, zoals de federale regering het zelf noemde, pompt dat niveau nu 1 miljard euro extra in de federale zorg, met name het ziekenhuispersoneel. Dat zet Vlaanderen in een heel lastig parket: zij moeten nu volgen, al was het maar om competitief te blijven voor hun personeel. Maar de factuur dreigt zo op te lopen tot liefst 1,8 miljard euro: dat is het bedrag dat nodig is, wil men de federale verhoging matchen.
• Ook daar kwam Beke al over onder vuur, omdat hij stelde ‘dat er nog wel even tijd was om dat te regelen‘. Hij en Jambon zagen gisteren ook al de vakbonden, met de belofte om tot een oplossing te komen. Maar wil de Vlaamse regering dergelijke sommen vrijmaken, ook in 2021, dan moet het al bij het begrotingsoverleg van september gepland worden. Ook daarover reageerde de oppositie dus extra scherp.
• Het komt bovenop de onderzoekscommissie, die nu tot 20 juli nog een pak experts en getuigen gaat horen. Die kunnen mogelijk nog meer slecht nieuws brengen voor Beke. Hoe dan ook zijn er een pak verslagen van de expertengroepen nu vrijgegeven en die lezen als een mix van ruziemakers en waarschuwingen aan de politiek, die er vervolgens weinig tot niets mee deed in de eerste fase. De oppositie in het Vlaams Parlement maakt zich alvast klaar om zich hierin vast te bijten, en niet meer te lossen.

Om te volgen: De federale regering is gestart met experten te zien voor hun relanceplannen.

• Gisteren zagen ze een hele hoop technici, waaronder de gouverneur van de Nationale Bank, morgen staan er ontmoetingen met een paar CEO’s van grote multinationals op de agenda.
• Maar de ontmoeting met de professoren Economie gisteren moet misschien wel het boeiendst geweest zijn. Want wat die heren, onder meer Gert Peersman van de UGent, en Koenraad Debackere van de KU Leuven, kwamen vertellen, staat eigenlijk diametraal op de aanpak die het federale niveau, zeker de Kamer, eerder dan de regering, nu hanteert.
• In plaats van investeringen die ‘duurzaam’ zijn, onder meer in infrastructuur of onderwijs, kiest men vooral voor ‘steunmaatregelen’ die structureel zijn, eerder dan eenmalig. Zo geldt de loonsverhoging van 1 miljard voor de zorgsector als een factuur die zal moeten doorbetaald worden, en niemand weet met welk geld dat zal gebeuren.
• Hetzelfde met btw-verlagingen, onder meer voor de horeca en de evenementensector is dat gebeurd. Maar dat zijn economisch weinig zinnige maatregelen, die alleen de beroepsgroep gelukkig stemmen, maar verder geen impact hebben.
• Eén effect is al duidelijk volgens de economen, die vandaag in De Standaard ook hun licht laten schijnen op de situatie: er is tijdens de crisis flink gespaard, ook door de consumenten, die geen geld konden uitgeven. Maar als er geen klimaat geschapen wordt dat opnieuw stabiliteit creëert, dreigen mensen verder hun geld op te potten, en versmacht dat de economie nog meer.
• Nu al kruipt het tekort richting 50 miljard euro voor 2020. Maar de vrees bestaat dat dit veel langer nazindert, en ook 2021 en 2022 vreselijke begrotingsjaren dreigen te worden.
• Het gebrek aan een deftige federale regering, dreigt zo België heel zuur op te breken. Al sinds 2017, het laatste jaar dat er een volwaardige regering was, is er geen échte begroting meer opgemaakt.
• Ondertussen doet premier Sophie Wilmès (MR) dus een poging een relanceplan op te stellen, maar weigerde ze wel om een initiatief te nemen om een volwaardige regering te maken. Die ‘honneurs’ nemen de drie partijvoorzitters van de regering nu waar.

Op de agenda: Vandaag komt sp.a-voorzitter Conner Rousseau langs bij Joachim Coens (CD&V), Egbert Lachaert (Open Vld) en Georges-Louis Bouchez (MR).

