De opkomst van de gig economie (kluseconomie) markeert een nieuw tijdperk van flexibel werk, ondanks dat het wordt geteisterd door controverses.

Het is 15 jaar geleden dat de term “gig economie” werd gemunt door de toenmalige hoofdredacteur van The New Yorker, Tina Brown, om een nieuwe vorm van flexibel werkgedrag te beschrijven – het aannemen van kortlopende of informele opdrachten als zelfstandige of freelancer.

Destijds bevond de wereld zich midden in de financiële crisis van 2009, die een mondiale recessie veroorzaakte en enorme druk legde op de leidende economieën. Het aantal ontslagen in voltijdse functies schoot omhoog, waardoor veel voormalige werknemers op zoek moesten naar nieuwe manieren om in hun levensonderhoud te voorzien.

Interessant genoeg plaatsen sommigen het ontstaan van de term “gig economie” al in de jaren 1910, toen jazzmuzikanten hem gebruikten om uit te leggen hoe ze van klus naar klus trokken. Maar sinds Brown de term gebruikte, is de betekenis verbreed en omvat hij alles van maaltijdbezorging en diensten in winkels tot IT-support en creatieve vaardigheden.

Een van de grootste veranderingen die de gig economie teweegbracht, was de opkomst van deur-tot-deurvervoer, vooral in grote steden, waarbij bedrijven als Uber en Lyft de sector praktisch van de ene op de andere dag herdefinieerden. Daniil Petin, vicepresident mobiliteit bij inDrive, een platform voor ritdelen en stedelijke diensten dat inmiddels in 46 landen actief is, prijst het concept omdat het zoveel gewone mensen nieuwe vrijheden en keuzemogelijkheden heeft gebracht.

“De gig economie heeft nieuwe en flexibele werkgelegenheid gecreëerd voor mensen die eerder moeite hadden om een traditionele ‘nine-to-five’-baan te vinden en te behouden, bijvoorbeeld door hun persoonlijke omstandigheden of locatie”, zegt Petin.

“Door flexibele opties te bieden, heeft het veel mensen de formele economie binnengehaald die daar voorheen misschien van uitgesloten waren. Deze instroom van nieuwe werkenden heeft ook indirect innovatie in tal van sectoren ondersteund.”

Wereldwijde groei op komst

Ook nu nog blijft de gig economie in rap tempo groeien. Tracy Stanton, senior vicepresident klantendiensten EMEA bij het geïntegreerde workforceplatform Magnit, vindt dat niet verrassend gezien de turbulente tijden waarin we momenteel leven.

“Nu de mondiale economische vooruitzichten wankel blijven, zou het gebruik van flexibele arbeidskrachten weleens op de drempel van aanzienlijke groei kunnen staan”, legt Stanton uit.

“Bedrijven moeten een precair evenwicht zien te vinden tussen kostenbeheersing en focussen op langetermijngroei. Daardoor is twee derde (65 procent) van de bedrijven van plan het gebruik van flexibele krachten op te schroeven om concurrerend te blijven.”

Volgens Stanton zien de Britse IT- en technologiesectoren een sterke stijging in de vraag naar professionals met vaardigheden op het gebied van AI en machine learning (ML). Dat sluit aan bij de ambitie van de regering om het land te positioneren als wereldleider in het benutten van het potentieel van AI.

“Het aanhoudende tekort aan talent in uiteenlopende sectoren heeft werknemers nieuwe carrièrevoordelen en meer flexibiliteit gegeven”, voegt Stanton toe.

“In plaats van alleen werkzoekenden zijn ze nu werk-kiezers, met meer controle over hun loopbaan dan ooit. De gewilde vaardigheden op het gebied van softwareverkoop, clouddiensten en managed security weerspiegelen de strategische prioriteiten van bedrijven bij het navigeren in de hedendaagse, technologiegedreven markt.”

Een deel van die vacatures zou kunnen worden ingevuld door in te tappen op arbeidsmarkten elders in Europa. Zo laat eigen onderzoek van Magnit zien dat Polen een overschot heeft van meer dan 60.000 IT’ers die op afstand zouden kunnen worden ingehuurd.

De cijfers van Magnit sluiten aan bij wat ze zien bij Harnham Group, wereldwijd marktleider in werving voor data- en AI-functies.

Kirsty Garshong, contracts director voor het Verenigd Koninkrijk bij Harnham, zegt: “We hebben de afgelopen twee jaar een sterke stijging in de vraag naar contractors gezien, met ongeveer 50 procent meer contractrollen jaar op jaar; 12 procent van de Britse datateams bestaat inmiddels uit contractors.

“Dat komt grotendeels doordat bedrijven met krappe budgetten te maken hebben, maar ook door een verschuiving richting het aannemen van mensen voor projectmatig werk nu AI-projecten als paddenstoelen uit de grond schieten.”

Vijf voordelen van de gig economie:

• Wendbaarheid – Bedrijven kunnen teams snel opschalen en afbouwen.
• Creativiteit – Mensen kunnen nieuwe dingen uitproberen en hun bredere talenten laten zien.
• Flexibiliteit – Werkenden kunnen kiezen wanneer en waar ze werken.
• Productiviteit – Hoe meer tijd iemand erin steekt, hoe meer hij of zij kan verdienen.
• Stabiliteit – Freelancers kunnen hun leven rond hun werkverplichtingen plannen.

De juiste match vinden

Garshong geeft toe dat het gebruik van contractors niet voor alle techfuncties geschikt is. “Bij een project als het bouwen van een dataplatform”, voegt ze toe, “kan het maanden duren om de interne keuken van een bedrijf te leren kennen en al het benodigde voorwerk te doen voordat je de dataprocessen kunt opstarten. Een kort contract zal in die periode waarschijnlijk niet de gewenste resultaten kunnen opleveren.”

