In de Golf van Oman, net ten zuiden van de ingang tot de Straat van Hormuz, zijn donderdagochtend twee olietankers aangevallen. Het gaat om een Japans en een Noors schip. Beide zouden door een torpedo zijn geraakt. De Verenigde Staten zeggen dat Iran achter de aanval zit. Maar ze hebben geen bewijzen. Internationale waarnemers hebben vragen bij de vermeende Iraanse betrokkenheid. Wat heeft Iran te winnen bij een aanval op een Japanse olietanker op het moment dat de Japanse premier Shinzo Abe in Teheran is voor een ontmoeting met de Iraanse leiders? De angst voor een confrontatie tussen Iran en de Verenigde Staten laait ondertussen opnieuw op.
Wat is het belang van de Straat van Hormuz?
De Straat van Hormuz vormt een belangrijke passage bij de uitvoer van petroleum uit de Golflanden. Op zijn smalste punt heeft de Straat van Hormuz een breedte van 34 mijl (54 km). Elke dag passeren daar 15,5 miljoen vaten ruwe olie, wat neerkomt op 33% van de wereldwijde olietransporten via de zee en 20% van de olietransporten wereldwijd. Het gaat om 15 olietankers per dag, in beide richtingen. Iran heeft er al meermaals mee gedreigd de Straat van Hormuz af te sluiten. De VS en hun bondgenoten zeggen de passage tegen elke prijs open te zullen houden. Indien nodig met geweld en om ononderbroken olieverkeer te garanderen.
Die olie is voornamelijk afkomstig uit Iran, Irak, Koeweit en Saudi-Arabië. Mocht Iran er in slagen de Straat van Hormuz af te sluiten, dan zijn de gevolgen voor de wereld niet te overzien. Pijplijnen naar de Rode Zee en de Middellandse Zee bestaan, maar hebben bijlange niet de capaciteit om de gevolgen van een blokkade volledig op te vangen.
Afsluiten van de Straat van Hormuz zou tot escalatie van geweld leiden
Pogingen om de Straat van Hormuz af te sluiten zouden door de VS en hun bondgenoten worden gezien als een daad van agressie en zou tot indrukwekkend militair machtsvertoon leiden. Met militaire superioriteit op zee en te land zou dat voor de Amerikanen geen probleem mogen zijn. Door olietankers met Amerikaanse oorlogsschepen te escorteren zou er voor Iran niets anders opzitten dan directe aanvallen uit te voeren op Amerikaanse militairen.
Regionale machten hebben belang bij conflict tussen Iran en VS
Maar een veel groter probleem is dat een gewapend conflict in de Straat van Hormuz gigantische regionale gevolgen kan hebben. Zowel Iran als de VS zijn in de regio op verschillende fronten actief. In Jemen, Saudi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Irak, Syrië en Afghanistan bijvoorbeeld. In al deze landen zijn groepen actief die belang hebben bij een confrontatie tussen de VS en Iran. De Iraanse aartsvijand Saudi-Arabië bijvoorbeeld, die in Jemen tegen de door Iran gesteunde Houthi-rebellen vecht. Ook olieproducerende landen hebben baat bij een conflict, omdat dit de prijs van olie de hoogte in zou jagen. Kort nadat het nieuws van de aanval bekend raakte steeg de prijs van een vat olie met 4,45%. Later op de dag werd die stijging gecorrigeerd tot 2%.
Elk conflict in de Straat zou tot een oncontroleerbare escalatie tussen de VS en haar bondgenoten en Iran kunnen leiden. De VS hebben er tot nog toe voor gekozen Iran economisch te treffen, in de hoop Teheran zo opnieuw aan de onderhandelingstafel te krijgen om een nieuw nucleair akkoord af te dwingen. De laatste geïmplementeerde sancties betreffen de verkoop van Iraanse olie. Die verkoop is door de sancties ei zo na tot volledige stilstand gekomen. Maar op diplomatiek vlak heeft dat voorlopig weinig opgebracht.
Haviken aan beide kanten vormen grootste gevaar
De voorbije maanden zijn al vier andere tankers aangevallen voor de kust van de Verenigde Arabische Emiraten. De Verenigde Staten hebben de schuld hiervoor telkens opnieuw bij Iran gelegd. Iran ontkent. Diplomaten uit Zwitserland, Duitsland en Japan doen ondertussen pogingen om tussen beide landen te bemiddelen. Het bezoek van de Japanse premier aan de Islamitische Republiek is daarvan een laatste voorbeeld. Shinzo Abe is trouwens in Teheran met de zegen van Donald Trump.
Ook bestaat de vrees dat haviken in Washington en in Teheran dit soort incidenten aangrijpt om hun leiders ervan te overtuigen dat militair ingrijpen nodig is.
De Straat van Hormuz is niet enkel belangrijk omdat er dagelijks een enorme hoeveelheid olie passeert, maar omdat het een kritieke plek is waar nu een gigantisch conflict dreigt dat beide landen zeggen te willen vermijden.