• Geen plenair contact, maar een bilaterale ontmoeting: daarover was begin deze week een zeer publiek conflict aan de gang tussen Rousseau, die weigerde al de stap te zetten om als ‘groep’ samen te komen.
• Daarvoor eiste de sp.a-voorzitter namelijk een aantal ‘garanties’ in de tekst, die als basis voorligt om over te beginnen praten. ‘Maar is dat de kar niet voor het paard spannen?’, vroegen de drie onderhandelaars zich af. Zij weigerden aanvankelijk, na een meeting zaterdag tussen hen en Rousseau aan de kust, om toch al de startnota te laten inzien: Rousseau wist dus niet of hij z’n ‘garanties’ had gekregen of niet.
• Dat moet nu vandaag blijken: de nota van de drie komt op tafel, en daarbij moet dan duidelijk worden of Rousseau verder kan gaan praten of niet, over die ondertussen al beruchte Arizona-coalitie. Die naam komt van de vlag van de Amerikaanse staat, waarin rood, geel, blauw en oranje zit.
• De grootste toegevingen wil de sp.a over fiscaliteit. Daarbij zou eindelijk echt een inspanning moeten gedaan worden om grote vermogens en internationale bedrijven aan te pakken, en meer belastingen te laten betalen. Zolang dat geen totale stijging van de fiscale druk zou betekenen, is overigens alles bespreekbaar voor het trio. Daarnaast is de grote eis van de sp.a om iets te doen voor de gezondheidszorg. Met 1 miljard extra uitgaven voor het zorgpersoneel, is daar al een deel van ingevuld door de Kamer de afgelopen dagen.
• Onder meer Joachim Coens bepleitte al eerder een zogenaamde digitaks, die spelers als Google en Amazon zou belasten. De vraag is of die taks überhaupt veel zou opbrengen. Tijdens een hoorzitting begin juli in de Kamer stelde de fiscaal adviseur van de OESO, Luc Batselier, al dat zo’n digitaks nauwelijks iets kan opleveren. Een taks op multinationals zou wel tussen de 75 en 132 miljoen euro opleveren: ook geen miljarden dus.
• De vraag is vooral of de sp.a vandaag kan overtuigd worden om alsnog met zes partijen aan tafel te gaan, en inhoudelijk te gaan onderhandelen. Die kans lijkt niet groot.

The big picture: Hoe het moeras vermijden? Of willen sommigen dat net niet?

• De sp.a wordt gevraagd om een aartsmoeilijke oefening te maken: een regeerakkoord en constructie aanvaarden, zonder dat grote broer PS mee aan tafel komt. Dat maakt de slagkracht van de socialisten, met hun 9 zetels, bijzonder klein. Het is dus niet verwonderlijk dat Rousseau zeer voorzichtig opereert.
• Komt daarbij dat het trio allerminst een situatie heeft gecreëerd die vertrouwen kan wekken. Een partij verleiden om aan tafel te komen door publiekelijk verklaringen af te leggen om druk te zetten, inclusief vijandige perscommuniqués: nog nooit werd op die manier een regering gevormd. Dat er bovendien wederzijdse beschuldigingen rondvliegen over een gebrek aan discretie, terwijl duidelijk is dat het langs alle kanten informatie lekt, maakt het allemaal nog lastiger.
• Maar tegelijk beschouwt iedereen dit onwaarschijnlijke scenario van een Arizona-coalitie wel zowat de poging van de laatste kans, om een meerderheid in de Kamer te vinden. Alle andere formules zijn oplossingen van een kreupel minderheidskabinet, als het dat al zou worden.
• Waarschijnlijker is dat de huidige regering Wilmès II verder aanmoddert, en probeert een relanceplan op tafel te leggen. Daar zijn ze volop mee bezig, om dat te maken, met input van talloze experts. De zomervakantie geeft dan een moment van pauze, ook in de Wetstraat, en in september komt dan het dilemma: dit kabinet definitief wegstemmen en naar verkiezingen gaan, of het toch maar verder ‘gedogen’.
• Dat ‘plan B’, waar zeker de MR op lijkt aan te sturen, maakt dat er zelfs binnen het groepje van drie weinig druk is om toch maar Arizona te doen lukken.
• Eerder dan een doorbraak, verwacht de Wetstraat deze week dus het eind van Arizona, en een verderzetting van de uitzichtloze situatie.

Om te noteren: De Europese Centrale Bank gaat groen.