Daarnaast is er in het VK de heikele kwestie van IR35, die van gigwerkers verlangt dat ze aantonen dat ze niet in feite functioneren als gewone voltijdse werknemers. Maar uit een eigen enquête van Harnham Group onder 3.500 dataprofessionals wereldwijd bleek dat 67 procent van de Britse respondenten buiten IR35 was gecontracteerd, tegen 42 procent in 2023.

“Iemand voor korte tijd inhuren betekent dat bedrijven geen budget hoeven vrij te maken voor alle kosten die horen bij een vaste medewerker, zoals secundaire arbeidsvoorwaarden”, legt Garshong uit.

“Als een bedrijf slechts 60.000 pond beschikbaar heeft en er 20 werkdagen in een maand zijn, dan kunnen ze over een periode van zes maanden iemand inhuren voor 500 pond per dag en precies binnen dat budget blijven zonder het te overschrijden.”

De gig economie stelt leidinggevenden bovendien in staat mensen aan te nemen in een soort ‘probeer het uit voordat je koopt’-scenario, zegt ze, wat extra belangrijk is nu veel gespecialiseerde AI-rollen kostbaar zijn om te vervullen.

“Door het tijdgebonden karakter van contractwerk moeten mensen zich zeker voelen bij het instromen in nieuwe teams, veel vragen durven stellen en meteen goed van start gaan”, adviseert Garshong.

“Ze moeten schakelen met tal van teams om de kern van eventuele problemen te achterhalen en te bepalen waar de ondersteuning het hardst nodig is. Het kan lastig zijn om snel een goede verstandhouding met collega’s op te bouwen, maar dat is essentieel om het vertrouwen van teamleden te winnen en het moreel op de werkvloer te verhogen.”

Vijf problemen waar de gig economie mee kampt:

• Voordelen – Werkenden krijgen doorgaans geen loon doorbetaling bij ziekte, vakantiegeld of andere extra’s.
• Resultaten – Veel mensen worden uitsluitend betaald op basis van wat ze opleveren.
• Stilstand – Werkenden hebben te maken met onbetaalde periodes als er even geen opdrachten zijn.
• Prijsdruk – In sommige sectoren woedt een race naar de bodem qua tarieven.
• Bescherming – Er zijn minder rechten dan voor werknemers in vaste dienst.

De toekomst financieren

Ondanks de geroemde flexibiliteit is de gig economie ook omstreden. Er zijn zorgen over lage lonen en slechte arbeidsomstandigheden en over een gebrek aan transparantie en toezicht, terwijl overheden moeite hebben om de juiste hoeveelheid belasting te innen bij zowel werkenden als bedrijven.

Daar komt nog bij dat een meerderheid van de gigwerkers aangeeft problemen te hebben met toegang tot financiële diensten, puur door de aard van hun werk.

Recent onderzoek laat zien dat financiële instellingen vaak niet over de juiste data beschikken om ervoor te zorgen dat gigwerkers in het VK gebruik kunnen maken van een breed scala aan producten, zoals hypotheken en leningen.

Uit een studie van fintech-startup Rollee bleek dat twee derde van de gigwerkers (66 procent) een lening geweigerd had gekregen, ondanks dat ze wisten dat ze een goede kredietscore hadden. Ook bleek dat 34 procent van de financiële instellingen eerder geneigd is een aanvraag van een werknemer in loondienst (PAYE) goed te keuren dan die van een gigwerker, omdat hun inkomen en arbeidsgegevens transparanter zijn.

Al met al had 70 procent van de Britse gigwerkers in 2023 moeite om goedgekeurde toegang tot financiële producten te krijgen – een verbetering van slechts 6 procent ten opzichte van 2022.

“Dit heeft ingrijpende gevolgen voor het leven van veel zelfstandigen. Zij worden geconfronteerd met hoge niveaus van financiële uitsluiting en het weigeren van financiële producten, ondanks dat zij in feite voldoende financiële draagkracht hebben”, waarschuwt Ali Hamriti, medeoprichter van Rollee.

Darren Upson is vicepresident internationale marktbevordering bij Tipalti, dat met bedrijven als Amazon, Twitch, Spotify en Duolingo samenwerkt om financiële teams te helpen betalingen aan contractors, freelancers en zelfstandige creators te stroomlijnen.

Hij erkent dat er een probleem is en zegt: “Er zijn veel redenen waarom mensen kiezen voor werk in de gig economie. Een tekortkoming in het businessmodel die hardnekkig blijft, is echter dat werkenden niet het juiste bedrag krijgen uitbetaald, en niet op tijd. Dat niet waarmaken is een enorm risico voor het businessmodel en brengt het behoud van die werkenden in gevaar.”

Volgens Upson leidt dit tot een lage tevredenheid onder ontvangers van betalingen en tot het risico dat werkenden overstappen naar een concurrent.

Hij vervolgt: “De complexiteit die komt kijken bij het maandelijks uitbetalen van verschillende bedragen aan werkenden, afhankelijk van hoeveel werk ze hebben verricht, is vaak waar bedrijven struikelen – te late betalingen en fouten zijn schering en inslag wanneer financiële teams op grote schaal handmatig verwerken.”

“De toekomst van de gig economie staat of valt ermee dat bedrijven het een betrouwbare inkomstenbron maken voor werkenden”, besluit Upson. “Zolang we niet meer inzet zien op geautomatiseerde betalingen, zullen loonproblemen blijven bestaan en zullen bedrijven merken dat de vijver met beschikbare gigwerkers kleiner wordt.”

© ITProPortal