• Christine Lagarde, de voorzitter van de ECB, komt met redelijk spectaculair nieuws. Want haar Centrale Bank koopt de komende jaren massaal waardepapier op, voor in totaal 2,8 biljoen euro. Maar ze wil nu aan die aankopen een aantal ‘groene’ voorwaarden hangen, in het kader van de strijd tegen klimaatverandering.
• Het is de eerste keer dat de ECB zich in zo’n ‘politieke’ positie zet, maar het kan daardoor wel meteen echt een game changer zijn. Zeker als de ECB deze gigantische geldstromen wil gaan gebruiken om op de bedrijven te gaan wegen.
• Daarmee zou de ECB ook meteen de eerste ‘groene’ centrale bank ter wereld worden. ‘We moeten naar alle businesslijnen en operaties kijken en zien of we groenere objectieven nastreven om de klimaatcrisis aan te pakken. Want op het einde van de rit is het geld dat praat‘, zo stelt Lagarde in een interview met de Financial Times.
• ‘Ik heb kinderen, ik heb kleinkinderen. Ik wil niet op een dag in hun mooie ogen moeten kijken en geen antwoord hebben op de vraag: ‘Wat heb jij gedaan?”, zo stelde Lagarde.

Goed gehoord: Angela Merkel is optimistisch over een deal rond het gigantische EU-steunpakket.

• ‘Een akkoord over een massaal economisch stimuluspakket moet er snel komen‘, zo stelde Angela Merkel, de Duitse bondskanselier, gisteren in het Europees Parlement. Een pak lidstaten haalt opgelucht adem, dat uitgerekend nu het voorzitterschap van de EU, dat om de zes maanden van land verandert, in handen valt van de grootste lidstaat en de krachtigste economie, Duitsland.
• Om dat begin van de zes maanden in te leiden, zakte Merkel dan ook af naar het Europees Parlement voor een speech. Het was overigens de eerste keer sinds de crisis dat Merkel naar het buitenland kwam, België dus in casu.
• In haar speech duwde ze op het gaspedaal over het stimuluspakket, dat Europa klaar heeft, maar dat nog altijd geen goedkeuring heeft gehad van de lidstaten. Met name de verdeling van de gigantische sommen geld per lidstaat, én de voorwaarden, daarover wordt nog steeds gebikkeld.
• De eurozone stevent af op een krimp in de economie van 8,7 procent dit jaar. ‘Dit is de grootste test die de EU ooit heeft gekend in haar geschiedenis’, zo noemde Merkel de crisis.
• ‘Europa zal sterker uit deze crisis komen, als we de cohesie en solidariteit onderling kunnen versterken’, zo stelde de Duitse kanselier.
• De vraag is in hoeverre het pakket van 750 miljard euro aan steunmaatregelen én het meerjarenbudget van 1,1 biljoen euro worden goedgekeurd. De voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, is op zoek naar een compromis, waarbij vooral aan dat laatste gesleuteld wordt. Maar het Europees Parlement is niet happig om dat budget opnieuw te laten zakken, zoals sommige lidstaten willen.
• Over de brexit waarschuwde Merkel ook: ‘We moeten klaar zijn voor een non-deal‘, zo stelde ze.

Er zijn nog zekerheden: Het einde van de coronacrisis brengt weer politics as usual naar de Wetstraat.

• Het is zomer en dus zo goed als komkommertijd, ook al zitten we in de naweeën van een gigantische medische crisis en aan het begin van een economische crisis.
• Tijdens die zomertijd moet het nieuws hoe dan ook gevuld en dan dragen politici hun steentje bij. Zo ook Ben Weyts (N-VA) en Lydia Peeters (Open Vld).
• Als respectievelijk minister van Sport en minister van Mobiliteit willen ze u allen nu in de kajak krijgen. ‘Voortaan kan iedereen genieten van het nieuwe kano- en kajaknetwerk op de Demer‘, zo laten ze weten in een persbericht.
• En uiteraard hoort daar een plaatje bij: het duo is van plan om nu zondag, onder begeleiding van de media, samen in één kano een stukje van het nieuwe kano- en kajaknetwerk in te varen. Het is alvast iets milieuvriendelijker dan een vlucht in privéjet van 15 minuten, zoals Peeters vorige maand deed.vi